Jak to moż­li­we? Dla przy­kła­du – za­pa­le­nie przy­zę­bia, znacz­nie zwięk­sza ry­zy­ko wy­stą­pie­nia miaż­dży­cy, cho­ro­by wień­co­wej, za­wa­łów ser­ca i uda­rów mó­zgu. Z cie­ka­wo­stek 30% osób, któ­re prze­by­ły za­wał ser­ca było bez­zęb­nych! A pa­cjen­tom przed ope­ra­cja­mi kar­dio­chi­rur­gicz­ny­mi usu­wa się zęby, któ­re mogą być po­ten­cjal­nym źró­dłem in­fek­cji. Cho­ro­by zę­bów mogą przy­czy­niać się rów­nież do po­ro­du przed­wcze­sne­go.

Je­śli chce­cie za­dbać o zęby Wa­szych dzie­ci, za­cznij­cie od sie­bie – wy­lecz­cie swo­je zęby i zęby wszyst­kich człon­ków ro­dzi­ny.

Za­le­ca się, by każ­da ko­bie­ta w cią­ży uda­ła się do den­ty­sty ce­lem kon­tro­li oraz ewen­tu­al­ne­go le­cze­nia – TAK! moż­na, a na­wet trze­ba le­czyć zęby w trak­cie cią­ży.

Spis tre­ści:

1. Za­nim po­ja­wią się pierw­sze zęby
2. Ząb­ko­wa­nie
3. Pierw­sze zęby
4. Kar­mie­nie pier­sią
5. Smocz­ki, ssa­nie pa­lu­cha
6. Próch­ni­ca
7. Naj­waż­niej­sze za­sa­dy dba­nia o zęby
8. Dzie­ci po­wy­żej 6. mie­sią­ca ży­cia
9. Ura­zy zę­bów

Za­nim po­ja­wią się pierw­sze zęby

Pa­mię­taj, że ze zdro­wych dzią­seł wy­ro­sną zdro­we zęby. Moż­na oczysz­czać dzią­sła za­nim po­ja­wią się pierw­sze zęby za po­mo­cą gazy na­wi­nię­tej na pa­lec zmo­czo­nej w prze­go­to­wa­nej wo­dzie lub ru­mian­ku albo też sko­rzy­stać z na­kła­dek na pa­lec – ta­kich jak moja pierw­sza szczo­tecz­ka.

Ząb­ko­wa­nie

Jest to bar­dzo in­dy­wi­du­al­ny pro­ces. Nie­któ­re dzie­ci zno­szą wy­ży­na­nie się zę­bów bez więk­szych pro­ble­mów, inne zaś bar­dzo źle to­le­ru­ją ból zwią­za­ny z ząb­ko­wa­niem. Skąd wia­do­mo, że dziec­ko ząb­ku­je? Po­ja­wia się więk­sze wy­dzie­la­nie śli­ny, dzią­sła są za­czer­wie­nio­ne i opuch­nię­te, dziec­ko czę­ściej wkła­da piąst­ki/rącz­ki/pal­ce/za­baw­ki do buzi, może być bar­dziej ma­rud­ne, może to­wa­rzy­szyć temu ka­tar lub bie­gun­ka oraz sta­ny pod­go­rącz­ko­we.

Jak moż­na dziec­ku po­móc w okre­sie bo­le­sne­go ząb­ko­wa­nia?

• moż­na ma­so­wać dzią­sła za po­mo­cą gazy, gry­za­ków-szczo­te­czek lub pro­stych na­kła­dek na pa­lec,
• do­brze mogą spraw­dzić się gry­za­ki, nie­któ­re za­wie­ra­ją­ce wodę, moż­na schło­dzić w lo­dów­ce,
• pa­ra­ce­ta­mol lub ibu­pro­fen – sprawdź kal­ku­la­tor ob­ję­to­ści sy­ro­pu prze­ciw­go­rącz­ko­we­go,
• od­ra­dza się sto­so­wa­nia że­lów z li­gno­ka­iną, ze wzglę­du na po­ten­cjal­na tok­sycz­ność u nie­mow­ląt.

