Przyj­mo­wa­nie le­ków psy­cho­tro­po­wych, do któ­rych na­le­żą m. in. leki prze­ciw­de­pre­syj­ne, prze­ciw­lę­ko­we oraz inne leki sto­so­wa­ne przez psy­chia­trów wią­że się z sze­re­giem obaw. Ile trwa le­cze­nie de­pre­sji? Czy leki prze­ciw­lę­ko­we uza­leż­nia­ją? Czy leki psy­cho­tro­po­we trze­ba przyj­mo­wać do koń­ca ży­cia? Od­po­wia­da­my na te wszyst­kie naj­waż­niej­sze py­ta­nia.

Leki psy­cho­tro­po­we trze­ba przyj­mo­wać do koń­ca ży­cia

Jed­na z naj­częst­szych obaw zwią­za­nych ze sto­so­wa­niem le­ków psy­cho­tro­po­wych do­ty­czy tego, że roz­po­czę­cie far­ma­ko­te­ra­pii da­nym le­kiem wią­że się z ko­niecz­no­ścią przyj­mo­wa­nia go do koń­ca ży­cia.

W prak­ty­ce, po uzy­ska­niu po­pra­wy sta­nu psy­chicz­ne­go zwy­kle po­dej­mu­je się pró­bę re­duk­cji, a na­stęp­nie od­sta­wie­nia da­ne­go leku. Do­ty­czy to za­rów­no za­bu­rzeń de­pre­syj­nych jak i psy­cho­tycz­nych.

Oczy­wi­ście część osób może wy­ma­gać prze­wle­kłe­go le­cze­nia, ale więk­szość bę­dzie po­trze­bo­wa­ła le­cze­nia tyl­ko w nie­któ­rych okre­sach swo­je­go ży­cia, pod­czas pierw­sze­go epi­zo­du lub w przy­pad­ku na­wro­tu ob­ja­wów.

Le­cze­nie de­pre­sji – jak dłu­go trze­ba przyj­mo­wać leki?

W przy­pad­ku pierw­sze­go epi­zo­du de­pre­sji za­le­ca­ny czas le­cze­nia to 6-12 mie­się­cy od uzy­ska­nia po­pra­wy. Po tym cza­sie moż­na stop­nio­wo od­sta­wiać leki.

W przy­pad­ku na­wro­tu de­pre­sji za­le­ca się, aby le­cze­nie trwa­ło oko­ło dwa lata. Na­to­miast wy­stą­pie­nie 3 epi­zo­du de­pre­syj­ne­go może wią­zać się z ko­niecz­no­ścią bez­ter­mi­no­we­go sto­so­wa­nia le­ków, w celu zmniej­sze­nia ry­zy­ka ko­lej­ne­go na­wro­tu.

• I epi­zod
  • 6-12 mie­się­cy
• II epi­zod
  • Min. 2 lata
• III epi­zod
  • Bez­ter­mi­no­wo

Leki prze­ciw­de­pre­syj­ne nie dzia­ła­ją od razu

To praw­da, do tej pory nie opra­co­wa­no sku­tecz­ne­go leku prze­ciw­de­pre­syj­ne­go, któ­ry wy­ka­zy­wał­by na­tych­mia­sto­wy i dłu­go­trwa­ły efekt.

Kie­dy na­stą­pi po­pra­wa sa­mo­po­czu­cia przy przyj­mo­wa­niu le­ków prze­ciw­de­pre­syj­nych?

• Pierw­sze efek­ty
  • 2 ty­go­dnie
• Po­pra­wa
  • 4-6 ty­go­dni

• Peł­ny efekt
  • 8-10 ty­go­dni

Leki psy­cho­tro­po­we po­wo­du­ją po­waż­ne skut­ki ubocz­ne

Więk­szość le­ków psy­cho­tro­po­wych sto­so­wa­nych obec­nie to leki no­wej ge­ne­ra­cji, któ­re zo­sta­ły za­pro­jek­to­wa­ne z my­ślą o ogra­ni­cze­niu skut­ków ubocz­nych, któ­re to­wa­rzy­szy­ły przyj­mo­wa­niu le­ków star­szej ge­ne­ra­cji.

Oczy­wi­ście, tak jak wszyst­kie leki, rów­nież leki psy­cho­tro­po­we mogą wy­wo­ły­wać dzia­ła­nia nie­po­żą­da­ne, ale w więk­szo­ści przy­pad­ków mają one cha­rak­ter ła­god­ny i przej­ścio­wy.

