Bar­dzo chcia­ła­bym, by ta cho­ro­ba – ze­spół je­li­ta draż­li­we­go, o któ­rej Wam dziś opo­wie­my „wy­szła z pod­zie­mi” lub mó­wiąc ję­zy­kiem no­wo­cze­snym – chcia­ła­bym jej nadać „do­bry PR”. Na­sza (le­ka­rzy) wie­dza na te­mat tej jed­nost­ki cho­ro­bo­wej przez ostat­nie kil­ka­na­ście lat po­szła znacz­nie do przo­du. Ze­spół je­li­ta draż­li­we­go to cho­ro­ba bar­dzo po­wszech­na, któ­ra po­gar­sza ja­kość ży­cia mi­lio­nów osób na świe­cie, ale na szczę­ście, z któ­rą po­tra­fi­my so­bie już ra­dzić.

Za­pra­szam Was do wspa­nia­łe­go ar­ty­ku­łu, któ­ry na­pi­sa­ła współ­au­tor­ka tego blo­ga, moja przy­ja­ciół­ka lek. Ka­ro­li­na Zych-Roz­pę­dow­ska.

Spis tre­ści:

1. Co to jest ze­spół je­li­ta draż­li­we­go?
2. Przy­czy­ny ze­spo­łu je­li­ta draż­li­we­go
3. Po­dział cho­ro­by
4. Ob­ja­wy
5. Dia­gno­sty­ka
6. Le­cze­nie ze­spo­łu je­li­ta draż­li­we­go
7. Co to jest SIBO?
8. Pod­su­mo­wa­nie

Co to jest ze­spół je­li­ta draż­li­we­go?

Ze­spół je­li­ta draż­li­we­go cza­sem zwa­ny skró­to­wo „IBS” od an­giel­skiej na­zwy ir­ri­ta­ble bowl syn­drom – to prze­wle­kła i bar­dzo po­wszech­na cho­ro­ba je­lit. Cho­ru­je na nią 10% pro­cent ca­łej po­pu­la­cji, czę­ściej do­ty­czy ko­biet a szczyt za­cho­ro­wań ob­ser­wu­je się u osób mło­dych mię­dzy 20. a 40. ro­kiem ży­cia.

Spo­ra część osób nie wie, że cho­ru­je, bo ob­ja­wy cho­ro­by to głow­nie na­wra­ca­ją­ce bóle brzu­cha (cza­sem bar­dzo sil­ne) i nie­pra­wi­dło­we wy­próż­nie­nia. Cho­ro­ba trwa mie­sią­ca­mi, na­wra­ca, po­tem na tro­chę ustę­pu­je i zno­wu po­ja­wia­ją się ob­ja­wy. Cho­rzy czę­sto le­czą się sami le­ka­mi prze­ciw­bó­lo­wy­mi i roz­kur­czo­wy­mi do­stęp­ny­mi bez re­cep­ty li­cząc, że ból w koń­cu ustą­pi.

Jed­nak, gdy ból sta­je się na tyle do­kucz­li­wy, że utrud­nia co­dzien­ne funk­cjo­no­wa­nie, zgła­sza­ją się do le­ka­rzy ro­dzin­nych, po­tem do ga­stro­en­te­ro­lo­gów i po ko­lej­nych kil­ku mie­sią­cach ba­dań zo­sta­je po­sta­wio­na dia­gno­za.

Przy­czy­ny ze­spo­łu je­li­ta draż­li­we­go

Nie są zna­ne – tak na­praw­dę wie­le czyn­ni­ków może wy­wo­ły­wać ob­ja­wy mię­dzy in­ny­mi:

• na­ra­że­nie na stres,
• za­bu­rze­nia ru­chu je­lit,
• nie­pra­wi­dło­wo­ści w ukła­dzie od­por­no­ścio­wym,
• zmia­ny skła­du flo­ry bak­te­ryj­nej prze­wo­du po­kar­mo­we­go na przy­kład po dłu­gim przyj­mo­wa­niu an­ty­bio­ty­ków lub po prze­by­ciu bie­gun­ki in­fek­cyj­nej.

Czę­sto tez zwra­ca się uwa­gę na ce­chy oso­bo­wo­ści pa­cjen­tów z ze­spo­łem je­li­ta draż­li­we­go – są to oso­by lę­kli­we, od­czu­wa­ją­ce nie­po­kój, z ob­ni­żo­nym na­stro­jem lub z roz­po­zna­ną de­pre­sją.