Pierw­sze zęby

Pierw­sze zęby po­ja­wia­ją się oko­ło 6 mie­sią­ca ży­cia. Od tego mo­men­tu za­czy­na­my my­cie zę­bów szczo­tecz­ką i pa­stą do­sto­so­wa­ną do wie­ku dziec­ka. Po­ja­wie­nie się pierw­sze­go zęba to też czas, kie­dy po­win­ni­ście udać się na pierw­szą wi­zy­tę do sto­ma­to­lo­ga. Za­sta­no­wi­cie się ale po co? Prze­cież dziec­ku le­d­wo co po­ka­zał się pierw­szy ząb. Ce­lem ta­kiej wi­zy­ty jest ba­da­nie, czy nie mamy do czy­nie­nia z ja­kimś wcze­snym pro­ble­mem sto­ma­to­lo­gicz­nym oraz oce­ny ry­zy­ka cho­rób w ob­rę­bie jamy ust­nej.

Naj­waż­niej­szym aspek­tem jest na­to­miast ad­ap­ta­cja dziec­ka do tego typu wi­zyt na wcze­snym eta­pie oraz edu­ka­cja ro­dzi­ców w za­kre­sie hi­gie­ny jamy ust­nej oraz na­wy­ków je­dze­nio­wych.

Flu­or u nie­mow­ląt

Wie­le jest kon­tro­wer­sji na te­mat flu­oru – czy jest bez­piecz­ny czy nie. Wy­ka­za­no, że sto­so­wa­nie flu­oru w pre­wen­cji próch­ni­cy jest sku­tecz­ne i co naj­waż­niej­sze bez­piecz­ne. W Pol­sce nie ma flu­oro­wa­nej wody, więc cięż­ko o przedaw­ko­wa­nie, mo­że­my ewen­tu­al­nie spo­tkać się z ła­god­ną for­mą flu­oro­zy (uszko­dze­nie szkli­wa) w eks­tre­mal­nych przy­pad­kach.

De­cy­zję o wy­bo­rze pa­sty – z flu­orem czy bez – ro­dzi­ce po­win­ni pod­jąć uwzględ­nia­jąc bi­lans po­ten­cjal­nych zy­sków i strat. Po­ten­cjal­ne ry­zy­ko flu­oro­zy jest bo­wiem małe, na­to­miast wy­stą­pie­nia próch­ni­cy duże. De­cy­zji jaką pa­stą dziec­ko myje zęby do­ko­nu­je ro­dzić. Je­śli cho­dzi o flu­ory­za­cje to moż­na ją roz­po­cząć na­wet od 6mż – na­to­miast de­cy­zję czy jest to wska­za­ne po­dej­mu­je le­karz po wcze­śniej­szym ba­da­niu.

Jaka ilość flu­oru jest bez­piecz­na wg za­le­ceń?

Za­war­tość flu­oru mo­żesz spraw­dzić na opa­ko­wa­niu. Za­le­ca­na za­war­tość flu­oru w pa­ście oraz jej ilość to:

• do 3. roku ży­cia to 1000 ppm, ilość pa­sty śla­do­wa (ziarn­ko ryżu),
• 3-6 lat to 1000 ppm, ilość pa­sty ob­ję­to­ści ziar­na grosz­ku,
• po­wy­żej 6 roku ży­cia 1450 ppm, 1-2 cm pa­sty.

Kar­mie­nie pier­sią

Kar­mie­nie pier­sią jest nie tyl­ko naj­lep­szym po­kar­mem dla no­wo­rod­ków ale ma rów­nież ko­rzyst­ny wpływ na zdro­wie wa­sze­go dziec­ka, zmniej­sza­jąc ry­zy­ko wie­lu cho­rób. Nie wy­ka­za­no, by kar­mie­nie pier­sią po­wo­do­wa­ło próch­ni­cę.

NIE ZNA­CZY TO JED­NAK, ŻE KAR­MIĄC PIER­SIĄ NIE PO­WIN­NO SIĘ MYĆ ZĘ­BÓW!

