Wi­rus SARS-CoV-2 (se­ve­re acu­te re­spi­ra­to­ry syn­dro­me co­ro­na­vi­rus 2) zo­stał zi­den­ty­fi­ko­wa­ny w 2019 roku i bar­dzo szyb­ko roz­prze­strze­nił się po ca­łym świe­cie, nio­sąc ze sobą ko­lej­ne fale za­cho­ro­wań. Ma­secz­ki, izo­la­cja, te­sto­wa­nie, szcze­pie­nia to rze­czy­wi­stość, do któ­rej z tru­dem przy­szło nam się przy­zwy­cza­ić.

Wie­my już też, że jed­ni z nas cho­ru­ją ła­god­niej, dla in­nych prze­bieg za­ka­że­nia jest cięż­szy lub bar­dzo cięż­ki i koń­czy się ho­spi­ta­li­za­cją a nie­kie­dy nie­ste­ty śmier­cią. Prze­bieg in­fek­cji na pew­no za­le­ży od:

• wie­ku,
• płci,
• cho­rób współ­ist­nie­ją­cych.

Ob­ja­wy CO­VID-19

Pierw­szy po­twier­dzo­ny przy­pa­dek za­ka­że­nia ko­ro­na­wi­ru­sem w na­szym kra­ju od­no­to­wa­no 4 mar­ca 2020 r., ale od tam­te­go cza­su ob­ja­wy in­fek­cji bar­dzo się po­sze­rzy­ły i dziś róż­nią się w za­leż­no­ści od wa­rian­tu wi­ru­sa i sta­tu­su szcze­pie­nia. W przy­pad­ku osób za­szcze­pio­nych naj­częst­szy­mi zgła­sza­ny­mi ob­ja­wa­mi są:

• ból gło­wy,
• ka­tar, ból gar­dła,
• ki­cha­nie i ka­szel.

Dla nie­szcze­pio­nych to:

• wy­so­ka go­rącz­ka,
• bóle gło­wy,
• ból gar­dła,
• ka­tar i upo­rczy­wy ka­szel,
• dusz­ność,
• utra­ta wę­chu (czę­sty ob­jaw na po­cząt­ku pan­de­mii, kie­dy krą­ży­ła „ory­gi­nal­na” wer­sja SARS-CoV-2) sta­ła się mniej po­wszech­na po po­ja­wie­niu się no­wych (np. Del­ta) wa­rian­tów wi­ru­sa.

Pew­nie pa­trząc na taką ilość tych ob­ja­wów, do­my­ślam się, że ro­dzi się w Was wąt­pli­wość, że wła­ści­wie wszyst­ko może być ob­ja­wem CO­VID-19! I obec­nie nie­ste­ty wła­śnie tak jest. Cza­sem u człon­ków tej sa­mej ro­dzi­ny każ­dy ma inne ob­ja­wy.

Na przy­kład u jed­ne­go dziec­ka bę­dzie to bie­gun­ka, wy­mio­ty, stan pod­go­rącz­ko­wy, a u dru­gie­go w tej sa­mej ro­dzi­nie wy­stą­pi ka­szel, go­rącz­ka, brak ape­ty­tu. Na­to­miast u ro­dzi­ców bę­dzie to duże zmę­cze­nie i brak sił. Dla­te­go za­wsze mnie dzi­wi, jak pa­cjen­ci w ga­bi­ne­cie ba­ga­te­li­zu­ją swo­je ob­ja­wy twier­dząc, że „to na pew­no nie CO­VID”, a po­tem w te­ście wy­cho­dzi, że to jed­nak CO­VID…

Cięż­ka po­stać za­ka­że­nia

U oko­ło 15% pa­cjen­tów roz­wi­ja się cięż­ka po­stać za­ka­że­nia, któ­ra nie­ste­ty wy­ma­ga ho­spi­ta­li­za­cji, in­ten­syw­ne­go le­cze­nia, tle­no­te­ra­pii a czę­sto pod­łą­cze­nia do re­spi­ra­to­ra.

