Dzie­je się tak, po­nie­waż ko­mór­ki beta trzust­ki, któ­re wy­dzie­la­ją in­su­li­nę są znisz­czo­ne, co pro­wa­dzi do trwa­łe­go nie­do­bo­ru in­su­li­ny. A in­su­li­na jest hor­mo­nem nie­zbęd­nym do ży­cia, po­zwa­la wbu­do­wać spo­ży­te cu­kry do ko­mó­rek cia­ła. Je­śli tego hor­mo­nu bra­ku­je, znacz­ne ilo­ści glu­ko­zy gro­ma­dzą się we krwi.

Co po­wo­du­je cu­krzy­cę typu 1?

Ko­mór­ki beta trzust­ki naj­czę­ściej zo­sta­ją znisz­czo­ne przez pro­ces au­to­im­mu­no­lo­gicz­ny, czy­li agre­sję wła­snych ko­mó­rek or­ga­ni­zmu prze­ciw­ko in­nym wła­snym ko­mór­kom.

Cza­sem przy­czy­na może być nie­wy­ja­śnio­na, cho­ro­ba może roz­wi­jać się u osób pre­dys­po­no­wa­nych ge­ne­tycz­nie – po za­dzia­ła­niu czyn­ni­ka wy­zwa­la­ją­ce­go np. in­fek­cji wi­ru­so­wej.

Po­win­ni­ście też wie­dzieć, że w roz­wo­ju cho­ro­by o pod­ło­żu au­to­im­mu­no­lo­gicz­nym uczest­ni­czą prze­ciw­cia­ła prze­ciw­ko ko­mór­kom beta trzust­ki (prze­ciw­cia­ła wy­spo­we), któ­re mogą po­ja­wić się na wie­le mie­się­cy a na­wet lat, jesz­cze przed wy­stą­pie­niem ob­ja­wów.

Cu­krzy­ca typu 1 do­ty­czy oko­ło 10% po­pu­la­cji, i tu uwa­ga! Nie wią­że się z oty­ło­ścią, złą die­tą czy star­szym wie­kiem. Ty­po­wo ujaw­nia się u dzie­ci, mło­dzie­ży i mło­dych do­ro­słych po­ni­żej 30. roku ży­cia.

War­to jesz­cze do­dać, że w ak­tu­al­nej kla­sy­fi­ka­cji cu­krzy­cy (wy­tycz­ne Pol­skie­go To­wa­rzy­stwa Dia­be­to­lo­gicz­ne­go) cu­krzy­ca typu LADA, obec­nie uwa­ża­na jest już za jed­ną z po­sta­ci kli­nicz­nych cu­krzy­cy typu 1. Jest wol­no roz­wi­ja­ją­cą się cu­krzy­cą o pod­ło­żu au­to­im­mu­no­lo­gicz­nym, któ­ra roz­wi­ja się u do­ro­słych. W cho­ro­bie tej też do­cho­dzi do au­to­im­mu­no­lo­gicz­ne­go znisz­cze­nia ko­mó­rek beta trzust­ki i choć pro­ces ten prze­bie­ga wol­niej, to w le­cze­niu rów­nież sto­su­je się in­su­li­nę.

Nie ma moż­li­wo­ści za­po­bie­ga­nia wy­stą­pie­niu cho­ro­by. O ile w cu­krzy­cy typu 2 moż­na zmie­nić styl ży­cia, zre­du­ko­wać masę cia­ła itp., tak pro­ce­som au­to­im­mu­no­lo­gicz­nym na chwi­lę obec­ną nie je­ste­śmy w sta­nie za­po­biec.

Jak roz­po­znać cu­krzy­cę typu 1?

Naj­częst­sze ob­ja­wy to:

• Czę­ste od­da­wa­nie mo­czu – by po­zbyć się nad­mia­ru cu­kru in­ten­syw­niej za­czy­na­ją pra­co­wać ner­ki, wię­cej mo­czu jest w cią­gu ca­łe­go dnia, ale bar­dziej za­uwa­żal­ne dla cho­re­go jest noc­ne od­da­wa­nie mo­czu. U dzie­ci może po­ja­wić się mo­cze­nie noc­ne, u mniej­szych pie­lu­chy wy­da­ją się dużo cięż­sze.

• Nad­mier­ne pra­gnie­nie – oso­ba z cu­krzy­cą po­tra­fi wy­pić ogrom­ne ilo­ści pły­nów. Nie­rzad­ko cho­rzy opi­su­ją, że wy­pi­li 5-7 li­trów pły­nów dzien­nie.

• Utra­ta wagi – bez ogra­ni­cze­nia spo­ży­tych ka­lo­rii, bez za­mia­ru od­chu­dza­nia się

• Zmę­cze­nie – po­stę­pu­ją­ca utra­ta ener­gii, pod­sy­pia­nie w cią­gu dnia.

Inne ob­ja­wy to:

• ce­chy od­wod­nie­nia,
• zmniej­sze­nie ela­stycz­no­ści skó­ry,
• su­chość skó­ry i błon ślu­zo­wych,
• skłon­ność do rop­nych za­ka­żeń skó­ry,
• skłon­ność za­ka­żeń ukła­du mo­czo­wo-płcio­we­go.

Je­śli cu­krzy­ca typu 1 dłu­żej po­zo­sta­nie nie­zdia­gno­zo­wa­na, może dojść do kwa­si­cy i śpiącz­ki ke­to­no­wej, któ­re sta­no­wią za­gro­że­nie dla ży­cia!