Do­kar­mia­nie dzie­ci mle­kiem/mle­kiem mo­dy­fi­ko­wa­nym lub so­ka­mi w nocy zwięk­sza ry­zy­ko wy­stą­pie­nia próch­ni­cy tak samo jak czę­ste (>7 razy na dobę) kar­mie­nie pier­sią dzie­ci po­wy­żej 12mż. Nie zro­zum­cie mnie źle – kar­mie­nie jest do­bre, ale pro­szę myj­cie zęby!

Dzie­ci czę­sto piją mle­ko przed za­śnię­ciem – moż­na spró­bo­wać zmie­nić na­wy­ki – naj­pierw je­dze­nie, prze­rwa, ką­piel, my­cie zę­bów i sen – taka ko­lej­ność znacz­nie zmniej­sza ry­zy­ko próch­ni­cy.

Smocz­ki, ssa­nie pa­lu­cha

Ssa­nie smocz­ka lub pal­ca, tak samo jak zgrzy­ta­nie zę­ba­mi lub wy­py­cha­nie ję­zy­ka może wy­wie­rać nad­mier­ny na­cisk na zęby oraz zę­bo­do­ły, dla­te­go też istot­ne jest od­ucze­nie tego typu na­wy­ków za­nim po­ja­wią się zmia­ny struk­tu­ral­ne w ob­rę­bie zę­bów lub ko­ści szczę­ki czy żu­chwy.

Gdy po­ja­wi się próch­ni­ca

Próch­ni­ca jest cho­ro­bą za­kaź­ną po­wo­do­wa­ną przez bak­te­rie, to zna­czy, że prze­ka­zu­je­my ją so­bie na­wza­jem! Dla­te­go też jed­nym z naj­waż­niej­szych aspek­tów dba­nia o zęby dziec­ka jest dba­nie o wła­sne zęby przez ro­dzi­ców.

Re­gu­lar­ne my­cie zę­bów przez ro­dzi­ców pa­stą z flu­orem, uży­cie nit­ki den­ty­stycz­nej oraz pły­nu do jamy ust­nej zmniej­sza ry­zy­ko próch­ni­cy u ro­dzi­ców oraz prze­ka­za­nia bak­te­rii po­wo­du­ją­cych próch­ni­cę swo­je­mu dziec­ku. Są ba­da­nia, któ­re wy­ka­zu­ją, że na­wet żu­cie gum ksy­li­to­lo­wych przez mat­ki zmniej­sza ry­zy­ko wy­stę­po­wa­nia próch­ni­cy u dzie­ci.

Próch­ni­ca jest naj­częst­szą cho­ro­bą u dzie­ci – aż 40% dzie­ci do 5 roku ży­cia ma próch­ni­cę! A jest to cho­ro­ba, któ­rej moż­na za­po­bie­gać!! Próch­ni­ca ma czę­sto szyb­ki i agre­syw­ny prze­bieg u dzie­ci, wy­ni­ka to czę­sto z nie­doj­rza­ło­ści zę­bów, cień­sze­go szkli­wa, złej hi­gie­ny i na­wy­ków je­dze­nio­wych. Cza­sem je­dy­nym le­cze­niem jest la­pi­so­wa­nie- in­a­czej im­pre­gna­cja (za­trzy­ma­nie próch­ni­cy). Za­bie­go­wi pod­da­je się dzie­ci mię­dzy 1 a 3 ro­kiem ży­cia z szyb­ko po­stę­pu­ją­cym pro­ce­sem próch­ni­co­wym. Nie­ste­ty zęby po tym za­bie­gu mają ko­lor czar­ny! Nie za­wsze jest to wy­star­cza­ją­ce po­nie­waż, la­pis nie le­czy (nie usu­wa próch­ni­cy), a tyl­ko za­trzy­mu­je pro­ces próch­ni­co­wy. Dla­te­go naj­lep­szym spo­so­bem jest za­po­bie­ga­nie próch­ni­cy..

