4 lu­te­go ob­cho­dzi­my Świa­to­wy Dzień Wal­ki z Ra­kiem. To nie­zwy­kle waż­na data w ka­len­da­rzu zdro­wia, jed­nak o pro­fi­lak­ty­ce i czuj­no­ści on­ko­lo­gicz­nej na­le­ży pa­mię­tać przez cały rok, bo oka­zu­je się, że co roku licz­ba za­cho­ro­wań na no­wo­two­ry zło­śli­we la­wi­no­wo ro­śnie.

Eks­per­ci pod­kre­śla­ją, że sys­tem opie­ki on­ko­lo­gicz­nej po­wi­nien być sku­pio­ny na kom­plek­so­wym i in­dy­wi­du­al­nym po­dej­ściu do każ­de­go pa­cjen­ta, dla­te­go ape­lu­ją o do­strze­że­nie wy­zwań, ja­kie obec­nie sto­ją przed pol­ską on­ko­lo­gią. Ale czy my, pa­cjen­ci rów­nież mo­że­my ja­koś wpły­nąć na za­ha­mo­wa­nie wzro­stu licz­by no­wo­two­rów dia­gno­zo­wa­nych w za­awan­so­wa­nym już sta­dium?

No­wo­two­ry zło­śli­we w Pol­sce

Każ­de­go roku licz­ba no­wych za­cho­ro­wań w Pol­sce sys­te­ma­tycz­nie ro­śnie. Mó­wi­my o ska­li ty­się­cy osób, któ­re otrzy­mu­ją dia­gno­zę on­ko­lo­gicz­ną i po­nad 100 ty­sią­cach, któ­re umie­ra­ją z jej po­wo­du. Cho­ro­ba no­wo­two­ro­wa to nie tyl­ko pro­blem pa­cjen­ta, ale rów­nież jego naj­bliż­szych. Sza­cu­je się, że obec­nie w Pol­sce żyje od 4 do 5 mln osób, któ­rych do­ty­ka ten pro­blem.

Naj­now­sza edy­cja biu­le­ty­nu „No­wo­two­ry zło­śli­we w Pol­sce” do­ty­czą­ca da­nych z 2019 rok wska­zu­je, że:

„W 2019 roku do Kra­jo­we­go Re­je­stru No­wo­two­rów wpły­nę­ły in­for­ma­cje o nie­mal 171,2 tys. no­wych za­cho­ro­wa­niach na no­wo­two­ry i 100,3 tys. zgo­nach z ich po­wo­du.(…)

No­wo­two­ry zło­śli­we sta­no­wią dru­gą przy­czy­nę zgo­nów w Pol­sce po­wo­du­jąc w 2019 roku 25,7% zgo­nów męż­czyzn i 23,2% zgo­nów ko­biet. Sta­no­wią one istot­ny pro­blem zdro­wot­ny przede wszyst­kim u osób w mło­dym i śred­nim wie­ku (25–64 lat). Zja­wi­sko to jest szcze­gól­nie wi­docz­ne w po­pu­la­cji ko­biet, w któ­rej od kil­ku lat no­wo­two­ry są naj­częst­szą przy­czy­ną zgo­nów przed 65. ro­kiem ży­cia, sta­no­wiąc 31,7% zgo­nów mło­dych i 46,8% zgo­nów ko­biet w śred­nim wie­ku.”

Na ja­kie no­wo­two­ry cho­ru­je­my naj­czę­ściej?

We­dług wy­żej wska­za­ne­go ra­por­tu w pol­skiej po­pu­la­cji męż­czyzn:

• naj­częst­szym no­wo­two­rem, któ­ry ich do­ty­ka jest rak gru­czo­łu kro­ko­we­go;
• no­wo­two­rem, któ­ry ge­ne­ru­je naj­więk­szą licz­bę zgo­nów nadal po­zo­sta­je rak płu­ca;
• na trze­cim miej­scu za­cho­ro­wań pla­su­je się rak je­li­ta gru­be­go.

Na­to­miast w gru­pie ko­biet, Po­lek:

• naj­bar­dziej do­mi­nu­ją­cy jest rak pier­si, płu­ca i je­li­ta gru­be­go (kąt­ni­ca, okręż­ni­ca i od­byt­ni­ca);
• rów­nież wśród ko­biet naj­bar­dziej śmier­cio­no­śne po­zo­sta­ją no­wo­two­ry płu­ca (17,9%), wy­prze­dza­jąc no­wo­two­ry pier­si (15,1%);
• nie­ste­ty nie­po­ko­ją­cy jest też trend sta­łe­go wzro­stu umie­ral­no­ści z po­wo­du raka pier­si.

Dla­cze­go co­raz czę­ściej cho­ru­je­my na no­wo­two­ry?