Po­dział cho­ro­by

Ze­spół je­li­ta draż­li­we­go w za­leż­no­ści od ob­ja­wów może mieć róż­ne pod­ty­py. We­dług IV Kry­te­riów Rzym­skich (Kry­te­ria Rzym­skie są to wy­tycz­ne eks­per­tów okre­śla­ją­ce za­sa­dy roz­po­zna­wa­nia i le­cze­nia cho­rób prze­wo­du po­kar­mo­we­go i le­karz, by roz­po­znać cho­ro­bę musi swo­ja dia­gno­sty­kę opie­rać wła­śnie na tych wy­tycz­nych) na pod­sta­wie zgła­sza­nych ob­ja­wów i wy­glą­dzie stol­ca mo­że­my wy­róż­nić 4 typy IBS:

• IBS z za­par­ciem (IBS-C – IBS with con­sti­pa­tion),
• IBS z bie­gun­ką (IBS-D – IBS with diar­r­hea),
• IBS mie­sza­ny (IBS-M – mi­xed IBS),
• IBS nie­okre­ślo­ny (IBS-U – unsub­ty­ped IBS).

Wy­gląd stol­ca okre­śla pa­cjent na pod­sta­wie Bri­stol­skiej ska­li ufor­mo­wa­nia stol­ca. Ska­la jest opi­so­wa:

• typ 1: po­je­dyn­cze zbi­te grud­ki, jak orze­chy, trud­ne do wy­da­le­nia,
• typ 2: wy­dłu­żo­ny, grud­ko­wa­ty sto­lec,
• typ 3: wy­dłu­żo­ny z pęk­nię­cia­mi na po­wierzch­ni,
• typ 4: smu­kły, wę­żo­wa­ty, gład­ki i mięk­ki,
• typ5: smu­kłe wę­żo­wa­te ka­wał­ki stol­ca, gład­kie i mięk­kie,
• typ 6: kła­cza­ste, po­strzę­pio­ne ka­wał­ki,
• typ 7: sto­lec wod­ni­sty, nie­za­wie­ra­ją­cy sta­łych ele­men­tów, ciecz.

Okre­śle­nie wy­glą­du stol­ca za po­mo­cą tej ska­li sto­su­je się nie tyl­ko w IBS, ale też w dia­gno­sty­ce in­nych cho­rób prze­wo­du po­kar­mo­we­go prze­bie­ga­ją­cych ze zmia­na­mi wy­glą­du stol­ca np. w cho­ro­bie Le­śniow­skie­go – Croh­na na­le­żą­cej do nie­swo­istych cho­rób za­pal­nych je­lit.

Ob­ja­wy ze­spo­łu je­li­ta draż­li­we­go

Ból brzu­cha

Jest pod­sta­wo­wym ob­ja­wem, je­śli nie ma bólu brzu­cha to nie mó­wi­my o ze­spo­le je­li­ta draż­li­we­go. Ból zlo­ka­li­zo­wa­ny jest głow­nie w pod­brzu­szu i na dole po le­wej stro­nie. Ból może wy­stę­po­wać przez cały czas lub na tro­chę ustę­po­wać, by po­tem na­wró­cić. Nie bu­dzi w nocy, je­śli po­ja­wia się w trak­cie snu to naj­czę­ściej u osób z bez­sen­no­ścią. Pa­cjen­ci z IBS róż­nie opi­su­ją ten ból, jed­ni mó­wią ze jest ostry, inny że ich kłu­je lub że czu­ją go jak moc­na kol­kę, jed­no jest wspól­ne ból nie daje o so­bie za­po­mnieć.

Ból brzu­cha w IBS do­kład­nie de­fi­niu­ją IV kry­te­ria rzym­skie:

IBS de­fi­niu­je­my jako na­wra­ca­ją­cy ból brzu­cha, któ­ry po raz pierw­szy wy­stą­pił nie mniej jak 6 mie­się­cy wcze­śniej, wy­stę­pu­ją­cy śred­nio przez 1 dzień (lub wię­cej) w ty­go­dniu przez ostat­nie 3 mie­sią­ce, któ­ry speł­nia co naj­mniej 2 z 3 po­niż­szych kry­te­riów:

• jest zwią­za­ny z wy­próż­nie­niem,
• jest zwią­za­ny ze zmia­ną czę­sto­ści wy­próż­nień,
• jest zwią­za­ny ze zmia­ną ufor­mo­wa­nia (wy­glą­du) stol­ca.