Czy je­ste­śmy w sta­nie prze­wi­dzieć kto cię­żej za­cho­ru­je? Dla kogo nie bę­dzie to zwy­kłe prze­zię­bie­nie tyl­ko wal­ka o ży­cie? Pan­de­mia po­ka­za­ła, że szcze­gól­ną opie­ką po­win­ni być oto­cze­niu pa­cjen­ci, któ­rzy mają zwięk­szo­ne ry­zy­ko cięż­kie­go prze­bie­gu. Są to pa­cjen­ci z cho­ro­ba­mi prze­wle­kły­mi, lub jak to jest okre­śla­ne od po­cząt­ku pan­de­mii cho­ro­ba­mi współ­ist­nie­ją­cy­mi.

CO­VID-19 a cho­ro­by prze­wle­kłe

Cho­ro­by współ­ist­nie­ją­ce to cho­ro­by prze­wle­kłe, na któ­re pa­cjen­ci cho­ru­ją od daw­na i przyj­mu­ją na nie leki, ale też cho­ro­by prze­wle­kłe, o któ­rych jesz­cze nie wie­dzą, bo np. daw­no nie wy­ko­ny­wa­li ba­dań pro­fi­lak­tycz­nych. Cho­ro­bą współ­ist­nie­ją­cą nie jest ka­tar, któ­ry po­ja­wił się ty­dzień temu, nie jest nią ból krę­go­słu­pa, któ­ry na­wra­ca jak za dłu­go sie­dzi­my przy biur­ku. Cho­ro­ba współ­ist­nie­ją­ca to cho­ro­ba prze­wle­kła.

Od po­cząt­ku pan­de­mii po­wsta­ją licz­ne pra­ce na­uko­we oma­wia­ją­ce pro­blem cho­rób prze­wle­kłych i nie­ste­ty wnio­ski ze wszyst­kich są bar­dzo po­dob­ne:

• We­dług da­nych wło­skich u 70% osób zmar­łych z po­wo­du CO­VID-19 wy­stę­po­wa­ły cho­ro­by współ­ist­nie­ją­ce, ta­kie jak: cu­krzy­ca, cho­ro­by ser­co­wo-na­czy­nio­we, cho­ro­by no­wo­two­ro­we.
• We­dług da­nych szwedz­kich oso­by, któ­re znacz­nie czę­ściej wy­ma­ga­ły pod­łą­cze­nia do re­spi­ra­to­ra, to oso­by z cho­ro­ba­mi współ­ist­nie­ją­cy­mi, ta­ki­mi jak: cu­krzy­ca, oty­łość i nad­ci­śnie­nie. Po­dob­nie jest w Wiel­kiej Bry­ta­nii, USA, Mek­sy­ku, Chi­nach, Ko­rei Po­łu­dnio­wej i Ira­nie.

Cho­ro­by współ­ist­nie­ją­ce po­gar­sza­ją­ce prze­bieg CO­VID-19

Do gru­py cho­rób prze­wle­kłych, któ­re sta­no­wią szcze­gól­ne ry­zy­ko w ra­zie za­ka­że­nia ko­ro­na­wi­ru­sem za­li­cza­my:

Cho­ro­by ser­co­wo-na­czy­nio­we i nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze

Cho­ro­by ser­co­wo-na­czy­nio­we to bar­dzo ogó­le po­ję­cie – na­le­ży do niech:

• cho­ro­ba wień­co­wa,
• prze­wle­kła nie­wy­dol­ność ser­ca,
• miaż­dży­ca na­czyń,
• spo­śród cho­rób współ­ist­nie­ją­cych naj­czę­ściej na ca­łym świe­cie wy­stę­pu­je nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze.

Na po­cząt­ku pan­de­mii było dużo sprzecz­nych in­for­ma­cji o wpły­wie le­ków nad­ci­śnie­nio­wych (z gru­py ACEI) na za­ka­że­nie wi­ru­sem. Szyb­ko wy­co­fa­no się z tych hi­po­tez i obec­ne za­le­ce­nia mó­wią, by nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze przede wszyst­kim le­czyć sku­tecz­nie.