Dzia­ła­nia nie­po­żą­da­ne le­ków prze­ciw­de­pre­syj­nych są naj­bar­dziej na­si­lo­ne w pierw­szych dniach sto­so­wa­nia, a zmniej­sza­ją się z cza­sem, w mia­rę jak roz­po­czy­na się ich dzia­ła­nie i po­pra­wa sa­mo­po­czu­cia.

Naj­częst­sze dzia­ła­nia nie­po­żą­da­ne to­wa­rzy­szą­ce przyj­mo­wa­niu naj­po­pu­lar­niej­szych le­ków psy­cho­tro­po­wych, w tym le­ków prze­ciw­de­pre­syj­nych oraz nie­któ­rych neu­ro­lep­ty­ków to:

• se­da­cja, czy­li nad­mier­ne uspo­ko­je­nie,
• sen­ność,
• po­gor­sze­nie kon­cen­tra­cji.

Część le­ków prze­ciw­de­pre­syj­nych i neu­ro­lep­ty­ków po­wo­du­je skłon­ność do ty­cia. W tym wy­pad­ku za­le­ca­ne jest zwró­ce­nie uwa­gi na zdro­wą, zbi­lan­so­wa­ną die­tę, nie­prze­kra­cza­nie dzien­nej daw­ki za­le­ca­nych ka­lo­rii, a tak­że po­dej­mo­wa­nie re­gu­lar­nej ak­tyw­no­ści fi­zycz­nej.

Nie­któ­re leki mogą po­wo­do­wać uczu­cie su­cho­ści w ustach; moż­na ła­go­dzić te nie­do­god­no­ści po­pi­ja­jąc nie­du­ży­mi ilo­ścia­mi wody w cią­gu dnia, spo­ży­wać kost­ki lodu lub żuć gumę do żu­cia, co po­bu­dza wy­dzie­la­nie śli­ny. Je­że­li su­chość w ustach jest bar­dzo na­si­lo­na i utrud­nia mowę, moż­na po­my­śleć o zmniej­sze­niu daw­ki leku lub za­mia­ny na inny pre­pa­rat.

Spo­so­by na prze­ciw­dzia­ła­nie naj­częst­szym dzia­ła­niom nie­po­żą­da­nym le­ków psy­cho­tro­po­wych

Se­da­cja

• Sto­so­wa­nie leku na wie­czór; zmia­na daw­ki

Przy­rost masy cia­ła

• Die­ta i ak­tyw­ność fi­zycz­na; po­ra­da die­te­tycz­na

Su­chość w ustach

• Po­pi­ja­nie wody, ssa­nie ko­stek lodu; guma do żu­cia

Za­par­cia

• Die­ta bo­ga­to­reszt­ko­wa; pi­cie du­żych ilo­ści wody; ćwi­cze­nia fi­zycz­ne

Za­wro­ty gło­wy

• Ostroż­ne wsta­wa­nie, pod­no­sze­nie się

Nud­no­ści

• Przyj­mo­wa­nie leku z po­sił­kiem; leki prze­ciw­wy­miot­ne

Przyj­mo­wa­nie nie­któ­rych pre­pa­ra­tów zwią­za­ne jest z ry­zy­kiem wy­stą­pie­nia po­waż­niej­szych dzia­łań nie­po­żą­da­nych, np. ob­ni­że­nia ilo­ści bia­łych krwi­nek w ob­ra­zie krwi czy wy­stą­pie­nia za­bu­rzeń ryt­mu ser­ca, w związ­ku z czym w przy­pad­ku przyj­mo­wa­nia czę­ści le­ków może być ko­niecz­ne okre­so­we wy­ko­ny­wa­nie ba­dań kon­tro­l­nych, ta­kich jak mor­fo­lo­gia, ba­da­nie en­zy­mów wą­tro­bo­wych czy też ba­da­nia EKG.

Uwa­ga! Nie­któ­re po­kar­my, al­ko­hol, cho­ro­by oraz inne leki mogą wcho­dzić w in­te­rak­cje z le­ka­mi psy­cho­tro­po­wy­mi i zwięk­szać ry­zy­ko dzia­łań nie­po­żą­da­nych – na­le­ży za­wsze omó­wić z le­ka­rzem in­dy­wi­du­al­ne ry­zy­ko zwią­za­ne ze sto­so­wa­niem kon­kret­nych pre­pa­ra­tów.

Leki psy­cho­tro­po­we uza­leż­nia­ją

Lęk przed uza­leż­nie­niem od le­ków psy­cho­tro­po­wych bywa przy­czy­ną zre­zy­gno­wa­nia od roz­po­czę­cia te­ra­pii. Tym­cza­sem zde­cy­do­wa­na więk­szość le­ków sto­so­wa­nych w psy­chia­trii nie wy­wo­łu­je uza­leż­nia­nia.