Bie­gun­ka

Czę­ste od­da­wa­nie sto­la, naj­czę­ściej po­prze­dzo­ne gwał­tow­nym uczu­ciem par­cia, bó­lem brzu­cha. Bie­gun­ki wy­stę­pu­ją po po­sił­ku, po sy­tu­acji stre­so­wej, w go­dzi­nach po­ran­nych. Typ ufor­mo­wa­nia stol­ca to 6 lub 7 we­dług ska­li bri­stol­skiej.

Za­par­cie

Czę­stość wy­próż­nień jest zmniej­szo­na, sto­lec od­da­wa­ny jest z du­żym wy­sił­kiem. Typ ufor­mo­wa­nia to zwy­kle 1 lub 2. Za­par­ciom czę­sto to­wa­rzy­szy uczu­cie nie­peł­ne­go wy­próż­nie­nia.

Za­par­cia i bie­gun­ki u nie­któ­rych cho­rych noga wy­stę­po­wać na prze­mian. Wów­czas mó­wi­my o po­sta­ci mie­sza­nej cho­ro­by.

Wzdę­cia brzu­cha

Czę­sto cho­ro­bie to­wa­rzy­szy nad­mier­ne gro­ma­dze­nie się gazu w je­li­tach.

Ob­ja­wy czę­sto współ­ist­nie­ją­ce z ze­spo­łem je­li­ta draż­li­we­go

• bóle i za­wro­ty gło­wy,
• bóle ple­ców, mied­ni­cy, ko­ści krzy­żo­wej,
• bóle mię­śni, sta­wów, uczu­cie sztyw­no­ści sta­wów,
• nud­no­ści, zga­ga, wy­mio­ty,
• za­bu­rze­nia snu,
• ob­ni­że­nie na­stro­ju, lęki, de­pre­sja,
• uczu­cie dusz­no­ści, świ­szą­cy od­dech,
• czę­ste i na­głe od­da­wa­nie mo­czu,
• za­bu­rze­nia mie­siącz­ko­wa­nia,
• prze­wle­kłe zmę­cze­nie.

Dia­gno­sty­ka ze­spo­łu je­li­ta draż­li­we­go

Bar­dzo istot­nym ele­men­tem jest wy­wiad. Dla­te­go war­to no­to­wać róż­ne ob­ja­wy i od­czu­cia. Na przy­kład, kie­dy na­stą­pi­ło na­si­le­nie bie­gun­ki, jak dłu­go trwał ból brzu­cha, czy zmie­ni­ły się wy­próż­nie­nia.

Na eta­pie wy­wia­du bar­dzo waż­ne jest, by zwró­cić uwa­gę na tak zwa­ne ob­ja­wy alar­mo­we, czy­li ta­kie, któ­re mogą być wy­wo­ła­ne przez po­waż­ne cho­ro­by prze­wo­du po­kar­mo­we­go.

Do ob­ja­wów alar­mo­wych za­li­cza­my:

• utra­ta masy cia­ła,
• krwa­wie­nie z prze­wo­du po­kar­mo­we­go,
• go­rącz­kę,
• krew w stol­cu,
• noc­ne bóle brzu­cha,
• na­gły po­czą­tek do­le­gli­wo­ści, krót­ki czas wy­stę­po­wa­nia na­si­lo­nych ob­ja­wów,
• zmia­na ryt­mu wy­próż­nień w ostat­nim cza­sie,
• ob­ja­wy IBS u oso­by po 50. roku ży­cia,
• wy­stę­pu­ją­ce w ro­dzi­nie cho­ro­by za­pal­ne je­lit, rak je­li­ta gru­be­go lub ce­lia­kia.

Poza wy­wia­dem na­le­ży rów­nież wy­ko­nać ba­da­nia krwi, kału i ba­da­nia en­do­sko­po­we – ga­stro i ko­lo­no­sko­pię. Ba­da­nia do­dat­ko­we wy­ko­nu­je­my, by wy­klu­czyć inne po­waż­niej­sze przy­czy­ny ob­ja­wów.