Ob­ja­wy u dzie­ci i do­ro­słych

U dzie­ci i mło­dzie­ży do znisz­cze­nia ko­mó­rek trzust­ki do­cho­dzi gwał­tow­nie, dla­te­go też ob­ja­wy cho­ro­by mogą po­ja­wić się na­gle. Cho­ro­ba z po­wo­du bar­dzo wy­so­kich war­to­ści cu­kru może ob­ja­wić się kwa­si­cą lub śpiącz­ką ke­to­no­wą.

U osób do­ro­słych ob­ja­wy cu­krzy­cy typu 1 na­ra­sta­ją po­wo­li, i prze­waż­nie nie roz­po­czy­na się od razu od śpiącz­ki. Dla cu­krzy­cy LADA cha­rak­te­ry­stycz­ny jest po­wol­ny prze­bieg i roz­wi­ja­nie ob­ja­wów, dla­te­go pe­łen ob­raz cho­ro­by wi­docz­ny jest na ogół w 4. lub 5., de­ka­dzie ży­cia. Jed­nak ten wie­lo­let­ni prze­bieg z wy­stę­pu­ją­cy­mi wy­so­ki­mi cu­kra­mi sprzy­ja po­wsta­wa­niu po­wi­kłań.

Dia­gno­za cho­ro­by

Do peł­ne­go roz­po­zna­nia cho­ro­by (oczy­wi­ście poza ob­ja­wa­mi) ko­niecz­ne jest wy­ko­na­nie do­dat­ko­wych ba­dań. Naj­czę­ściej są to ba­da­nia krwi.

Gli­ke­mia, czy­li ozna­cze­nie cu­kru we krwi – za­zwy­czaj prze­sie­wo­wo po­bie­ra się na czczo krew z żyły. Do roz­po­zna­nia cu­krzy­cy po­trzeb­ne są 2 wy­ni­ki po­wy­żej 126 mg/dl. Je­śli po­bie­ra się krew nie na czczo tyl­ko o do­wol­nej po­rze dnia czy­li tzw. „gli­ke­mię przy­god­ną” to do roz­po­zna­nia cu­krzy­cy ko­niecz­ny jest wy­nik po­wy­żej 200md/dl. Po­mia­ry wy­ko­ny­wa­ne glu­ko­me­trem, czy­li urzą­dze­niem do ozna­cze­nia stę­że­nia cu­kru we krwi słu­żą do mo­ni­to­ro­wa­nia le­cze­nia cu­krzy­cy, do dia­gno­sty­ki sto­su­je się po­bra­nie krwi.

HbA1c – he­mo­glo­bi­na gli­ko­wa­na, jest wskaź­ni­kiem wy­rów­na­nia cu­krzy­cy, od­zwier­cie­dli­ła śred­nią gli­ke­mię w ostat­nich 3 mie­sią­cach

Prze­ciw­cia­ła prze­ciw­wy­spo­we – ozna­cza­ne przy po­dej­rze­niu cu­krzy­cy typu 1, któ­ra ma tło au­to­im­mu­no­lo­gicz­ne, gdzie wła­sne prze­ciw­cia­ła nisz­czą wła­sne ko­mór­ki. Wy­róż­nia­my prze­ciw­cia­ła:

• prze­ciw­ko roż­nym an­ty­ge­nom cy­to­pla­zma­tycz­nym ko­mó­rek beta trzust­ki ICA,
• prze­ciw­ko de­kar­bok­sy­la­zie kwa­su glu­ta­mi­no­we­go anty-GAD65,
• prze­ciw­ko fos­fa­ta­zom ty­ro­zy­ny IA-2, 2beta,
• prze­ciw­ko in­su­li­nie en­do­gen­nej IAA,
• prze­ciw­cyn­ko­we ZN8.

Stę­że­nie pep­ty­du C – od­po­wia­da stę­że­niu in­su­li­ny, w cu­krzy­cy typu 1, gdzie in­su­li­ny pro­du­ko­wa­nej przez trzust­kę nie ma lub jest jej bar­dzo mało, stę­że­nie pep­ty­du C jest zmniej­szo­ne lub nie­ozna­czal­ne.

In­for­ma­cja o dia­gno­zie cu­krzy­cy, szcze­gól­nie dla mło­de­go czło­wie­ka, ale i jego ro­dzi­ny brzmi jak wy­rok. Cu­krzy­ca typu 1 bez wąt­pie­nia zmie­nia do­tych­cza­so­we ży­cie ca­łej ro­dzi­ny, sta­no­wi ogrom­ne wy­zwa­nie. Jed­nak na­le­ży pa­mię­tać, że dzię­ki no­wo­cze­snej me­dy­cy­nie, dziś pa­cjen­ci mogą brać ak­tyw­ny udział w ży­ciu za­wo­do­wym, spo­łecz­nym, pry­wat­nym i speł­niać swo­je, cza­sem naj­bar­dziej eks­tre­mal­ne ma­rze­nia.

Źró­dła:

• Za­le­ce­nia kli­nicz­ne do­ty­czą­ce po­stę­po­wa­nia u cho­rych na cu­krzy­cę 2022 Sta­no­wi­sko Pol­skie­go To­wa­rzy­stwa Dia­be­to­lo­gicz­ne­go;
• In­ter­na Szcze­kli­ka 2021.