In­fek­cja CO­VID-19 może za­ostrzyć ist­nie­ją­cą cho­ro­bę ser­ca – obser­wu­je­my po­gor­sze­nie kon­tro­li ci­śnie­nia, aryt­mie, za­pa­le­nie mię­śnia ser­ca. Ostre uszko­dze­nie ser­ca wy­stę­pu­je w oko­ło 7% -28% wszyst­kich przy­pad­ków CO­VID-19, a wśród nich pro­wa­dzi do śmier­ci w oko­ło 10,5%.

Cu­krzy­ca

Na ca­łym świe­cie oko­ło pół mi­liar­da lu­dzi żyje z cu­krzy­cą. Jest ona jed­ną z naj­częst­szych cho­rób współ­ist­nie­ją­cych, któ­ra może pro­wa­dzić do po­wi­kłań z wie­lu na­rzą­dów. Wła­ści­wie to rów­no­le­gle z pan­de­mią CO­VID-19 mo­że­my mó­wić o pan­de­mii cu­krzy­cy, gdyż licz­ba nowo wy­kry­tych przy­pad­ków tak szyb­ko ro­śnie!

Dłu­go­trwa­łe utrzy­my­wa­nie się pod­wyż­szo­ne­go po­zio­mu cu­kru we krwi po­wo­du­je osła­bie­nie ukła­du od­por­no­ścio­we­go i zwięk­szo­ną po­dat­ność na in­fek­cje, czy­li rów­nież na CO­VID-19. Dla­te­go u osób z roz­po­zna­ną cu­krzy­cą na­le­ży szcze­gól­nie dbać o pra­wi­dło­wą kon­tro­lę i wy­rów­na­nie cu­krzy­cy tak, by unik­nąć po­waż­nych po­wi­kłań CO­VID-19.

Prze­wle­kła cho­ro­ba ne­rek

Cho­rzy z nie­pra­wi­dło­wą czyn­no­ścią ne­rek cho­ru­ją cię­żej na CO­VID-19 w po­rów­na­niu z oso­ba­mi z pra­wi­dło­wą funk­cją ne­rek. Do­dat­ko­wo oso­by z nie­wy­dol­no­ścią ne­rek czę­sto jed­no­cze­śnie mają nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze lub cu­krzy­cę, co po­wo­du­je że prze­bieg in­fek­cji może być jesz­cze gor­szy.

Nie­ste­ty wi­rus nie oszczę­dza ne­rek. Aż 40% osób ho­spi­ta­li­zo­wa­nych z po­wo­du CO­VID-19 ma ostre uszko­dze­nie ne­rek!

Prze­wle­kła ob­tu­ra­cyj­na cho­ro­ba płuc

PO­ChP jest prze­wle­kłym sta­nem za­pal­nym płuc, któ­ry pro­wa­dzi do „zwę­że­nia” dróg od­de­cho­wych i utrud­nia­nia prze­pły­wu po­wie­trza przez płu­ca. Wpływ każ­dej in­fek­cji dróg od­de­cho­wych może do­pro­wa­dzić do cięż­kich za­ostrzeń, i tak też dzie­je się w prze­bie­gu in­fek­cji CO­VID-19, któ­ra jak wia­do­mo bar­dzo czę­sto zaj­mu­je płu­ca.

Na świe­cie na PO­ChP cho­ru­je 251 mi­lio­nów osób, w Pol­sce mamy oko­ło 2-3 mi­lio­ny cho­rych, z cze­go co roku umie­ra pra­wie 15 ty­się­cy. PO­ChP to naj­czę­ściej cho­ro­ba pa­la­czy ty­to­niu, dla­te­go może pan­de­mia to do­bry czas na po­rzu­ce­nie na­ło­gu?

No­wo­two­ry

Cho­rzy na no­wo­two­ry mają zwięk­szo­ne ry­zy­ko za­ka­że­nia się wi­ru­sem. Wy­ni­ka to z wy­stę­pu­ją­cych za­bu­rzeń od­por­no­ści wy­wo­ła­nych cho­ro­bą lub sto­sow­ną che­mio­te­ra­pią. Pa­cjen­ci on­ko­lo­gicz­ni mają czę­ściej cięż­ki prze­bieg in­fek­cji i czę­ściej wy­ma­ga­ją ho­spi­ta­li­za­cji.