Jest to bar­dzo waż­ne szcze­gól­nie u cho­rych z po­sta­cią bie­gun­ko­wą lub mie­sza­ną IBS. Ob­ja­wy przy­po­mi­na­ją­ce IBS mogą da­wać nie­swo­iste cho­ro­by za­pal­ne je­lit – czy­li np. cho­ro­ba Croh­na i wrzo­dzie­ją­ce za­pa­le­nie je­li­ta gru­be­go, ce­lia­kia, uchył­ki je­li­ta gru­be­go, no­wo­two­ry prze­wo­du po­kar­mo­we­go, róż­ne cho­ro­by in­fek­cyj­ne, cho­ro­by pa­so­żyt­ni­cze, ale też nie­to­le­ran­cja lak­to­zy, nad­czyn­ność tar­czy­cy czy cho­ro­by psy­chicz­ne i sta­ny lę­ko­we.

Z ba­dań wy­ko­ny­wa­nych z krwi ozna­cza­my mor­fo­lo­gię, sód, po­tas, prze­ciw­cia­ła wy­kry­wa­ją­ce ce­lia­kię, TSH (tar­czy­ca), CRP (stan za­pal­ny).

Ba­da­nie kału: ozna­cze­nie kal­pro­tek­ty­ny (oce­na sta­nu za­pal­ne­go), ozna­cze­nie pa­so­ży­tów, ba­da­nie bak­te­rio­lo­gicz­ne.

Po­nad­to, przy po­dej­rze­niu nie­to­le­ran­cji lak­to­zy za­le­ca się 2 ty­go­dnio­wy test z die­tą bez­lak­to­zo­wą lub wy­ko­na­nie te­stu to­le­ran­cji lak­to­zy.

Ko­lo­no­sko­pię wy­ko­nu­je­my za­wsze po 50. roku ży­cia, a u osób młod­szych jak wy­stę­pu­ją ob­ja­wy alar­mo­we oraz na­wra­ca­ją­ce, utrzy­mu­ją­ce się po­mi­mo le­cze­nia bie­gun­ki lub je­śli w ro­dzi­nie stwier­dzo­no raka je­li­ta gru­be­go. Ko­lo­no­sko­pię wy­ko­nu­je­my przede wszyst­kim po to by wy­klu­czyć raka i nie­swo­iste cho­ro­by za­pal­ne je­lit.

Ga­stro­sko­pię wy­ko­nu­je­my przy du­żym po­dej­rze­niu ce­lia­kii lub je­śli w ba­da­niach krwi otrzy­ma­my do­dat­nie wy­ni­ki prze­ciw­ciał.

Za­rów­no w ga­stro i ko­lo­no­sko­pii po­bie­ra­ne są do ba­da­nia wy­cin­ki bło­ny ślu­zo­wej.

Le­cze­nie ze­spo­łu je­li­ta draż­li­we­go

Róż­ne­go ro­dza­ju leki sto­so­wa­ne do­ust­nie nie za­wsze są sku­tecz­ne przy ze­spo­le je­li­ta draż­li­we­go. Dla­te­go w tej cho­ro­bie bar­dzo waż­na jest mo­dy­fi­ka­cja swo­ich za­cho­wań – zre­du­ko­wa­nie stre­su, wy­sy­pia­nie się, zdro­wy tryb ży­cia.

Od­po­wied­nia die­ta

Wie­lu cho­rych jesz­cze przed po­sta­wie­niem dia­gno­zy za­uwa­ża wy­raź­ny zwią­zek na­si­le­nia do­le­gli­wo­ści z ro­dza­jem spo­ży­wa­ne­go je­dze­nia. Na­le­ży spo­ży­wać re­gu­lar­ne nie­zbyt ob­fi­te po­sił­ki, jeść po­wo­li bez po­śpie­chu. Gdy jemy szyb­ko, nie­świa­do­mie po­ły­ka­my rów­nież po­wie­trze a to na­si­la wzdę­cia.

Czę­sto też zje­dze­nie ob­fi­te­go po­sił­ku w krót­kim cza­sie u cho­rych z IBS po­wo­du­je na­głą bar­dzo sil­na po­trze­bę od­da­nia stol­ca po­prze­dzo­ną sil­nym bó­lem brzu­cha.