Naj­waż­niej­sze są do­bre na­wy­ki

• W okre­sie od uro­dze­nia do 2 lat szcze­gól­nie uni­kaj po­da­wa­nia dziec­ku cu­kru lub sło­dzo­nych po­kar­mów i na­po­jów. Wy­ka­za­no, że do 2. roku ży­cia kształ­tu­je się smak i upodo­ba­nia sma­ko­we, któ­re będą prze­kła­dać się na póź­niej­sze na­wy­ki je­dze­nio­we. Cu­kier na­tu­ral­ny, któ­ry po­da­jesz w owo­cach jest wy­star­cza­ją­cy dla ma­łych dzie­ci. Pa­mię­taj po owo­cach myj zęby!
• Wpro­wa­dzaj sta­łe pory po­sił­ku i my­cia zę­bów – dzie­ci ko­cha­ją ry­tu­ały.
• Uni­kaj po­ca­łun­ków w usta, ob­li­zy­wa­nia smocz­ków oraz je­dze­nia wspól­ny­mi sztuć­ca­mi z dziec­kiem.
• Za­chę­caj dziec­ko do sa­mo­dziel­ne­go my­cia zę­bów, by wy­kształ­ci­ło pra­wi­dło­we na­wy­ki. Po ta­kim my­ciu na­to­miast ro­dzic po­wi­nien umyć jesz­cze raz do­kład­nie dziec­ku zęby.
• Sta­raj się stwo­rzyć po­zy­tyw­ną at­mos­fe­rę, wo­kół my­cia zę­bów oraz wi­zyt u den­ty­sty. Dzie­ci ko­cha­ją za­ba­wę. Ła­twiej bę­dzie Ci za­chę­cić dziec­ko do my­cia je­śli bę­dzie mia­ło z tego fraj­dę niż jak bę­dziesz je przy­mu­szać. Moż­na my­cie przed­sta­wić jako for­mę za­ba­wy, po­ka­zać na misu lub lal­ce, włą­czyć mu­zy­kę – kre­atyw­ność nie zna gra­nic 🙂
• Je­śli masz pro­blem z my­ciem zę­bów u swo­je­go dziec­ka po­radź się den­ty­sty może za­pro­po­nu­je od­po­wied­nie roz­wią­za­nie. Czę­sto wy­star­czy zmie­nić pa­stę/ szczo­tecz­kę by dziec­ko chęt­niej myło zęby – nie za­po­mi­naj o do­brej at­mos­fe­rze!
• Małe dzie­ci je­dzą i piją to co poda im ro­dzic, od­ży­wiaj swo­je dziec­ko zdro­wy­mi, na­tu­ral­ny­mi pro­duk­ta­mi, któ­re daje Ci pol­ska na­tu­ra w od­po­wied­nich se­zo­nach, uni­kaj “sztucz­ne­go” cu­kru w sło­dy­czach.
• Dzie­ci do­ra­sta­ją pa­trząc na swo­ich ro­dzi­ców, je­śli lu­bi­cie wa­rzy­wa i owo­ce, my­je­cie re­gu­lar­nie i do­kład­nie zęby Wa­sze dziec­ko z co­dzien­nej ob­ser­wa­cji bę­dzie rów­nież wpro­wa­dza­ło stop­nio­wo Wa­sze do­bre na­wy­ki.
• Uni­kaj przed­sta­wia­nia je­dze­nia jako for­my na­gro­dy np. “za to że by­łeś grzecz­ny pój­dzie­my na lody” le­piej “za to że by­łeś grzecz­ny pój­dzie­my na plac za­baw” a przy oka­zji mo­że­cie pójść na lody. War­to ce­le­bro­wać słod­kie je­dze­nie, niż mieć je w domu. Wyj­ście do lo­dziar­ni na lody jest lep­sze niż lody w za­mra­żar­ce, któ­re są pod ręką i moż­na je jeść do woli.
• Do pi­cia dziec­ku za­wsze po­da­waj wodę, szcze­gól­nie w nocy – uni­kaj słod­kich so­ków, ga­zo­wa­nych na­po­jów. Dziec­ko szyb­ko po­lu­bi sło­dzo­ne na­po­je i nie bę­dzie chcia­ło pić wody.
• My­cie zę­bów przed snem to naj­waż­niej­szy mo­ment w co­dzien­nej hi­gie­nie jamy ust­nej dla każ­de­go z nas. Za­le­ga­ją­ce reszt­ki po­kar­mo­we i spa­dek ilo­ści wy­dzie­la­nej śli­ny po­wo­du­ją po­ja­wie­nie się próch­ni­cy w każ­dym wie­ku. Po wie­czor­nym my­ciu nie na­le­ży już nic jeść ani pić, poza wodą!
• War­to wpro­wa­dzić słod­kie week­en­dy lub słod­kie dni. Nie­ste­ty, ale dzie­ci lu­bią sło­dy­cze, z resz­tą do­ro­śli też 😉 Re­gu­lar­ne je­dze­nie sło­dy­czy np. je­den cu­kie­rek dzien­nie jest bar­dziej szko­dli­we niż zje­dze­nie ta­blicz­ki cze­ko­la­dy raz w ty­go­dniu – brzmi to jak he­re­zja ale naj­gor­sza w sło­dy­czach jest re­gu­lar­ność ich spo­ży­wa­nia. Moż­na zro­bić z dziec­kiem ‘słod­kie pu­deł­ko’, gdzie bę­dzie­cie zbie­rać wszyst­kie sło­dy­cze z da­ne­go ty­go­dnia i zor­ga­ni­zo­wać ‘słod­ki pik­nik’ np. w week­end. War­to w ten sche­mat wcią­gnąć zna­jo­mych – może to się oka­zać fraj­da nie tyl­ko dla dzie­ci ale tak­że do­ro­słych,