Na cięż­szy prze­bieg in­fek­cji wpły­wa­ją rów­nież:

• star­szy wiek – we­dług wie­lu wy­kre­sów wi­dać, że cięż­ki prze­bieg cho­ro­by i więk­sza licz­ba zgo­nów wy­stę­pu­je u pa­cjen­tów po 60. roku ży­cia. A wiek po­wy­żej 65. roku ży­cia aż 6-krot­nie zwięk­sza ry­zy­ko zgo­nu z po­wo­du CO­VID-19,
• płeć mę­ska – męż­czyź­ni czę­ściej mają cięż­szy prze­bieg in­fek­cji, czę­ściej są też ho­spi­ta­li­zo­wa­ni,
• pa­le­nie pa­pie­ro­sów – pa­la­cze ty­to­niu mogą mieć cięż­szy prze­bieg cho­ro­by CO­VID-19, oraz mają dwu­krot­nie zwięk­szo­ną szan­sę zgo­nu w po­rów­na­niu do osób nie­pa­lą­cych,
• cią­ża – jest sta­nem zwięk­sza­ją­cym ry­zy­ko cięż­kie­go prze­bie­gu CO­VID-19. Ry­zy­ko ro­śnie do­dat­ko­wo, je­śli cię­żar­na ko­bie­ta ma nad­ci­śnie­nie, cu­krzy­cę, jest oty­ła lub ma wię­cej jak 35 lat,
• nad­wa­ga i oty­łość – to duże czyn­ni­ki ry­zy­ka cięż­kie­go prze­bie­gu CO­VID-19. Oty­łość zwięk­sza ry­zy­ko wy­stą­pie­nia cięż­kie­go za­pa­le­nia płuc. Pa­cjen­ci z BMI po­wy­żej 30 – o 50% czę­ściej wy­ma­ga­ją ho­spi­ta­li­za­cji i re­spi­ra­to­ro­te­ra­pii.

To te­raz czas na to, by­ście so­bie prze­ana­li­zo­wa­li, ile osób zna­cie z nad­ci­śnie­niem tęt­ni­czym, a ile z cu­krzy­cą? Nad­ci­śnie­nie to nie pro­blem osób po 60. roku ży­cia, cho­ru­je na nie wie­le osób po 30.-35. roku ży­cia, ba! Ilu mło­dych męż­czyzn ma nad­ci­śnie­nie?! A cu­krzy­ca? To nie jest pro­blem wy­łącz­nie star­szych lu­dzi! Te­raz w do­bie epi­de­mii oty­ło­ści, śmie­cio­we­go, nie­re­gu­lar­ne­go je­dze­nia u wie­lu osób cu­krzy­ca roz­wi­ja się po 40. roku ży­cia.

I pa­mię­taj­cie, że naj­waż­niej­sze jest za­szcze­pie­nie się, bo chro­ni przed cięż­kim prze­bie­giem cho­ro­by i ho­spi­ta­li­za­cją. Pa­cjen­ci czę­sto błęd­nie my­ślą, że ma­jąc cho­ro­bę prze­wle­kłą typu cu­krzy­ca, cho­ro­ba wień­co­wa, nad­ci­śnie­nie nie mogę się szcze­pić.

Czy cho­ro­wa­nie na cho­ro­bę prze­wle­kłą jest prze­ciw­ska­za­niem do szcze­pie­nia?

Nie jest! Cho­ro­ba prze­wle­kła jest wska­za­niem do szcze­pie­nia, po­nie­waż stwa­rza­my so­bie ochro­nę przed cięż­kim prze­bie­giem CO­VID-19.

Źró­dła:

• Baj­ga­in KT, Ba­dal S, Baj­ga­in BB, San­ta­na MJ. Pre­va­len­ce of co­mor­bi­di­ties among in­di­vi­du­als with CO­VID-19: A ra­pid re­view of cur­rent li­te­ra­tu­re. Am J In­fect Con­trol. 2021;49(2):238-246. doi:10.1016/j.ajic.2020.06.213;

• Pod­ręcz­nik cho­rób we­wnętrz­nych, In­ter­na Szcze­kli­ka 2021, Me­dy­cy­na Prak­tycz­na.