Die­ta oso­by z IBS

Die­ta oso­by z IBS po­win­na za­wie­rać dużo błon­ni­ka roz­pusz­czal­ne­go, taki błon­nik znaj­du­je się w świe­żych wa­rzy­wach, owo­cach oraz na­sio­nach bab­ki lan­ce­to­wa­tej, bab­ki płesz­ni­ka i bab­ki ja­jo­wa­tej. Błon­nik nie­roz­pusz­czal­ny może na­to­miast na­si­lać do­le­gli­wo­ści bó­lo­we brzu­cha i wzdę­cia. Błon­nik nie­roz­pusz­czal­ny to np. otrę­by.

Die­ta o ma­łej za­war­to­ści FOD­MAP

Jest to skrót z trud­nej na­zwy fer­men­tu­ją­cych oli­go- di-mo­no­sa­chry­dów i po­lial­ko­ho­lów. Związ­ki te wzma­ga­ją fer­men­ta­cje w prze­wo­dzie po­kar­mo­wym, na­si­la­ją przez to wzdę­cia, bie­gun­ki i bole brzu­cha. Do FOD­MAP na­le­ży sa­cha­ro­za, czy­li cu­kier sto­ło­wy, fruk­to­za za­war­ta w mio­dzie i owo­cach (jabł­ka grusz­ki, man­go, ar­buz, śliw­ki), lak­to­za obec­na w mle­ku, se­rach, jo­gur­tach, sor­bi­tol, czy­li po­wszech­nie wy­stę­pu­ją­cy sło­dzik (ale też man­ni­tol i xy­li­tol).

Dużo FOD­MAP jest w szpa­ra­gach, czosn­ku, ce­bu­li, ku­ku­ry­dzy, ro­śli­nach strącz­ko­wych, pro­duk­tach z żyta i psze­ni­cy. Oczy­wi­ście die­ta z wy­klu­cze­niem wie­lu pro­duk­tów jest trud­na, bar­dziej na­le­ży ob­ser­wo­wać, jak re­agu­je or­ga­nizm na po­kar­my np. wzdę­cia czy bie­gun­ki bar­dzo na­si­la­ją się po zje­dze­niu czosn­ku, mle­ku albo po kil­ku gu­mach do żu­cia,

Die­ta bez­glu­te­no­wa

Oka­zu­je się, że na­wet 30% cho­rych na IBS sta­no­wią cho­rzy z nie­ce­lia­kal­ną nad­wraż­li­wo­ścią na glu­ten. Dla­te­go wpro­wa­dze­nie die­ty bez­glu­te­no­wej u ta­kich osób przy­nie­sie po­pra­wę sa­mo­po­czu­cia. Jed­nak war­to pod­kre­ślić, że wpro­wa­dze­nie die­ty bez­glu­te­no­wej po­win­no na­stą­pić do­pie­ro po wy­klu­cze­niu ce­lia­kii.

Le­cze­nie far­ma­ko­lo­gicz­ne

Le­cze­nie ze­spo­łu je­li­ta draż­li­we­go jest ob­ja­wo­we ozna­cza to, że włą­cza się leki w za­leż­no­ści od ob­ja­wu, jaki do­mi­nu­je.

Za­da­niem le­cze­nia far­ma­ko­lo­gicz­ne­go w IBS jest:

• zli­kwi­do­wać lub zmniej­szyć do­le­gli­wo­ści bó­lo­we,
• nor­ma­li­zo­wać za­bu­rze­nia ryt­mu wy­próż­nień (prze­ciw­dzia­łać bie­gun­ce lub za­par­ciu),
• li­kwi­do­wać po­zo­sta­łe ob­ja­wy (dys­kom­fort, wzdę­cie, uczu­cie nie­peł­ne­go wy­próż­nie­nia,nad­mier­ne par­cie itp.).

Dla uła­twie­nia naj­czę­ściej sto­so­wa­ne leki umie­ści­łam w ta­bel­ce przy­pi­su­jąc je na za­sa­dzie do­mi­nu­ją­cy ob­jaw – moż­li­wy lek:

• ból brzu­cha – dro­ta­we­ry­na, hio­scy­na – leki roz­kur­czo­we, ole­jek mię­to­wy – rów­nież ma udo­ku­men­to­wa­ną sku­tecz­ność dzia­ła­nia roz­kur­czo­we­go,
• bie­gun­ka – Lo­pe­ra­mid – naj­czę­ściej sto­so­wa­ny, zwięk­sza wchła­nia­nie wody w je­li­tach zwal­nia „prze­pływ” je­li­to­wy, Ri­fak­sy­mi­na – an­ty­bio­tyk, dzia­ła miej­sco­wo w prze­wo­dzie po­kar­mo­wym, nie wchła­nia się, „po­pra­wia” flo­rę je­li­to­wą i dzia­ła prze­ciw­za­pal­nie,
• za­par­cie – ma­kro­go­le i lak­tu­lo­za – pre­fe­ro­wa­ne leki prze­czysz­cza­ją­ce, nie na­si­la­ją wzdęć, Pro­ki­ne­ty­ki – ito­pryd, cy­za­pryd- po­bu­dza­ją pe­ry­stal­ty­kę, Pre­pa­ra­ty błon­ni­ka roz­pusz­czal­ne­go. Z no­wych le­ków sto­so­wa­nych głow­nie w po­sta­ci za­par­cio­wej jak: lu­bi­pro­ston, te­ga­se­rod, li­na­klo­tyd wszyst­kie są nie­do­stęp­ne w Pol­sce.
• wzdę­cie – Si­me­ty­kon, di­me­ty­kon – po­wo­du­ją pę­ka­nie i wy­da­le­nie pę­che­rzy­ków po­wie­trza z prze­wo­du po­kar­mo­we­go.

Leki prze­ciw­de­pre­syj­ne

Wy­ka­zu­ją ko­rzyst­ne i sku­tecz­ne dzia­ła­nie w le­cze­niu ob­ja­wów IBS – zmniej­sza­ją czę­stość wy­próż­nień, pod­no­szą próg bólu. Część au­to­rów w ogó­le uwa­ża, że je­li­to draż­li­we to też cho­ro­ba gło­wy, stąd rów­nież po­mysł na wy­ko­rzy­sty­wa­nie le­ków prze­ciw­de­pre­syj­nych.

Pro­bio­ty­ki

Może w tym miej­scu na­pi­sze Wam coś wię­cej o flo­rze je­li­to­wej, bo za­raz jesz­cze opi­szę Wam SIBO. Obec­nie sto­su­je się ter­mi­ny „mi­kro­bio­ta” na okre­śle­nie wszyst­kich or­ga­ni­zmów za­sie­dla­ją­cych or­ga­nizm czło­wie­ka oraz ich geny, oraz „mi­kro­biom” któ­ry okre­śla wy­łącz­nie geny na­le­żą­ce do mi­kro­bio­ty.

Dys­bio­za ozna­cza za­bu­rze­nia w skła­dzie i funk­cjo­no­wa­niu bak­te­rii, czy­li za­bu­rze­nia mi­kro­bio­ty. Uwa­ża się że, za­bu­rze­nia te są po­cząt­kiem mię­dzy in­ny­mi ze­spo­łu je­li­ta draż­li­we­go, ale też wie­lu in­nych cho­rób- aler­gicz­nych, cho­rób za­pal­nych je­lit, cu­krzy­cy, oty­ło­ści a na­wet de­pre­sji czy schi­zo­fre­nii. Po­nie­waż rola mi­kro­bio­ty wy­da­je się ogrom­na, dla­te­go tez za­in­te­re­so­wa­nie sub­stan­cja­mi wpły­wa­ją­cy­mi na jej skład cią­gle ro­śnie.

Na skład mi­kro­bio­ty wpły­wa­ją:

• pre­bio­ty­ki – nie­pod­le­ga­ją­ce tra­wie­niu skład­ni­ki po­ży­wie­nia, któ­re sty­mu­lu­ją roz­wój i ak­tyw­ność ba­te­rii w je­li­tach. Do pre­bio­ty­ków na­le­zą m.in fruk­to­oli­go­sa­cha­ry­dy, inu­li­na.
• pro­bio­ty­ki – czy­li żywe drob­no­ustro­je – bak­te­rie pro­du­ku­ją­ce kwas mle­ko­wy z ro­dza­ju Lac­to­ba­cil­lus, bak­te­rie Bi­fi­do­bac­te­rium i droż­dża­ki Sac­cha­ro­my­ces bo­ular­di. Pro­bio­ty­ki mogą być w po­sta­ci ta­blet­ki/ kap­suł­ki, i tu waż­ne czy są zre­je­stro­wa­ne jako pro­duk­ty lecz­ni­cze (le­piej) czy jako su­ple­men­ty die­ty czy środ­ki spo­żyw­cze spe­cjal­ne­go prze­zna­cze­nia me­dycz­ne­go. Pro­bio­ty­ki czę­sto są do­da­wa­ne do pro­duk­tów spo­żyw­czych-jo­gur­tów, ke­fi­rów.
• syn­bio­ty­ki – to pre­bio­ty­ki i pro­bio­ty­ki sto­so­wa­ne łącz­nie w jed­nym pre­pa­ra­cie.
• prze­szcze­pie­nie mi­kro­bio­ty – w nie­któ­rych cho­ro­bach (bie­gun­kach wy­wo­ła­nych przez bak­te­rię Clo­stri­dium dif­fi­ci­le, a ostat­nio też w nie­swo­istych cho­ro­bach za­pal­nych je­lit np. w Croh­nie ) prze­szcze­pia się oso­bie cho­rej bez­po­śred­nio do je­li­ta gru­be­go, lub do dwu­nast­ni­cy (rza­dziej) kał zdro­we­go daw­cy. Taka prób­ka na­mna­ża się i od­bu­do­wu­je pra­wi­dło­wą mi­kro­bio­tę w je­li­cie bior­cy.

Pro­bio­ty­ki w ze­spo­le je­li­ta draż­li­we­go sto­so­wa­ne są za­rów­no w po­sta­ci bie­gun­ko­wej jak i za­par­cio­wej. Bar­dzo do­bre efek­ty le­cze­nie ob­ser­wo­wa­ne są w po­sta­ciach zwią­za­nych z prze­ro­stem flo­ry bak­te­ryj­nej (SIBO). Szcze­gól­nie po­le­ca­ne są pre­pa­ra­ty za­wie­ra­ją­ce Lac­to­ba­cil­lus plan­ta­rum 299v i Lac­to­ba­cil­lus GG.

Co to jest SIBO?

SIBO to ze­spół prze­ro­stu flo­ry ba­te­ryj­nej je­li­ta cien­kie­go, drob­no­ustro­ja­mi któ­re za­zwy­czaj ko­lo­ni­zu­ją je­li­to gru­be.

SIBO uzna­je się za pod­ło­że na­wet 80% przy­pad­ków ze­spo­łu je­li­ta draż­li­we­go, naj­czę­ściej ko­ja­rzo­ny jest z po­sta­cią bie­gun­ko­wą, ale zda­rza­ją się też przy­pad­ki po­sta­ci za­par­cio­wej z SIBO. W cho­ro­bie tej na pierw­szym pla­nie znaj­du­ją się wzdę­cia wy­wo­ła­ne wzmo­żo­ną fer­men­ta­cją w je­li­cie cien­kim i za­bu­rzo­nym wchła­nia­niem cu­krów na sku­tek upo­śle­dze­nia dzia­ła­nia en­zy­mów w je­li­cie cien­kim. Jak cu­kry nad­mier­nie fer­men­tu­ją w je­li­tach po­wsta­je dużo dwu­tlen­ku wę­gla, wo­do­ru, kwa­sów tłusz­czo­wych, siar­ko­wo­do­ru itp.

W ze­spo­le tym wy­stę­pu­ją rów­nież za­bu­rze­nia wchła­nia­nia głow­nie tłusz­czów i wi­ta­mi­ny B12. Z ob­ja­wów poza upo­rczy­wy­mi wzdę­cia­mi ob­ser­wu­je­my tłusz­czo­we bie­gun­ki, a w ba­da­niach krwi może ujaw­nić się nie­do­krwi­stość wy­ni­ka­ją­ca z nie­do­bo­ru wi­ta­mi­ny B12. Oso­by z SIBO tak jak oso­by z IBS (w może po­win­nam na­pi­sać, że oso­by z IBS z po­wo­du SIBO) re­agu­ją więk­szy­mi wzdę­cia­mi na pro­duk­ty spo­żyw­cze za­wie­ra­ją­ce FOD­MAP, lak­to­zę oraz hi­sta­mi­nę.

