De­pre­sja po­po­ro­do­wa może do­tknąć każ­dą ko­bie­tę po po­ro­dzie. Nie­ste­ty ten te­mat w wie­lu krę­gach sta­no­wi pew­ne tabu, jest ba­ga­te­li­zo­wa­ny. Dla­cze­go na­le­ży mó­wić o de­pre­sji po­po­ro­do­wej i jak ją współ­cze­śnie le­czy­my?

Na­ro­dzi­ny dziec­ka to za­zwy­czaj ra­do­sne wy­da­rze­nie, jed­nak wie­le ko­biet do­świad­cza smut­ku i przy­gnę­bie­nia w okre­sie po­po­ro­do­wym. W więk­szo­ści przy­pad­ków ob­ni­żo­ny na­strój mija po kil­ku dniach, jed­nak u czę­ści ko­biet roz­wi­nie się de­pre­sja, któ­ra jest istot­nym pro­ble­mem wi­kła­ją­cym ma­cie­rzyń­stwo i może pro­wa­dzić do po­waż­nych kon­se­kwen­cji.

Z tego ar­ty­ku­łu do­wiesz się m.in.: co to jest de­pre­sja po­po­ro­do­wa i jak czę­sto wy­stę­pu­je, ja­kie są jej przy­czy­ny i kto jest naj­bar­dziej za­gro­żo­ny wy­stą­pie­niem de­pre­sji po po­ro­dzie.

Spis tre­ści:

1. Co to jest de­pre­sja po­po­ro­do­wa?
2. Jak czę­sto wy­stę­pu­je?
3. Przy­czy­ny de­pre­sji po­po­ro­do­wej
4. Ob­ja­wy
5. Psy­cho­za po­po­ro­do­wa
6. Dia­gno­sty­ka
7. Le­cze­nie de­pre­sji po­po­ro­do­wej
8. Pod­su­mo­wa­nie
9. Gdzie szu­kać po­mo­cy?

Co to jest de­pre­sja po­po­ro­do­wa?

De­pre­sja po­po­ro­do­wa to wy­stę­po­wa­nie ob­ja­wów tzw. ze­spo­łu de­pre­syj­ne­go czy­li ob­ni­że­nia na­stro­ju, bra­ku ra­do­ści, spad­ku za­in­te­re­so­wa­nia i zwięk­szo­nej męcz­li­wo­ści w okre­sie po­po­ro­do­wym.

We­dług WHO o de­pre­sji po­po­ro­do­wej mó­wi­my wte­dy, kie­dy po­czą­tek ob­ja­wów wy­stą­pi do 6 ty­go­dni po po­ro­dzie.

Naj­więk­sze punk­to­we roz­po­wszech­nie­nie epi­zo­dów de­pre­sji przy­pa­da na 3-4. ty­dzień po po­ro­dzie. W prak­ty­ce część ba­da­czy i spe­cja­li­stów za de­pre­sję po­po­ro­do­wą uzna­je epi­zo­dy de­pre­sji o róż­nym stop­niu na­si­le­nia wy­stę­pu­ją­ce w pierw­szych 6 lub na­wet 12 mie­sią­cach po po­ro­dzie.

W ostat­nim cza­sie co­raz czę­ściej mó­wi­my też o de­pre­sji per­ina­tal­nej, czy­li oko­ło­po­ro­do­wej, zwra­ca­jąc uwa­gę na to że pra­wie po­ło­wa przy­pad­ków de­pre­sji po­po­ro­do­wej ma swój po­czą­tek już w cią­ży.

Jak czę­sto wy­stę­pu­je de­pre­sja po­po­ro­do­wa?

De­pre­sja po po­ro­dzie to dość czę­sty pro­blem, któ­ry do­ty­czy ko­biet na ca­łym świe­cie. Cho­ru­je na nią na­wet 10–20% ko­biet po po­ro­dzie. Jest to czę­stość po­dob­na do roz­po­wszech­nie­nia de­pre­sji w in­nych okre­sach ży­cia, ale część ko­biet może być bar­dziej na­ra­żo­na na ry­zy­ko de­pre­sji po po­ro­dzie.

Ja­kie są czyn­ni­ki zwięk­sza­ją­ce ry­zy­ko de­pre­sji po po­ro­dzie?