Dzie­ci po­wy­żej 6. roku ży­cia

Od oko­ło 6. roku ży­cia za­czy­na się wy­rzy­na­nie zę­bów sta­łych. Oprócz co­dzien­nej hi­gie­ny istot­ne są wi­zy­ty w ga­bi­ne­cie sto­ma­to­lo­gicz­nym:

• re­gu­lar­ne kon­tro­le co 3 mie­sią­ce,
• la­ko­wa­nie – do­ty­czy bruzd trzo­now­ców – szcze­gól­nie szó­stek, któ­re wy­rzy­na­ją się czę­sto jako pierw­sze zęby sta­łe. Za­bieg po­le­ga na za­le­wa­niu głę­bo­kich bruzd spe­cjal­nym ma­te­ria­łem świa­tło­utwar­dzal­nym. Za­po­bie­ga to gro­ma­dze­niu się resz­tek po­kar­mu w bruz­dach oraz za­gnież­dża­niu bak­te­rii w tych trud­no do­stęp­nych miej­scach,
• la­kie­ro­wa­nie czy­li flu­ory­za­cje co 6 mie­się­cy,
• w ra­zie po­trze­by kon­sul­ta­cja i ewen­tu­al­ne le­cze­nie or­to­don­tycz­ne.

Ura­zy zę­bów

Dzie­ci są wy­jąt­ko­wo po­dat­ne na ura­zy – na­uka cho­dze­nia, brak wy­star­cza­ją­cej ko­or­dy­na­cji, trud­ność w oce­nie oto­cze­nia, brak wglą­du w po­ten­cjal­ne nie­bez­pie­czeń­stwa. Do­dat­ko­wo star­sze dzie­ci czyn­nie upra­wia­ją sport. Ura­zom le­piej za­po­bie­gać, niż je le­czyć. Nie jest to za­wsze moż­li­we, na­to­miast w nie­któ­rych kra­jach co­raz bar­dziej po­pu­lar­ne sta­ją się ochra­nia­cze na zęby. Po­mi­mo na­zwy nie chro­nią tyl­ko zę­bów ale rów­nież war­gi, ję­zyk i po­licz­ki przed ura­za­mi.