Cho­ro­by no­wo­two­ro­we to współ­cze­sne wy­zwa­nie dla na­ukow­ców, me­dy­ków i dla nas wszyst­kich. Dzię­ki ba­da­niom i po­stę­po­wi w le­cze­niu, wie­my już, że każ­dy no­wo­twór, nie­za­leż­nie od umiej­sco­wie­nia, jest cho­ro­bą o pod­ło­żu ge­ne­tycz­nym. Pa­mię­taj­cie jed­nak, że jest róż­ni­ca mię­dzy ge­ne­tycz­ny­mi a dzie­dzicz­ny­mi uwa­run­ko­wa­nia­mi no­wo­two­rów.

Nie­ste­ty ist­nie­je też wie­le ty­pów raka, w związ­ku z tym nie mo­że­my wska­zać jed­nej przy­czy­ny po­wsta­wa­nia tej cho­ro­by. Wy­róż­nia­my jed­nak kil­ka grup czyn­ni­ków, któ­re wpły­wa­ją na ry­zy­ko za­cho­ro­wal­no­ści:

• pa­le­nie pa­pie­ro­sów, rów­nież bier­ne,
• oty­łość i nad­wa­ga,
• nad­uży­wa­nie al­ko­ho­lu,
• czyn­ni­ki śro­do­wi­sko­we,
• na­ra­że­nie na pro­mie­nio­wa­nie ul­tra­fio­le­to­we UV, pro­mie­nio­wa­nie jo­ni­zu­ją­ce,
• wro­dzo­ne pre­dys­po­zy­cje ro­dzin­ne,
• HPV (wi­rus bro­daw­cza­ka ludz­kie­go) i HSV (wi­rus opryszcz­ki płcio­wej) – rak szyj­ki ma­ci­cy, wi­rus za­pa­le­nia wą­tro­by typu C – rak wą­tro­by, wi­rus Ep­ste­ina-Bar­ra (EBV) – mię­sak Bur­kit­ta.

Dla­te­go pa­mię­taj­cie, że dzię­ki pod­sta­wo­wym za­sa­dom dba­ło­ści o na­sze zdro­wie, mamy szan­sę zmniej­sze­nia ry­zy­ka wy­stą­pie­nia cho­ro­by no­wo­two­ro­wej.

Zna­cze­nie pro­fi­lak­ty­ki

Fun­da­men­tal­ną rolę w pre­wen­cji cho­rób on­ko­lo­gicz­nych od­gry­wa pro­fi­lak­ty­ka. To ona jest kro­kiem do wcze­snej dia­gno­zy i zwięk­sze­nia na­szych szans na sku­tecz­ne le­cze­nie. Dziś no­wo­twór nie musi ozna­czać wy­ro­ku, bo wy­kry­ty na wcze­snym eta­pie jest sku­tecz­nie le­czo­ny bądź może przejść w stan cho­ro­by prze­wle­kłej.

Pro­fi­lak­ty­kę dzie­li­my na:

• Pro­fi­lak­ty­kę pier­wot­ną – za­prze­sta­nie pa­le­nia pa­pie­ro­sów, ogra­ni­cze­nie spo­ży­wa­nia al­ko­ho­lu, wpro­wa­dze­nie zróż­ni­co­wa­nej die­ty, naj­le­piej tej w sty­lu śród­ziem­no­mor­skim. Ak­tyw­ny tryb ży­cia i re­duk­cja masy cia­ła. War­to wspo­mnieć, że oty­łość wie­lo­krot­nie zwięk­sza ry­zy­ko za­cho­ro­wa­nia

• Pro­fi­lak­ty­kę wtór­ną – tzw. pro­gra­my ba­dań prze­sie­wo­wych do­ty­czą­ce np. raka pier­si, raka szyj­ki ma­ci­cy i raka je­li­ta gru­be­go oraz szcze­pie­nia prze­ciw­ko HPV.

Nie za­po­mi­naj­cie rów­nież o czuj­no­ści on­ko­lo­gicz­nej w cią­ży. Oko­ło 1:1000 ko­biet w cią­ży za­cho­ru­je na no­wo­twór. Na­to­miast za no­wo­twór w cią­ży uwa­ża się też cho­ro­bę roz­po­czę­tą do roku po cią­ży – bo wie­my, że prze­cież już w trak­cie cią­ży mu­sia­ła się roz­wi­jać.

Źró­dło:

Woj­cie­chow­ska Ur­szu­la, Did­kow­ska Jo­an­na. Za­cho­ro­wa­nia i zgo­ny na no­wo­two­ry zło­śli­we w Pol­sce. Kra­jo­wy Re­jestr No­wo­two­rów, Na­ro­do­wy In­sty­tut On­ko­lo­gii im. Ma­rii Skło­dow­skiej-Cu­rie – Pań­stwo­wy In­sty­tut Ba­daw­czy. Do­stęp­ne na stro­nie http://on­ko­lo­gia.org.pl/ra­por­ty/ do­stęp z dnia 2 lu­te­go 2022 r.