• Wcze­śniej­szy epi­zod de­pre­sji przed cią­żą lub w trak­cie cią­ży.
• Star­szy wiek.
• Sa­mot­ne ma­cie­rzyń­stwo.
• Pro­ble­my w re­la­cjach z wła­sną mat­ką.
• Cią­ża nie­chcia­na, am­bi­wa­lent­ny sto­su­nek do cią­ży.
• Stre­su­ją­ce wy­da­rze­nia w cią­ży lub w okre­sie po­prze­dza­ją­cym cią­żę.
• Brak opar­cia spo­łecz­ne­go.
• Na­si­lo­ny „baby blu­es” lub epi­zod tzw. psy­cho­zy po­po­ro­do­wej.

Co to jest baby blu­es?

Po­ród jest wy­ma­ga­ją­cym i ob­cią­ża­ją­cym wy­da­rze­niem dla ko­bie­ty. Sza­cu­je się że na­wet ¾ ko­biet do­świad­cza przej­ścio­we­go ob­ni­że­nia na­stro­ju, tzw. baby blu­es, któ­re za­zwy­czaj po­ja­wia się w 2-3 do­bie po po­ro­dzie.

Jest to ła­god­ne za­bu­rze­nie na­stro­ju, w cza­sie któ­re­go może po­ja­wić się smu­tek, sta­ny przy­gnę­bie­nia, zwięk­szo­na płacz­li­wość, chwiej­ny na­strój, pro­ble­my ze snem.

Baby blu­es to fi­zjo­lo­gicz­na re­ak­cja or­ga­ni­zmu na stres zwią­za­ny z po­ro­dem i gwał­tow­ne zmia­ny hor­mo­nal­ne, któ­re mu to­wa­rzy­szą (ob­ni­że­nie stę­że­nia es­tra­dio­lu, pro­ge­ste­ro­nu i pro­lak­ty­ny w cza­sie pierw­szych dni po po­ro­dzie).

Ob­ja­wy te zwy­kle nie są bar­dzo na­si­lo­ne i ustę­pu­ją sa­mo­ist­nie po kil­ku dniach. Jed­nak smu­tek prze­dłu­ża­ją­cy się po­wy­żej 2 ty­go­dni lub duże na­tę­że­nie ob­ja­wów de­pre­syj­nych może świad­czyć o de­pre­sji po­po­ro­do­wej.

Przy­czy­ny de­pre­sji po­po­ro­do­wej

Cho­ciaż ba­da­nia pro­wa­dzo­ne są od dzie­się­cio­le­ci, wciąż trud­no jed­no­znacz­nie od­po­wie­dzieć na to py­ta­nie. Praw­do­po­dob­nie w więk­szo­ści przy­pad­ków zna­cze­nie ma na­kła­da­nie się kil­ku czyn­ni­ków – in­dy­wi­du­al­nych pre­dys­po­zy­cji, zmian hor­mo­nal­nych wy­stę­pu­ją­cych po po­ro­dzie, zmia­ny ryt­mu oko­ło­do­bo­we­go, za­bu­rzeń tzw. osi stre­su (oś pod­wzgó­rze-przy­sad­ka-nad­ner­cza), a tak­że być może nad­mier­nej re­ak­cji za­pal­nej w or­ga­ni­zmie.

Ja­kie zmia­ny hor­mo­nal­ne sprzy­ja­ją de­pre­sji po po­ro­dzie?

W ba­da­niach nie wy­ka­za­no jed­no­znacz­ne­go związ­ku mię­dzy stę­że­niem hor­mo­nów a na­stro­jem, jed­nak za­leż­ność taka może do­ty­czyć czę­ści ko­biet. Za po­gor­sze­nie na­stro­ju może od­po­wia­dać na­gły spa­dek es­tra­dio­lu po po­ro­dzie.

W cią­ży stę­że­nie es­tra­dio­lu stop­nio­wo wzra­sta, osią­ga­jąc po­ziom wie­lo­krot­nie wyż­szy niż w trak­cie zwy­kłe­go cy­klu mie­siącz­ko­we­go. Po po­ro­dzie jego stę­że­nie bar­dzo gwał­to­wa­nie ob­ni­ża się, co u czę­ści ko­biet może sprzy­jać wy­stą­pie­niu gor­sze­go na­stro­ju.

