Pra­wi­dło­wy rytm ser­ca mie­ści się w prze­dzia­le od 60 do 100 ude­rzeń na mi­nu­tę. Bra­dy­kar­dią okre­śla­my zbyt wol­ny rytm ser­ca w sto­sun­ku do wie­ku, ak­tyw­no­ści i wy­dol­no­ści fi­zycz­nej.

Spis tre­ści:

1. Co to jest bra­dy­kar­dia?
2. Ob­ja­wy bra­dy­kar­dii
3. Dia­gno­sty­ka bra­dy­kar­dii
4. Bra­dy­kar­dia a leki

Co to jest bra­dy­kar­dia?

Bra­dy­kar­dia to tęt­no po­ni­żej 60 ude­rzeń ser­ca na mi­nu­tę. War­to jed­nak pod­kre­ślić, że nie każ­de tęt­no po­ni­żej 60/min po­win­no wzbu­dzać nie­po­kój. Ta war­tość jest tro­chę umow­na, bo uwierz­cie mi, że w za­pi­sach hol­te­row­skich, któ­re oce­niam, spo­czyn­ko­wa czyn­ność ser­ca u osób zdro­wych czę­sto jest wol­niej­sza niż 60 na mi­nu­tę. Za­le­ży to od wie­ku, płci, wy­dol­no­ści fi­zycz­nej a na­wet pory dnia, bo tęt­no w cza­sie snu wy­no­szą­ce 45/min czę­sto w ogó­le mnie nie dzi­wi.

Bra­dy­kar­dia fi­zjo­lo­gicz­na

Bra­dy­kar­dia może być też fi­zjo­lo­gicz­na. Naj­częst­szą przy­czy­ną wol­nej spo­czyn­ko­wej czyn­no­ści ser­ca jest sport. Oso­by re­gu­lar­nie upra­wia­ją­ce wy­si­łek fi­zycz­ny lub za­wo­do­wi spor­tow­cy mają wol­ne tęt­no. Szcze­gól­nie oso­by, któ­re tre­nu­ją dys­cy­pli­ny wy­trzy­ma­ło­ścio­we ta­kie jak bie­gi, pły­wa­nie, ko­lar­stwo, wio­ślar­stwo mogą mieć czyn­ność ser­ca w spo­czyn­ku oko­ło 40-45/min, a w cza­sie snu jesz­cze mniej.

Fi­zjo­lo­gicz­ną bra­dy­kar­dię po­wo­du­je też zwięk­szo­ne na­pię­cie ner­wu błęd­ne­go, czy­li wa­go­to­nia. Wów­czas wol­ne tęt­no i cza­sem blo­ki ob­ser­wu­je się głów­nie w cza­sie snu. A w cza­sie ak­tyw­no­ści dzien­nej tęt­no jest pra­wi­dło­we i ade­kwat­ne do wy­sił­ku.

Bra­dy­kar­dia fi­zjo­lo­gicz­na naj­czę­ściej nie po­wo­du­je ob­ja­wów! Bywa wy­kry­ta przy­pad­ko­wo w ru­ty­no­wym EKG, na pul­sok­sy­me­trze lub w trak­cie osłu­chi­wa­nia ser­ca.

Bra­dy­kar­dia pa­to­lo­gicz­na

Bra­dy­kar­dia może być też pa­to­lo­gicz­na. Elek­trow­nią ser­ca, w któ­rej po­wsta­je prąd, czy­li bodź­ce elek­trycz­ne i od któ­rej wy­cho­dzą wszyst­kie ka­bel­ki jest wę­zeł za­to­ko­wy. Tu po­wsta­je im­puls elek­trycz­ny, któ­ry na­stęp­nie prze­cho­dzi do wę­zła przed­sion­ko­wo-ko­mo­ro­we­go, czy­li ma­ga­zy­nu prze­sy­ło­we­go, z któ­re­go ka­ble elek­trycz­ne roz­cho­dzą się na całe ser­ce.

