Bo­re­lio­za jest cho­ro­bą wy­wo­ła­ną za­ka­że­niem bak­te­ryj­nym – kręt­kiem z ro­dzi­ny Bor­re­lia. Cho­ro­ba prze­no­szo­na jest przez za­in­fe­ko­wa­ne klesz­cze, któ­re za­ra­ża­ją się kręt­ka­mi od dzi­kich zwie­rząt np. my­szy.

Ry­zy­ko za­cho­ro­wa­nia po ukłu­ciu przez klesz­cza za­le­ży od od­set­ka za­ka­żo­nych klesz­czy na da­nym te­re­nie, dla­te­go na przy­kład w tzw. te­re­nach en­de­micz­nych (lasy) od­se­tek ten jest więk­szy.

Ale uwa­ga! Ostat­nio mamy dużo cie­plej­sze zimy i klesz­cze ak­tyw­ne są prak­tycz­nie przez cały rok, na te­re­nach za­rów­no le­śnych, jak i miej­skich.

Ry­zy­ko cho­ro­by zwięk­sza się, gdy kleszcz wkłu­je się w de­li­kat­ną skó­rę np. zgię­cia łok­cio­we, ko­la­no­we, gdy po­zo­sta­je wbi­ty w skó­rę przez wie­le go­dzin. Zwięk­szo­ne wy­da­la­nie kręt­ków na­stę­pu­je rów­nież, gdy kleszcz jest po­draż­nia­ny. Wciąż po­ku­tu­ją mity, by klesz­cza po­sma­ro­wać tłusz­czem to sam wyj­dzie, moż­na też go przy­pa­lać, po­le­wać al­ko­ho­lem, ben­zy­ną. Sku­tek tego jest taki, że kleszcz za­miast wyjść, wy­mio­tu­je w na­szą skó­rę i ilość prze­ka­za­nych kręt­ków jest więk­sza!

Nie ma moż­li­wo­ści prze­nie­sie­nia za­ka­że­nia mię­dzy ludź­mi – dro­ga kro­pel­ko­wą, przez kon­tak­ty sek­su­al­ne itp.

Spis tre­ści:

1. Prze­bieg i ob­ja­wy bo­re­lio­zy
2. Dia­gno­sty­ka
3. Le­cze­nie bo­re­lio­zy
4. Pro­fi­lak­ty­ka

Prze­bieg i ob­ja­wy bo­re­lio­zy

Na po­cząt­ku za­ka­że­nia mogą po­ja­wić się ob­ja­wy gry­po­po­dob­ne:

• go­rącz­ka,
• dresz­cze,
• ból gło­wy,
• zmę­cze­nie,
• bóle mię­śni i sta­wów oraz obrzęk wę­złów chłon­nych.

Ru­mień wę­dru­ją­cy to wcze­sna po­stać bo­re­lio­zy, któ­ra wy­stę­pu­je u oko­ło 50% za­ka­żo­nych osób. Ru­mień po­ja­wia się po oko­ło 7-10 dniach (max. 30 dniach) w miej­scu wkłu­cia, ale może wy­stą­pić w do­wol­nym ob­sza­rze cia­ła.

Po­cząt­ko­wo ma po­stać plam­ki lub grud­ki, któ­ra stop­nio­wa się po­więk­sza two­rząc czer­wo­ne „kół­ko” z prze­ja­śnie­niem w środ­ku. Wę­dru­ją­cy nie ozna­cza, że się prze­miesz­cza z miej­sca na miej­sce, tyl­ko że się cha­rak­te­ry­stycz­nie po­więk­sza. Zmia­na skór­na nie boli i nie swę­dzi.

Rzad­ko spo­ty­ka­ną, czę­ściej wy­stę­pu­ją­cą u dzie­ci po­sta­cią jest tzw. chło­niak lim­fo­cy­to­wy skó­ry zwa­ny tez pseu­do­chło­nia­kiem. Naj­czę­ściej jest czer­wo­na­wym guz­kiem zlo­ka­li­zo­wa­nym na płat­ku ucha, na mał­żo­wi­nie usznej, bro­daw­ce sut­ko­wej lub mosz­nie.

