Pro­mie­nie sło­necz­ne to­wa­rzy­szą nam każ­de­go dnia, szcze­gól­nie w okre­sie let­nim, kie­dy czę­ściej prze­by­wa­my na ze­wnątrz eks­po­nu­jąc więk­sze lub mniej­sze par­tie swo­je­go cia­ła.

Nie­ste­ty, cza­sem opa­la­nie może za­koń­czyć się wy­syp­ką skór­ną. W ta­kich sy­tu­acjach mó­wi­my o re­ak­cji fo­to­tok­sycz­nej lub fo­to­aler­gicz­nej.

Re­ak­cja fo­to­tok­sycz­na i fo­to­aler­gicz­na na słoń­ce

Czym róż­nią się od sie­bie re­ak­cja fo­to­tok­sycz­na od fo­to­aler­gicz­nej?

Re­ak­cje fo­to­tok­sycz­ne

Re­ak­cje fo­to­tok­sycz­ne wy­stę­pu­ją czę­ściej, są one nie­po­żą­da­ną re­ak­cją skór­ną, któ­ra wy­wo­ła­na jest rów­no­cze­snym sto­so­wa­niem leku, za­rów­no w for­mie do­ust­nej jak i miej­sco­wej oraz eks­po­zy­cją na pro­mie­nio­wa­nie ul­tra­fio­le­to­we.

Ty­po­wym ob­ja­wem w re­ak­cji fo­to­tok­sycz­nej jest re­ak­cja przy­po­mi­na­ją­ca opa­rze­nie sło­necz­ne – ru­mień, obrzęk, pę­che­rzy­ki lub pę­che­rze. Zmia­ny są swę­dzą­ce i pie­ką­ce, ogra­ni­cza­ne są do ob­sza­ru skó­ry wy­sta­wio­ne­go na pro­mie­nio­wa­nie. Po­ja­wią się po kil­ku go­dzi­nach od eks­po­zy­cji sło­necz­nej.

Zmia­ny mogą po­zo­sta­wić trwa­łe prze­bar­wie­nia i po­ja­wić się już po jed­no­ra­zo­wym za­sto­so­wa­niu leku.

Re­ak­cja fo­to­aler­gicz­na

Re­ak­cja fo­to­aler­gicz­na skó­ry zwią­za­na jest już z ukła­dem im­mu­no­lo­gicz­nym. Re­ak­cje te wy­stę­pu­ją rza­dziej niż re­ak­cje fo­to­tok­sycz­ne. Spo­wo­do­wa­ne są re­ak­cją aler­ge­nów, czy­li le­ków i pro­mie­nio­wa­nia UV.

W od­czy­nach fo­to­aler­gicz­nych od­gry­wa­ją rolę te same me­cha­ni­zmy aler­gii póź­nej co w aler­gicz­nym wy­pry­sku kon­tak­to­wym. W od­róż­nie­niu od re­ak­cji fo­to­tok­sycz­nej, by do­szło do re­ak­cji fo­to­aler­gicz­nej musi być wię­cej niż jed­no­ra­zo­wa eks­po­zy­cja na lek.

Re­ak­cja aler­gicz­na po­ja­wia się po oko­ło 24 go­dzi­nach do 72 go­dzin. Zmia­ny są naj­bar­dziej na­si­lo­ne na od­sło­nię­tych na słon­ce oko­li­cach cia­ła, ale mogą roz­prze­strze­nić się na oko­li­ce chro­nio­ne przed świa­tłem. Ob­ja­wy to róż­ne­go ro­dza­ju zmia­ny skór­ne naj­czę­ściej przy­po­mi­na­ją­ce wy­pry­ski.

Leki wy­wo­łu­ją­ce re­ak­cje fo­to­aler­gicz­ne i fo­to­tok­sycz­ne

Do le­ków, któ­re naj­czę­ściej wy­wo­łu­ją re­ak­cje fo­to­aler­gicz­ne i fo­to­tok­sycz­ne na­le­żą:

• nie­ste­ro­ido­we leki prze­ciw­za­pal­ne (czy­li czę­sto sto­so­wa­ne leki prze­ciw­bó­lo­we) np. ke­to­pro­fen, ibu­pro­fen, na­prok­sen;
• leki ob­ni­ża­ją­ce stę­że­nie cho­le­ste­ro­lu: fe­no­fi­brat;
• sul­fo­na­mi­dy;
• leki sto­so­wa­ne w cho­ro­bach ser­ca np. amio­da­ron, ni­fe­dy­pi­nam leki od­wad­nia­ją­ce ta­kie jak fu­ro­se­mid, hy­dro­chlo­ro­tia­zyd;
• leki psy­chia­trycz­ne np. chlo­ro­pro­ma­zy­na, imi­pra­mi­na, ami­tryp­ty­li­na;
• prze­ciw­pa­dacz­ko­we: fe­ny­to­ina;
• an­ty­bio­ty­ki – sto­so­wa­ne ogól­nie i miej­sco­wo – do­ksy­cy­kli­na, ci­pro­flok­sa­cy­na;
• leki i sub­stan­cje sto­so­wa­ne miej­sco­wo: dzieg­cie, pso­ra­le­ny;
• fu­ra­no­ku­ma­ry­ny, któ­re wy­stę­pu­ją w owo­cach i wa­rzy­wach np. w cy­try­nie, pie­trusz­ce, ale też w ko­sme­ty­kach i per­fu­mach – stąd moż­li­wa re­ak­cja, po uży­ciu per­fum lub wody ko­loń­skiej na na­sło­necz­nio­ną skó­rę;
• zio­ła: szcze­gól­nie dziu­ra­wiec, ale też na­gie­tek, ruta, ar­cy­dzię­giel.

Dia­gno­sty­ka

Dia­gno­sty­ką re­ak­cji fo­to­tok­sycz­nych lub fo­to­aler­gicz­nych zaj­mu­ją się le­ka­rze der­ma­to­lo­dzy. Po­nie­waż jest wie­le le­ków i sub­stan­cji, któ­re mogą spo­wo­do­wać nie­po­żą­da­ne re­ak­cje skór­ne, oso­by któ­re je przyj­mu­ją po­win­ny uni­kać eks­po­zy­cji skó­ry na słoń­ce oraz sto­so­wać kre­my z wy­so­kim fil­trem SPF.

Źró­dła:

Der­ma­to­lo­gia w prak­ty­ce – Ma­ria Błasz­czyk-Ko­sta­nec­ka, Han­na Wol­ska, PZWL