Wy­łą­cze­nie elek­trow­ni, czy­li dys­funk­cja wę­zła za­to­ko­we­go bodź­co­twór­cze­go skut­ku­je blo­ka­mi za­to­ko­wy­mi. Wy­łą­cze­nie ma­ga­zy­nu, czy­li dys­funk­cja ukła­du bodź­co­prze­wo­dzą­ce­go skut­ku­je blo­ka­mi przed­sion­ko­wo-ko­mo­ro­wy­mi. Blok ozna­cza, że im­puls elek­trycz­ny nie prze­cho­dzi przez ko­lej­ne tkan­ki ser­ca, przez co pra­cu­je ono nie­pra­wi­dło­wo.

Do przy­czyn dys­funk­cji w ukła­du bodź­co­twór­cze­go i bodź­co­prze­wo­dzą­ce­go, czy­li dwóch wę­złów na­le­żą:

• uszko­dze­nia ser­ca zwią­za­ne np. z prze­by­tym za­wa­łem, za­pa­le­niem mię­śnia ser­ca,
• za­bu­rze­nia elek­tro­li­to­we np. wy­so­kie stę­że­nie po­ta­su,
• za­bu­rze­nia me­ta­bo­licz­ne np. nie­do­czyn­ność tar­czy­cy,
• za­bu­rze­nia neu­ro­lo­gicz­ne np. guzy mó­zgu,
• cho­ro­by z na­cie­ka­mi w ser­cu – amy­lo­ido­za, sar­ko­ido­za, he­mo­chro­ma­to­za,
• cho­ro­by tkan­ki łącz­nej – to­czeń ukła­do­wy, twar­dzi­na ukła­do­wa,
• cho­ro­by za­kaź­ne – bo­re­lio­za, dur brzusz­ny, cho­ro­ba Cha­ga­sa,
• ob­tu­ra­cyj­ny bez­dech sen­ny,
• uszko­dze­nie ser­ca po­ope­ra­cyj­ne: po wy­mia­nie za­staw­ki, abla­cja, prze­szczep ser­ca,
• po­le­ko­we: B-blo­ke­ry, we­ra­pa­mil, dil­tia­zem, leki an­ty­aryt­micz­ne, amio­da­ron, cy­me­ty­dy­na,
• nar­ko­ty­ki – ko­ka­ina.

Ob­ja­wy bra­dy­kar­dii

Ob­ja­wy bra­dy­kar­dii za­le­żą od tego, jak wol­ny jest rytm ser­ca, a je­śli jest, to jak dłu­go trwa, bo war­to tu pod­kre­ślić, że po­dob­nie jak przy szyb­kich ryt­mach, to rów­nież przy wol­nych moż­na mieć tyl­ko epi­zo­dy. Wów­czas wol­ne tęt­no wy­stę­pu­je tyl­ko przez kil­ka­na­ście mi­nut, po czym po­wra­ca pra­wi­dło­wy rytm za­to­ko­wy.

Kie­dy bra­dy­kar­dia wy­stę­pu­je przez dłuż­szy czas a cho­rzy w ja­kimś stop­niu są już za­adap­to­wa­ni do wol­nej czyn­no­ści ser­ca ob­ja­wy są mniej wy­raź­ne. Do ob­ja­wów prze­trwa­łej bra­dy­kar­dii na­le­żą:

• ła­twe me­cze­nie,
• apa­tia,
• utrud­nio­ny kon­takt,
• za­bu­rze­nia pa­mię­ci,
• za­wro­ty gło­wy,
• spa­dek to­le­ran­cji wy­sił­ku,
• dusz­ność.

W cza­sie wy­stę­po­wa­nia blo­ków w za­pi­sie EKG po­ja­wia­ją się pau­zy. Pau­zy to po pro­stu prze­rwy w pra­cy ser­ca, czy­li w wy­ni­ku na­pa­do­we­go blo­ku wy­stę­pu­je nie tyl­ko zwol­nio­na czyn­ność ser­ca, ale też prze­sta­je ono w ogó­le bić na kil­ka, cza­sem kil­ka­na­ście se­kund.

Ob­ja­wy, ja­kie wy­stę­pu­ją w trak­cie ta­kie­go na­pa­do­we­go blo­ku, po­śred­nio dają nam in­for­ma­cje, jak dłu­ga była pau­za:

• 3-5 se­kund mrocz­ki przed ocza­mi, za­wro­ty gło­wy,
• 10-15 se­kund utra­ta przy­tom­no­ści,
• 20-30 se­kund drgaw­ki.