Póź­ną ma­ni­fe­sta­cją cho­ro­by jest prze­wle­kłe za­ni­ko­we za­pa­le­nie skó­ry koń­czyn, kil­ka lat po za­ka­że­niu w dal­szych czę­ściach koń­czyn po­ja­wia­ją się czer­wo­no­si­na­we zmia­ny skór­ne, cien­ka za­ni­ko­wa sko­ra pod­bar­wio­na na fio­le­to­wo i po­zba­wio­na wło­sów. Cho­ro­bie czę­sto to­wa­rzy­szy ból i za­bu­rze­nia czu­cia.

W cią­gu kil­ku dni lub ty­go­dni kręt­ki prze­do­sta­ją się z krwią lub z chłon­ką po ca­łym cie­le – zaj­mu­jąc ko­lej­ne ukła­dy i na­rzą­dy. Ko­lej­nym sta­dium cho­ro­by są wcze­sne roz­sia­ne zmia­ny na­rzą­do­we. Naj­czę­ściej do­cho­dzi do za­pa­le­nia sta­wów, mię­śnia ser­co­we­go lub ukła­du ner­wo­we­go.

Za­pa­le­nie sta­wów nie­rzad­ko do­ty­czy jed­ne­go sta­wu lub kil­ku du­żych. Staw jest obrzęk­nię­ty, ale ob­ja­wy ogra­ni­cza­ją się do za­pa­le­nia miej­sco­we­go i nie wpły­wa­ją na ogól­ne sa­mo­po­czu­cie (nie wy­stę­pu­je go­rącz­ka, zmę­cze­nie, roz­bi­cie). Nie­le­czo­ne za­pa­le­nie sta­wu może przejść w po­stać prze­wle­kłą.

Neu­ro­bo­re­lio­za, czy­li za­ję­cie przez kręt­ki ukła­du ner­wo­we­go może prze­bie­gać pod po­sta­cią za­pa­le­nia opon-mó­zgo­wor­dze­nio­wych, za­pa­le­niem ner­wów czasz­ko­wych np. po­ra­że­nia ner­wu twa­rzo­we­go, za­pa­le­niem ner­wów ob­wo­do­wych – ner­wo­bó­le, bóle noc­ne, osła­bie­nie mię­śni, za­bu­rze­nia czu­cia. W wy­ni­ku cho­ro­by może dojść do prze­wle­kłe­go za­pa­le­nia rdze­nia krę­go­we­go – wów­czas wy­stę­pu­ją po­ra­że­nia róż­nych ner­wów, ze­spo­ły otę­pien­ne, za­bu­rze­nia pa­mię­ci.

Bo­re­lio­za może za­jąć rów­nież ser­ce, wów­czas do­cho­dzi do za­pa­le­nie mię­śnia ser­co­we­go ob­ja­wia­ją­ce­go się za­bu­rze­nia­mi ryt­mu ser­ca. Oso­bi­ście w swo­jej prak­ty­ce le­kar­skiej wi­dzia­łam je­den przy­pa­dek bo­re­lio­zy z za­ję­ciem ser­ca. Za­bu­rze­nia ryt­mu były tak na­si­lo­ne, że cho­ry mu­siał otrzy­mać roz­rusz­nik ser­ca.

Póź­na po­stać bo­re­lio­zy to trwa­le uszko­dze­nie za­ję­tych na­rzą­dów, ukła­du ner­wo­we­go, ru­chu.

Dia­gno­sty­ka

O ile zdia­gno­zo­wa­nie wcze­snej po­sta­ci bo­re­lio­zy, czy­li ru­mie­nia wę­dru­ją­ce­go na ogół nie sta­no­wi trud­no­ści, tak już dia­gno­sty­ka po­sta­ci póź­niej­szych, zwłasz­cza jak cho­rzy nie przy­po­mi­na­ją so­bie ukłu­cia przez klesz­cza bywa pro­ble­ma­tycz­ne.