Wy­da­je się, że część ko­biet jest szcze­gól­nie wraż­li­wa na wa­ha­nia es­tra­dio­lu w or­ga­ni­zmie, przez co wy­stę­pu­je u nich więk­sze ry­zy­ko tzw. ze­spo­łu na­pię­cia przed­mie­siącz­ko­we­go (pre-men­stru­al dys­pho­ric di­sor­der, PMDD), de­pre­sji w okre­sie oko­ło­me­no­pau­zal­nym i wła­śnie de­pre­sji po po­ro­dzie.

Pre­dys­po­zy­cja do re­ak­cji emo­cjo­nal­nych w od­po­wie­dzi na wa­ha­nia es­tra­dio­lu praw­do­po­dob­nie uwa­run­ko­wa­na jest ge­ne­tycz­nie.

Czyn­ni­kiem wy­zwa­la­ją­cym de­pre­sję mogą być za­bu­rze­nia snu wi­kła­ją­ce okres po­po­ro­do­wy. Prze­dłu­ża­ją­cy się nie­do­bór snu u mat­ki pro­wa­dzi do wy­czer­pa­nia or­ga­ni­zmu i do re­ak­cji de­pre­syj­nej.

Ob­ja­wy de­pre­sji po­po­ro­do­wej

Głów­ne ob­ja­wy de­pre­sji po­po­ro­do­wej są ta­kie same jak ob­ja­wy „zwy­kłej” de­pre­sji. Są to: ob­ni­żo­ny na­strój, brak ener­gii, pro­ble­my z kon­cen­tra­cją uwa­gi, ob­ni­żo­ny ape­tyt, pro­ble­my ze snem.

Sta­nom de­pre­syj­nym może też to­wa­rzy­szyć lęk o róż­nym stop­niu na­si­le­nia. Ob­ja­wy de­pre­sji wpły­wa­ją ne­ga­tyw­nie na zdol­ność do opie­ki nad dziec­kiem. Ko­bie­ta z de­pre­sją po po­ro­dzie może być mniej za­in­te­re­so­wa­na pie­lę­gna­cją, igno­ro­wać po­trze­by dziec­ka, izo­lo­wać się od oto­cze­nia.

Mogą po­ja­wić się ne­ga­tyw­ne emo­cje w sto­sun­ku do dziec­ka oraz my­śli do­ty­czą­ce wy­rzą­dze­nia mu krzyw­dy. Tego ro­dza­ju my­śli rzad­ko prze­kła­da­ją się na rze­czy­wi­stość, ale mogą na­si­lić po­czu­cie winy i prze­ko­na­nie o by­ciu złą mat­ką. W de­pre­sji po­po­ro­do­wej mogą wy­stę­po­wać też my­śli sa­mo­bój­cze.

Ba­da­nia prze­pro­wa­dzo­ne w Wiel­kiej Bry­ta­nii wy­ka­za­ły, że sa­mo­bój­stwa są głów­ną przy­czy­ną śmier­ci ko­biet w okre­sie po­po­ro­do­wym. W in­nym ba­da­niu stwier­dzo­no, że ry­zy­ko sa­mo­bój­stwa w pierw­szym roku po po­ro­dzie jest 80 razy więk­sze u ko­biet, któ­re cier­pią na po­waż­ne za­bu­rze­nia psy­chicz­ne.

War­to wspo­mnieć, że ob­ja­wa­mi zwią­za­ny­mi z de­pre­sją po po­ro­dzie mogą być też za­bu­rze­nia snu. Nie­do­bór snu po po­ro­dzie wy­stę­pu­je po­wszech­nie i zwią­za­ny jest z m.in. z nie­prze­wi­dy­wal­nym wzor­cem snu no­wo­rod­ka.

Kie­dy jed­nak mat­ka czu­je się zmę­czo­na i nie­wy­spa­na, ale nie może spać lub czę­sto wy­bu­dza się wte­dy, kie­dy dziec­ko śpi lub jest pod opie­ką inną osób, może być to ob­ja­wem de­pre­sji po po­ro­dzie.

Nad­mier­ny nie­po­kój o dziec­ko, czę­ste upew­nia­nie się, że dziec­ko od­dy­cha pod­czas snu rów­nież może świad­czyć o de­pre­sji lub za­bu­rze­niach lę­ko­wych.

Prze­czy­taj wię­cej o śnie po po­ro­dzie.