Dia­gno­sty­ka bra­dy­kar­dii

Dia­gno­sty­ka wol­ne­go ryt­mu ser­ca po­le­ga przede wszyst­kim na wy­ko­na­niu za­pi­su EKG. Je­śli wol­ny rytm po­ja­wia się okre­so­wo a cho­ry ma ob­ja­wy, wów­czas przy­dat­na jest prze­dłu­żo­na re­je­stra­cja EKG-Hol­ter EKG, re­je­stra­tor zda­rzeń, wsz­cze­pial­ny pod sko­re re­je­stra­tor zda­rzeń wy­ko­rzy­sty­wa­ny w dia­gno­sty­ce omdleń, moż­na wy­ko­nać też in­wa­zyj­ne ba­da­nie elek­tro­fi­zjo­lo­gicz­ne.

Waż­ne, by wy­klu­czyć od­wra­cal­ne przy­czy­ny cho­ro­by np. nie­po­żą­da­ne dzia­ła­nie le­ków, nie­do­krwie­nie ser­ca, nie­do­czyn­ność tar­czy­cy, nie­pra­wi­dło­we stę­że­nie po­ta­su, bo­re­lio­zę i inne.

Bra­dy­kar­dia a leki

Nie ma le­ków przy­spie­szją­cych bi­cie ser­ca. W le­cze­niu szpi­tal­nym na krót­ki czas moż­na wy­ko­rzy­stać atro­pi­nę, jed­nak do le­cze­nia do­mo­we­go leki nie ist­nie­ją.

Le­cze­nie pa­to­lo­gicz­nej bra­dy­kar­dii zwią­za­nej z dys­funk­cja ukła­du bodź­co­prze­wo­dzą­ce­go po­le­ga na usu­nię­ciu przej­ścio­wych lub od­wra­cal­nych przy­czyn cho­ro­by. Je­śli pod­ję­te dzia­ła­nia nie przy­no­szą po­pra­wy lub nie wy­stę­pu­je od­wra­cal­na przy­czy­na blo­ków, wów­czas na­le­ży wsz­cze­pić sty­mu­la­tor ser­ca – na­zy­wa­ny też przez pa­cjen­tów roz­rusz­ni­kiem.

Sty­mu­la­tor ser­ca

Sty­mu­la­tor jest urzą­dze­niem, jak sama na­zwa wska­zu­je, sty­mu­lu­ją­cym ser­ce do dzia­ła­nia. Ge­ne­ru­je on im­pul­sy, na­pę­dza­jąc elek­trow­nie ser­ca tak, by nig­dy nie zwal­nia­ła po­ni­żej usta­lo­ne­go ryt­mu ser­ca np. 60/min.

Sty­mu­la­tor jest ma­łym urzą­dze­niem wsz­cze­pia­nym pod mię­sień tuż pod le­wym oboj­czy­kiem. Od pusz­ki sty­mu­la­to­ra do ser­ca od­cho­dzą elek­tro­dy. Za­bieg wy­ko­nu­je się w znie­czu­le­niu miej­sco­wym, w trak­cie za­kła­da­nia urzą­dze­nia cho­ry jest cały czas przy­tom­ny.

Po wsz­cze­pie­niu roz­rusz­ni­ka ja­kość ży­cia cho­rych bar­dzo się po­pra­wia, nie wy­stę­pu­ją omdle­nia i utra­ty przy­tom­no­ści, ustę­pu­ją za­wro­ty gło­wy. Ma­jąc sty­mu­la­tor moż­na pro­wa­dzić nor­mal­ne ży­cie, wy­jeż­dżać na wa­ka­cje, upra­wiać spor­ty. Oczy­wi­ście wy­jąt­kiem są tu ak­tyw­no­ści, któ­re po­ten­cjal­nie mo­gły­by uszko­dzić urzą­dze­nie, czy­li u oso­by ze sty­mu­la­to­rem np. boks od­pa­da! Do­dat­ko­wo tech­ni­ka idzie do przo­du i do­stęp­ne są już sty­mu­la­to­ry bez­e­lek­tro­do­we o wiel­ko­ści kap­suł­ki wi­ta­mi­no­wej.