Mor­so­wa­nie po­le­ga na krót­ko­trwa­łym za­nu­rze­niu lub ką­pie­li w zim­nej wo­dzie – w je­zio­rze, mo­rzu, rze­ce czy ba­se­nie. Na świe­cie bar­dziej upo­wszech­ni­ła się na­zwa win­ter swim­ming albo cold wa­ter swim­ming. Pol­skie mor­so­wa­nie po­cho­dzi za­pew­ne od an­giel­skie­go ice-be­ars, ale je­śli je­ste­ście za­in­te­re­so­wa­ni pra­ca­mi na­uko­wy­mi o mor­so­wa­niu, to szu­kaj­cie pod win­ter/cold swim­ming.

Ką­pie­le w zim­nej wo­dzie prak­ty­ko­wa­ne są od se­tek lat. Za­le­cał je sam Hi­po­kra­tes, a po dziś dzień wier­ni ko­ścio­ła pra­wo­sław­ne­go ob­cho­dzą świę­to Ob­ja­wie­nia Pań­skie­go, za­nu­rza­jąc się w lo­do­wa­tej wo­dzie, by uczcić chrzest Je­zu­sa w Jor­da­nie. Od kil­ku lat pły­wa­nie w lo­do­wa­tej wo­dzie jest też ofi­cjal­ną dys­cy­pli­ną spor­to­wą.

Jaka to zim­na woda?

Za zim­ną uzna­je się wodę po­ni­żej 15°C, w mor­so­wa­niu za zim­ną wodę uzna­ję się prze­dział 12 – 8°C, a za lo­do­wa­tą po­ni­żej 4°C. Za tem­pe­ra­tu­rę wody neu­tral­ną dla or­ga­ni­zmu uzna­je się ~ 35°C.

Za­le­ty mor­so­wa­nia

Ja­kie są skut­ki zdro­wot­ne mor­so­wa­nia?

Wpływ na układ ser­co­wo-na­czy­nio­wy:

• ob­ni­że­nie ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go,
• zwol­nie­nie tęt­na,
• ob­ni­że­nie czyn­ni­ków ry­zy­ka cho­rób ser­co­wo-na­czy­nio­wych np. li­pi­dów i ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go.

Wpływ na układ hor­mo­nal­ny:

• wzrost wraż­li­wo­ści na in­su­li­nę,
• spa­dek trój­gli­ce­ry­dów,
• wzrost kor­ty­zo­lu,
• spa­dek no­ra­dre­na­li­ny,
• ochro­na przed szko­dli­wym dzia­ła­niem wol­nych rod­ni­ków (wpływ an­ty­ok­sy­da­cyj­ny).

Wpływ na psy­chi­kę:

• dzia­ła­nie an­ty­de­pre­syj­ne,
• zwięk­sze­nie od­por­no­ści na stres,
• po­pra­wa pa­mię­ci.

Układ od­por­no­ścio­wy:

• po­pra­wa od­por­no­ści,
• zwięk­sze­nie leu­ko­cy­tów,
• zwięk­sze­nie mo­no­cy­tów,
• efekt an­ty­ok­sy­da­cyj­ny,
• po­pra­wa wy­dol­no­ści fi­zycz­nej.

Tyle plu­sów, czy są ja­kieś mi­nu­sy?

Mi­nu­sy mor­so­wa­nia

Mi­nu­sy nie­ste­ty są i to szcze­gól­nie dla osób z cho­ro­ba­mi ser­ca! Pły­wa­nie w zim­nej wo­dzie wy­ma­ga przy­go­to­wa­nia, akli­ma­ty­za­cji. Każ­de za­nu­rze­nie w zim­nej wo­dzie po­win­no od­by­wać się pod nad­zo­rem. Do zim­nej wody nie wcho­dzi­my sami, za­wsze wcho­dzi­my w to­wa­rzy­stwie do­świad­czo­nej oso­by, któ­ra w porę za­uwa­ży, że dzie­je się coś złe­go.

A co złe­go może się wy­da­rzyć? Me­cha­ni­zmy obron­ne or­ga­ni­zmu przed zim­nem po­le­ga­ją­ce na skur­czu na­czyń i cen­tra­li­za­cji krą­że­nia są du­żym ob­cią­że­niem dla ser­ca. Zwięk­sza to ry­zy­ko wy­stą­pie­nia groź­nych aryt­mii.

Nie­bez­piecz­ne aryt­mie mogą wy­stą­pić u osób:

• z wro­dzo­nym ze­spo­łem dłu­gie­go QT,
• z ka­na­ło­pa­tia­mi (np. ze­spół Bru­ga­dów),
• przyj­mu­ją­cych leki mo­gą­ce wy­dłu­żyć od­stęp QT,
• z cho­ro­bą nie­do­krwien­ną ser­ca,
• z kar­dio­mio­pa­tią prze­ro­sto­wą,
• z aryt­mo­gen­ną kar­dio­mio­pa­tią pra­wej ko­mo­ry.

Spy­ta­cie skąd wia­do­mo, że jest się cho­rym? Nie­ste­ty część tych cho­rób roz­po­zna­wa­na jest przy­pad­kiem w pod­sta­wo­wych ba­da­niach, czy­li zwy­kłym ba­da­niu EKG czy w ba­da­niu echo­kar­dio­gra­ficz­nym.