Leki, któ­rych sto­so­wa­nie nie wią­że się z ry­zy­kiem uza­leż­nie­nia to leki prze­ciw­de­pre­syj­ne, prze­ciw­p­sy­cho­tycz­ne oraz sta­bi­li­za­to­ry na­stro­ju.

Ist­nie­je pew­na gru­pa le­ków psy­cho­tro­po­wych, któ­re rze­czy­wi­ście mogą po­wo­do­wać uza­leż­nie­nie – są to nie­któ­re leki na­sen­ne, uspo­ka­ja­ją­ce czy prze­ciw­lę­ko­we. Ich sto­so­wa­nie za­wsze po­win­no być ogra­ni­czo­ne w cza­sie, nie na­le­ży też zwięk­szać daw­ki tych pre­pa­ra­tów bez kon­sul­ta­cji z le­ka­rzem.

Le­ków psy­cho­tro­po­wych nie na­le­ży na­gle od­sta­wiać

W przy­pad­ku, gdy roz­po­czę­li­śmy te­ra­pię le­ka­mi psy­cho­tro­po­wy­mi, na­le­ży pa­mię­tać że le­ków nie na­le­ży od­sta­wiać na­gle. Cho­ciaż leki prze­ciw­de­pre­syj­ne czy prze­ciw­p­sy­cho­tycz­ne nie po­wo­du­ją uza­leż­nie­nia i ich od­sta­wie­nie nie wy­wo­łu­je tzw. ze­spo­łu abs­ty­nen­cyj­ne­go, to jed­nak w przy­pad­ku na­głe­go za­prze­sta­nia przyj­mo­wa­nia pre­pa­ra­tu może dojść do wy­stą­pie­nia nie­przy­jem­nych do­le­gli­wo­ści, ta­kich jak ból gło­wy, roz­draż­nie­nie, drże­nie rąk czy nie­po­kój.

Aby temu za­po­biec, daw­kę leku na­le­ży zmniej­szać stop­nio­wo, naj­le­piej po kon­sul­ta­cji ze swo­im le­ka­rzem pro­wa­dzą­cym.

Bio­rąc leki psy­cho­tro­po­we nie będę mógł pro­wa­dzić sa­mo­cho­du

Wie­le osób, któ­re na co dzień pro­wa­dzi sa­mo­chód oba­wia się wpły­wu le­ków psy­cho­tro­po­wych na zdol­ność do pro­wa­dze­nia po­jaz­dów.

Więk­szość le­ków prze­ciw­de­pre­syj­nych nie po­wo­du­je po­gor­sze­nia kon­cen­tra­cji i spraw­no­ści psy­cho­mo­to­rycz­nej. Za­le­ca się jed­nak ostroż­ność w pierw­szych dniach sto­so­wa­nia leku, kie­dy to mogą wy­stę­po­wać przej­ścio­we do­le­gli­wo­ści w po­sta­ci sen­no­ści, po­gor­sze­nia kon­cen­tra­cji czy za­wro­tów gło­wy.

Sto­so­wa­nie neu­ro­lep­ty­ków może wią­zać się z ko­niecz­no­ścią z re­zy­gna­cji z pro­wa­dze­nia sa­mo­cho­dów na czas trwa­nia te­ra­pii. W przy­pad­ku nie­któ­rych pre­pa­ra­tów do­ty­czy to tyl­ko po­cząt­ko­we­go okre­su le­cze­nia oraz przyj­mo­wa­nej daw­ki. Na­le­ży więc za­cho­wać ostroż­ność i w ra­zie wąt­pli­wo­ści skon­sul­to­wać się ze swo­im le­ka­rzem.

Nie­któ­re leki np. więk­szość le­ków na­sen­nych, uspo­ka­ja­ją­cych czy prze­ciw­lę­ko­wych po­wo­du­je istot­ne po­gor­sze­nie spraw­no­ści psy­cho­mo­to­rycz­nej, i nie po­win­no się pro­wa­dzić sa­mo­cho­du bez­po­śred­nio po przy­ję­ciu leku, a tak­że pe­wien czas po przy­ję­ciu ostat­niej daw­ki. Czas po któ­rym nie na­le­ży wsia­dać za kie­row­ni­cę róż­ni się w za­leż­no­ści od pre­pa­ra­tu i wy­no­si od kil­ku-kil­ku­na­stu go­dzin do kil­ku dni, tu­taj rów­nież naj­le­piej za­się­gnąć rady spe­cja­li­sty.