W ga­bi­ne­cie le­ka­rza ro­dzin­ne­go nie jest moż­li­we ozna­cze­nie prze­ciw­ciał ani wy­ko­na­nie szcze­gó­ło­wych te­stów. Cho­ro­bę dia­gno­zu­je się w po­rad­ni cho­rób za­kaź­nych lub wy­ko­nu­jąc ba­da­nia pry­wat­nie. Bo­re­lio­zę dia­gno­zu­je­my po­przez ba­da­nia krwi.

Naj­pierw ozna­cza się prze­ciw­cia­ła kla­sy IgM me­to­dą ELI­SA, je­śli wy­nik wy­cho­dzi do­dat­ni lub wąt­pli­wy to na­le­ży go po­twier­dzić wy­ko­nu­jąc ba­da­nie me­to­dą we­stern blot.

Z ba­da­nia­mi nie ma się co spie­szyć, po­nie­waż prze­ciw­cia­ła IgM po­ja­wia­ją się we krwi po upły­wie oko­ło 3-4 ty­go­dni od za­ka­że­nia i zni­ka­ją w cią­gu 4-6 mie­się­cy.

Prze­ciw­cia­ła IgG po­ja­wia­ją się po upły­wie 6-8 ty­go­dni i mogą utrzy­my­wać się we krwi przez wie­le lat. Dla­te­go do­dat­ni wy­nik IgG mówi, że kie­dyś, mie­li­śmy kon­takt z cho­ro­bą, na­to­miast IgM świad­czą o świe­żym za­ka­że­niu.

W dia­gno­sty neu­ro­bo­re­lio­zy wy­ko­nu­je się do­dat­ko­we ba­da­nia pły­nu mó­zgo­wo-rdze­nio­we­go, moż­li­we jest rów­nież ba­da­nie pły­nu sta­wo­we­go, ale nie jest ono wy­ko­ny­wa­ne ru­ty­no­wo. W przy­pad­ku po­sta­ci skór­nych np. chło­nia­ka lim­fo­cy­to­we­go lub prze­wle­kłe­go za­ni­ko­we­go za­ple­nia skó­ry wy­ko­nu­je się ba­da­nia hi­sto­lo­gicz­ne.

Le­cze­nie bo­re­lio­zy

Krę­tek jest bak­te­rią, na bak­te­rie dzia­ła­ją an­ty­bio­ty­ki więc me­to­dą le­cze­nia jest an­ty­bio­ty­ko­te­ra­pia. Do naj­czę­ściej sto­so­wa­nych an­ty­bio­ty­ków na­le­ży amok­sy­cy­li­na, do­ksy­cy­kli­na, ak­se­tyl ce­fu­rok­sy­mu ewen­tu­al­nie azy­tro­my­cy­na u osób z nad­wraż­li­wo­ścią na an­ty­bio­ty­ki B-lak­ta­mo­we np. amok­sy­cy­li­nę.

Le­cze­nie trwa 14-28 dni. U 90% od­po­wied­nio le­czo­nych cho­rych do­cho­dzi do wy­zdro­wie­nia.

Le­cze­nie włą­cza się po wy­stą­pie­niu cho­ro­by, nie po­da­je się pro­fi­lak­tycz­nie an­ty­bio­ty­ku za­raz po ugry­zie­niu. Wy­ją­tek sta­no­wą tu mno­gie ugry­zie­nia, wów­czas moż­na po­dać jed­no­ra­zo­wą daw­kę an­ty­bio­ty­ku, ale w przy­pad­ku po­je­dyn­cze­go klesz­cza cze­ka się na ob­ja­wy cho­ro­by.

Pro­fi­lak­ty­ka

Na cho­ro­by wy­wo­ła­ne przez kręt­ki Bo­rel­lia nie ma szcze­pion­ki! Obo­wią­zu­ją je­dy­nie me­to­dy nie­swo­iste ochro­ny przez klesz­cza­mi np. re­pe­len­ty, oglą­da­nie skó­ry po spa­ce­rze.