QT w EKG

Uwa­gę po­wi­nien zwró­cić szcze­gól­nie ze­spół dłu­gie­go od­stę­pu QT (wro­dzo­ny lub na­by­ty, a zwią­za­ny z ko­mo­ro­wy­mi za­bu­rze­nia­mi ryt­mu ser­ca). Leki wy­dłu­ża­ją­ce od­stęp QT, czy­li od­stęp po­mię­dzy za­łam­kiem Q a koń­cem za­łam­ka T w EKG to nie ja­kieś spe­cja­li­stycz­ne sub­stan­cje tyl­ko np. an­ty­bio­ty­ki z gru­py ma­kro­li­dów, leki an­ty­hi­sta­mi­no­we na aler­gię czy nie­któ­re leki psy­chia­trycz­ne.

Inne cho­ro­by ser­ca i ry­zy­ko

Oso­by z nad­ci­śnie­niem tęt­ni­czym, o ile jest ono pra­wi­dło­wo kon­tro­lo­wa­ne, nie mają praw­do­po­dob­nie więk­sze­go ry­zy­ka zwią­za­ne­go z mor­so­wa­niem niż oso­by z pra­wi­dło­wym ci­śnie­niem.

Za­gro­żo­ne są oso­by z cho­ro­bą nie­do­krwien­ną ser­ca – cho­ro­ba nie­do­krwien­na zwią­za­na jest z za­tka­niem na­czyń wień­co­wych przez blasz­ki miaż­dży­co­we. Zwa­na jest też cho­ro­bą wień­co­wą, i ko­ja­rzy­cie ją z wy­stę­po­wa­niem za­wa­łów ser­ca.

Za­nu­rze­nie w zim­nej wo­dzie w pierw­szym od­ru­chu po­wo­du­je:

• przy­spie­sze­nie czyn­no­ści ser­ca;
• skurcz na­czyń krwio­no­śnych i zwią­za­ny z tym wzrost ci­śnie­nia – zwę­że­nie na­czyń krwio­no­śnych jest du­żym ob­cią­że­niem dla ukła­du krą­że­nia;
• przy­spie­sze­nie od­de­chu i jego spły­ce­nie – ta­kie od­dy­cha­nie pro­wa­dzi do hi­per­kap­nii czy­li zwięk­sze­nia ilo­ści dwu­tlen­ku wę­gla, co może spo­wo­do­wać skurcz na­czyń wień­co­wych;
• zwięk­sze­nie ob­cią­że­nia dla ca­łe­go ser­ca.

Wszyst­kie te czyn­ni­ki mogą po­głę­bić nie­do­krwie­nie, mogą spo­wo­do­wać wy­stą­pie­nie do­le­gli­wo­ści bó­lo­wych w klat­ce pier­sio­wej, skurcz na­czyń wień­co­wych ser­ca, mogą sprzy­jać wy­stą­pie­niu aryt­mii.

Nie­bez­piecz­ne aryt­mie mogą wy­stą­pić też u osób zdro­wych, któ­re mor­su­ją bez od­po­wied­nie­go przy­go­to­wa­nia – nie akli­ma­ty­zu­ją się, prze­by­wa­ją dłu­go w lo­do­wa­tej wo­dzie bez wcze­śniej­szych tre­nin­gów itp.

Kto nie po­wi­nien mor­so­wać?

Za­nu­rze­nie w zim­nej wo­dzie jest du­żym ob­cią­że­niem dla ukła­du krą­że­nia, dla­te­go z tej ak­tyw­no­ści nie po­win­ny ko­rzy­stać oso­by:

• ze stwier­dzo­ną wadą za­staw­ko­wą np. zwę­że­niem za­staw­ki aor­tal­nej czy mi­tral­nej,
• ze stwier­dzo­ną cho­ro­ba wień­co­wą, prze­by­tym za­wa­łem ser­ca,
• źle kon­tro­lo­wa­nym nad­ci­śnie­niem tęt­ni­czym,
• z wro­dzo­ny­mi ka­na­ło­pa­tia­mi i ze­spo­łem dłu­gie­go QT,
• z za­bu­rze­nia­mi ryt­mu ser­ca,
• z pa­dacz­ką.

Mor­so­wa­nie a cią­ża

Cią­ża nie sta­no­wi bez­względ­ne­go prze­ciw­wska­za­nia, jed­nak na­le­ży za­cho­wać szcze­gól­ną ostroż­ność i ra­czej nie za­czy­nać przy­go­dy z mor­so­wa­niem w cią­ży. Przy­śpie­sze­nie czyn­no­ści ser­ca, hi­per­wen­ty­la­cja, czy wzrost ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go może mieć ne­ga­tyw­ny wpływ na cią­żę.

Do­dat­ko­wo me­cha­ni­zmy ter­mo­re­gu­la­cji w cią­ży są zmie­nio­ne, stąd zwięk­szo­ne jest ry­zy­ko roz­wo­ju hi­po­ter­mii. Dla­te­go zim­ne ką­pie­le na­le­ży roz­wa­żyć u ko­biet re­gu­lar­nie mor­su­ją­cych przed cią­żą i chcą­cych ko­rzy­stać z tego ro­dza­ju re­kre­acji rów­nież w cią­ży. Jed­nak każ­do­ra­zo­we mor­so­wa­nie na­le­ży skon­sul­to­wać się ze swo­im le­ka­rzem pro­wa­dzą­cym.

Źró­dła:

Knech­tle B, Waś­kie­wicz Z, So­usa CV, Hill L, Ni­ko­la­idis PT. Cold Wa­ter Swim­ming-Be­ne­fits and Ri­sks: A Nar­ra­ti­ve Re­view. Int J Envi­ron Res Pu­blic He­alth. 2020 Dec 2;17(23):8984. doi: 10.3390/ijerph17238984. PMID: 33276648; PMCID: PMC7730683.