Psy­cho­za po­po­ro­do­wa

Psy­cho­za po­po­ro­do­wa to za­bu­rze­nie psy­chicz­ne, któ­re wy­stę­pu­je rzad­ko, za­le­d­wie u 0,1% ko­biet, ale może prze­bie­gać bar­dzo burz­li­wie.

O psy­cho­zie mó­wi­my wte­dy, kie­dy ko­bie­ta ma uro­je­nia (nie­pra­wi­dło­we prze­ko­na­nia utrzy­mu­ją­ce się mimo do­wo­dów na ich nie­praw­dzi­wość) lub ha­lu­cy­na­cje, naj­czę­ściej słu­cho­we.

Czę­sto psy­cho­zie po­po­ro­do­wej to­wa­rzy­szy bez­sen­ność, osłu­pie­nie, dez­orien­ta­cja, uro­je­nia do­ty­czą­ce no­wo­rod­ka oraz ha­lu­cy­na­cje słu­cho­we na­kła­nia­ją­ce do skrzyw­dze­nia, a na­wet za­bi­cia dziec­ka.

Obec­ność nie­któ­rych ob­ja­wów psy­cho­tycz­nych, w szcze­gól­no­ści tzw. oma­mów im­pe­ra­tyw­nych – na­ka­zu­ją­cych np. wy­rzą­dze­nie dziec­ku krzyw­dy, wią­że się z ry­zy­kiem za­cho­wań za­gra­ża­ją­cych. Psy­cho­za po­po­ro­do­wa dość czę­sto prze­bie­ga u ko­biet cho­ru­ją­cych na cho­ro­bę afek­tyw­ną dwu­bie­gu­no­wą (CHAD) i może być jej pierw­szym ob­ja­wem.

Dia­gno­sty­ka

W ostat­nich la­tach co­raz wię­cej uwa­gi zwra­ca się na stan psy­chicz­ny ko­biet w cią­ży i po po­ro­dzie. Oce­na sta­nu psy­chicz­ne­go sta­ła się ele­men­tem opie­ki nad ko­bie­tą w cią­ży i w po­ło­gu. Wy­zna­nia zna­nych ak­to­rek i ce­le­bry­tek zmniej­sza­ją pięt­no zwią­za­ne z za­bu­rze­nia­mi psy­chicz­ny­mi i ośmie­la­ją ko­bie­ty do po­szu­ki­wa­nia po­mo­cy, jed­nak wciąż de­pre­sja po­po­ro­do­wa po­zo­sta­je pro­ble­mem zbyt rzad­ko roz­po­zna­wa­nym i le­czo­nym.

Sy­tu­ację utrud­nia brak jed­no­gło­śnie przy­ję­tych kry­te­riów dia­gno­stycz­nych dla de­pre­sji w okre­sie po­po­ro­do­wym oraz nie­ja­sno­ści do­ty­czą­ce do­kład­nych me­tod w ba­da­niach prze­sie­wo­wych.

Spe­cy­fi­ka okre­su po­po­ro­do­we­go spra­wia, że roz­po­zna­nie de­pre­sji po­po­ro­do­wej może być utrud­nio­ne. Uczu­cie zmę­cze­nia, utra­ta masy cia­ła, upo­śle­dze­nie kon­cen­tra­cji i trud­no­ści w po­dej­mo­wa­niu de­cy­zji mogą być efek­tem fi­zjo­lo­gicz­nych zmian zwią­za­nych z po­ro­dem i nie­ko­niecz­nie są prze­ja­wem de­pre­sji.

W celu dia­gno­sty­ki de­pre­sji po­po­ro­do­wej po­moc­ni­czo sto­su­je się ska­le psy­cho­me­trycz­ne, ta­kie jak In­wen­tarz De­pre­sji Bec­ka (BDI) lub Edyn­bur­ska Ska­la De­pre­sji Po­po­ro­do­wej.

Le­cze­nie de­pre­sji po­po­ro­do­wej

W le­cze­niu de­pre­sji po­po­ro­do­wej wy­ko­rzy­sty­wa­ne są psy­cho­te­ra­pia oraz le­cze­nie far­ma­ko­lo­gicz­ne. W ba­da­niach wy­ka­za­no sku­tecz­ność psy­cho­te­ra­pii po­znaw­czo-be­ha­wio­ral­nej (CBT – Co­gni­ti­ve Be­ha­vio­ral The­ra­py) oraz in­ter­per­so­nal­nej. Z le­ków naj­czę­ściej sto­so­wa­ne są leki prze­ciw­de­pre­syj­ne.