Dia­gno­sty­ka SIBO po­le­ga na wy­ko­na­niu te­stów od­de­cho­wych, któ­re mie­rzą ilość wy­dy­cha­ne­go wo­do­ru lub me­ta­nu na czczo i po spo­ży­ciu pro­duk­tów fer­men­tu­ją­cych, a w prak­ty­ce naj­czę­ściej test wy­ko­nu­je się po spo­ży­ciu lak­to­zy (pi­jąc sy­rop) lub glu­ko­zy (jak do te­stu ob­cią­że­nia glu­ko­zą). Za­ło­że­nie jest ta­kie, że zdro­wy or­ga­nizm wo­do­ru nie wy­dy­cha, czy­li je­śli ob­ser­wu­je­my wy­dy­cha­nie wo­do­ru to po­dej­rze­wa­my roz­rost flo­ry ba­te­ryj­nej. W dia­gno­sty­ce wy­ko­rzy­stu­je się rów­nież po­sie­wy prób­ki z je­li­ta cien­kie­go po­bra­ne w trak­cie ga­stro­sko­pii, ba­da­nie kału na za­war­tość tłusz­czów.

SIBO le­czy się naj­czę­ściej an­ty­bio­ty­kiem – ri­fak­sy­mi­ną. Tak jak Wam pi­sa­łam wy­żej, ri­fak­sy­mi­na – dzia­ła miej­sco­wo w prze­wo­dzie po­kar­mo­wym, nie wchła­nia się, „po­pra­wia” flo­rę je­li­to­wą i dzia­ła prze­ciw­za­pal­nie.

Wy­ko­rzy­stu­je się też cza­sem sche­ma­ty z in­ny­mi an­ty­bio­ty­ka­mi. Co cie­ka­we, pierw­szym sy­gna­łem, że mo­że­my mieć do czy­nie­nia z SIBO jest po­pra­wa sa­mo­po­czu­cia po przy­pad­ko­wej an­ty­bio­ty­ko­te­ra­pii z po­wo­du in­nej cho­ro­by np. z po­wo­du za­ka­że­nia gór­nych dróg od­de­cho­wych. Do­dat­ko­wo za­le­ca się uni­ka­nie syn­bio­ty­ków czy­li po­łą­czeń pre­bio­ty­ku i pro­bio­ty­ku, na­to­miast sto­so­wa­nie sa­me­go pro­bio­ty­ku jest wska­za­ne.

Pod­su­mo­wa­nie

Ze­spół je­li­ta draż­li­we­go, jak wi­dzi­cie po prze­czy­ta­niu ar­ty­ku­łu, jest pod­stęp­ną cho­ro­bą. Trwa­ją­cy nie raz la­ta­mi, nie­zdia­gno­zo­wa­ny ból brzu­cha wy­raź­nie zmniej­sza kom­fort ży­cia cho­rej oso­by. Co war­to tu pod­kre­ślić to to, że ze­spół je­li­ta draż­li­we­go nie jest groź­ną dla ży­cia cho­ro­bą i nie zwięk­sza ry­zy­ka roz­wo­ju raka.

Jed­nak zda­rza się ze ob­ja­wy IBS współ­wy­stę­pu­ją z róż­ny­mi cho­ro­ba­mi prze­wo­du po­kar­mo­we­go, rów­nież cięż­ki­mi. Dla­te­go w dia­gno­sty­ce na­le­ży bez­względ­nie wy­klu­czyć po­waż­ne cho­ro­by prze­wo­du po­kar­mo­we­go – zwró­cić uwa­gę na obec­ność ob­ja­wów alar­mo­wych, wskaź­ni­ków sta­nu za­pal­ne­go lub roz­wi­ja­ją­ce­go się raka.

Źró­dło:

• Sza­jew­ska H.: Pro­bio­ty­ki – ak­tu­al­ny stan wie­dzy i za­le­ce­nia dla prak­ty­ki kli­nicz­nej. Med. Prakt., 2017; 7-8: 19–37
• In­ter­na Szcze­kli­ka 2019
• Ir­ri­ta­ble Bo­wel Syn­dro­me. Ford AC, Lacy BE, Tal­ley NJ N Engl J Med. 2017 Jun 29;376(26):2566-2578. doi: 10.1056/NEJM­ra160754
• Pro­bio­tics for Pre­ven­ting and Tre­ating Small In­te­sti­nal Bac­te­rial Over­growth: A Meta-Ana­ly­sis and Sys­te­ma­tic Re­view of Cur­rent Evi­den­ce. Zhong C, Qu C, Wang B, Liang S, Zeng B.J Clin Ga­stro­en­te­rol. 2017 Apr;51(4):300-311. doi: 10.1097/MCG.0000000000000814.