• Co je­śli doj­dzie do ura­zu?

Je­śli jest to uraz wie­lo­miej­sco­wy i nie do­ty­czy tyl­ko zę­bów – twarz, gło­wa, koń­czy­ny, ple­cy – na pierw­szym miej­scu po­jedź do szpi­ta­la.

W przy­pad­ku po­dej­rze­nia za­chły­śnię­cia się zę­bem ko­niecz­ne bę­dzie na­tych­mia­sto­we uda­nie się do szpi­ta­la lub we­zwa­nie po­go­to­wia ra­tun­ko­we­go.

• Uraz zęba mlecznego

Po wy­bi­ciu z zę­bo­do­łu zęba mlecz­ne­go nie wpro­wa­dza­my do zę­bo­do­łu. Pierw­sza po­moc przy ura­zie to chło­dze­nie miej­sca ura­zu aby prze­ciw­dzia­łać po­wsta­wa­niu krwia­ka. War­to udać się do sto­ma­to­lo­ga ce­lem kon­tro­li, po­nie­waż ura­zy zę­bów mlecz­nych mogą mieć wpływ na roz­wój uzę­bie­nia sta­łe­go. Je­śli to moż­li­we, do­brze jest za­brać wy­bi­ty ząb ze sobą, ce­lem oce­ny ko­rze­nia – istot­ne jest czy w zę­bo­do­le nie znaj­du­je się reszt­ka ko­rze­nia zęba mlecz­ne­go a cza­sem cięż­ko to zwe­ry­fi­ko­wać bez zdję­cia RTG, dla­te­go ba­da­jąc wy­bi­ty ząb mo­że­my to ła­twiej usta­lić.

• Zła­ma­ny ząb sta­ły

Wrzuć frag­ment/y zęba do soli fi­zjo­lo­gicz­nej

Na­stęp­nie w cią­gu 1 h trze­ba do­stać się do sto­ma­to­lo­ga, któ­ry po­łą­czy frag­men­ty pod wa­run­kiem, że nie bę­dzie po­trzeb­ne le­cze­nie ka­na­ło­we.

• Wy­bi­ty ząb sta­ły

Ząb wpro­wadź do soli fi­zjo­lo­gicz­nej

W cią­gu 1 h mu­sisz do­trzeć do den­ty­sty / chi­rur­ga sto­ma­to­lo­gicz­ne­go lub chi­rur­ga twa­rzo­wo-szczę­ko­we­go ce­lem re­plan­ta­cji ta­kie­go zęba – nie­ste­ty nie za­wsze uda­nej – war­to jed­nak pró­bo­wać.

UWA­GA! Za­nim udasz się do sto­ma­to­lo­ga do­wiedz się czy dany le­karz wy­ko­nu­je ta­kie za­bie­gi lub czy może ko­goś po­le­cić.

Pod­su­mo­wa­nie

1. Ro­dzi­cu, wy­lecz swo­je zęby.
2. Myj zęby.
3. Myj zęby swo­je­mu dziec­ku od kie­dy po­ja­wi się pierw­szy ząb.
4. Chodź re­gu­lar­nie do den­ty­sty od kie­dy po­ja­wi się pierw­szy ząb.
5. Sta­raj się stwo­rzyć miłą at­mos­fe­rę wo­kół hi­gie­ny jamy ust­nej – do­ty­czy to za­rów­no my­cia zę­bów jak i wi­zyt u den­ty­sty.
6. Wpro­wadź do­bre na­wy­ki je­dze­nio­we (wy­mie­nio­ne po­wy­żej).

Wię­cej in­for­ma­cji od­no­śnie hi­gie­ny jamy ust­nej u dzie­ci i mło­dzie­ży znaj­dzie­cie w za­le­ce­niach Pol­skie­go To­wa­rzy­stwa Sto­ma­to­lo­gii Dzie­cię­cej.

Au­tor ar­ty­ku­łu: lek. den­ty­sta Alek­san­dra Bur­czyń­ska – http://zdro­wa-bu­zia.com