War­to pod­kre­ślić, że cho­ciaż kar­mie­nie pier­sią ogra­ni­cza sto­so­wa­nie nie­któ­rych pre­pa­ra­tów, jed­nak nie unie­moż­li­wia cał­ko­wi­cie sto­so­wa­nia far­ma­ko­te­ra­pii. Ist­nie­ją leki, w przy­pad­ku któ­rych ry­zy­ko dzia­łań nie­po­żą­da­nych u dziec­ka kar­mio­ne­go pier­sią jest mi­ni­mal­ne.

Wy­bór me­to­dy le­cze­nia za­le­ży od stop­nia na­si­le­nia ob­ja­wów de­pre­sji, wcze­śniej­szej hi­sto­rii le­cze­nia i prze­bie­gu cho­ro­by oraz moż­li­wo­ści i pre­fe­ren­cji ko­bie­ty. W ła­god­niej­szych przy­pad­kach wy­star­cza­ją­ca może być psy­cho­te­ra­pia. Je­że­li ob­ja­wy są bar­dziej na­si­lo­ne ko­niecz­ne może być przyj­mo­wa­nie le­ków prze­ciw­de­pre­syj­nych.

Psy­cho­te­ra­pia i leki prze­ciw­de­pre­syj­ne mogą być też sto­so­wa­ne ra­zem. W przy­pad­ku cięż­kich epi­zo­dów de­pre­sji, z my­śla­mi sa­mo­bój­czy­mi lub my­śla­mi o skrzyw­dze­niu dziec­ka wska­za­na może być ho­spi­ta­li­za­cja.

Kon­se­kwen­cje

De­pre­sja po­po­ro­do­wa to pro­blem, któ­re­go nie na­le­ży ba­ga­te­li­zo­wać. Nie­le­czo­na jest źró­dłem cier­pie­nia dla ko­biet i jej bli­skich, ob­ni­ża od­czu­wal­ną ja­kość ży­cia oraz utrud­nia opie­kę nad dziec­kiem.

Prze­dłu­ża­ją­ce się sta­ny de­pre­syj­ne mogą ne­ga­tyw­nie wpły­wać na re­la­cję mat­ka-dziec­ko. Nie­pra­wi­dło­wo­ści w re­la­cji mat­ki z dziec­kiem mogą na­to­miast prze­kła­dać się na wy­two­rze­nie za­bu­rzeń przy­wią­za­nia u dzie­ci, co z ko­lei zwięk­sza u nich ry­zy­ko wy­stą­pie­nia za­bu­rzeń psy­chicz­nych w dal­szym ży­ciu.

Pod­su­mo­wa­nie

De­pre­sja po­po­ro­do­wa to pro­blem, któ­ry do­ty­czy wie­lu ko­biet na ca­łym świe­cie i jest wy­zwa­niem dla spe­cja­li­stów. Po­mi­mo licz­nych ba­dań nadal do­kład­ne przy­czy­ny de­pre­sji po po­ro­dzie nie są zna­ne, praw­do­po­dob­nie wy­ni­ka ona z na­kła­da­nia się czyn­ni­ków ge­ne­tycz­nych, hor­mo­nal­nych i spo­łecz­nych.

Le­ka­mi pierw­sze­go rzu­tu są leki prze­ciw­de­pre­syj­ne. W ła­god­nych epi­zo­dach sto­so­wa­na jest tak­że psy­cho­te­ra­pia.

Au­to­rem ar­ty­ku­łu jest lek. Ewa Droz­do­wicz-Ja­strzęb­ska, le­karz psy­chia­tra w trak­cie spe­cja­li­za­cji.

Gdzie szu­kać po­mo­cy?

Je­że­li po­dej­rze­wasz u sie­bie lub bli­skiej oso­by de­pre­sję po­po­ro­do­wą, jak naj­szyb­ciej skon­tak­tuj się ze spe­cja­li­stą zaj­mu­ją­cym się zdro­wiem psy­chicz­nym – psy­cho­lo­giem lub le­ka­rzem psy­chia­trą.