W po­pu­la­cji pol­skich ko­biet me­no­pau­za wy­stę­pu­je naj­czę­ściej po­mię­dzy 45. a 53. ro­kiem ży­cia. Okres oko­ło­me­no­pau­zal­ny to kil­ka lat po­prze­dza­ją­cych me­no­pau­zę oraz 12 mie­się­cy po jej wy­stą­pie­niu. W okre­sie me­no­pau­zy w or­ga­ni­zmie ko­bie­ty za­cho­dzi bar­dzo wie­le zmian. Przede wszyst­kim nie­ko­rzyst­nych zmian, po­nie­waż zna­czą­co zwięk­sza się ry­zy­ko roz­wo­ju róż­nych cho­rób.

Z mo­jej dzie­dzi­ny me­dy­cy­ny, czy­li kar­dio­lo­gii zna­czą­co zwięk­sza się ry­zy­ko roz­wo­ju cho­ro­by wień­co­wej i nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go. Pa­trząc na pro­fil wie­ko­wy pa­cjen­tów z cho­ro­ba­mi kar­dio­lo­gicz­ny­mi moż­na za­uwa­żyć, że wśród nich do mniej wię­cej 60. roku ży­cia prze­wa­ża­ją męż­czyź­ni, po­tem ten trend się od­wra­ca i po 60 roku ży­cia gwał­tow­nie przy­by­wa ko­biet.

W tym ar­ty­ku­le zaj­mie­my się nad­ci­śnie­niem tęt­ni­czym. Na roz­wój nad­ci­śnie­nia szcze­gól­nie na­ra­żo­ne są te z Was, u któ­rych w ro­dzi­nie wy­stę­po­wa­ło nad­ci­śnie­nie lub któ­re mia­ły roz­po­zna­ne nad­ci­śnie­nie w trak­cie cią­ży.

Dla­cze­go tak się dzie­je? Otóż cała ta­jem­ni­ca tkwi w hor­mo­nach, a kon­kret­nie w es­tro­ge­nach i ich ochron­nym wpły­wie na układ ser­co­wo-na­czy­nio­wy.

Wszyst­kie­mu win­ne są es­tro­ge­ny

We­dług wie­lu ba­dań na­uko­wych es­tro­ge­ny, czy­li żeń­skie hor­mo­ny płcio­we wy­ka­zu­ją dzia­ła­nie roz­sze­rza­ją­ce na­czy­nia krwio­no­śne, sty­mu­lu­ją two­rze­nie no­wych na­czyń krwio­no­śnych, a tak­że po­zy­tyw­nie wpły­wa­ją na go­spo­dar­kę tłusz­czo­wą i po­pra­wia­ją wraż­li­wość tka­nek na in­su­li­nę.

W okre­sie oko­ło­me­no­pau­zal­nym i po me­no­pau­zie, gdy stę­że­nie es­tro­ge­nów spa­da, a ich ochron­ny wpływ zmniej­sza się, ry­zy­ko roz­wo­ju nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go i in­nych cho­rób ser­co­wo-na­czy­nio­wych (w tym za­wa­łów ser­ca i uda­rów mó­zgu) ro­śnie.

Dzie­je się tak, po­nie­waż na­czy­nia krwio­no­śne sta­ją się sztyw­niej­sze, wzra­sta tzw. opór na­czy­nio­wy a w kon­se­kwen­cji wzra­sta ci­śnie­nie tęt­ni­cze. Za­chwia­niu ule­ga­ją do­tych­czas do­brze dzia­ła­ją­ce ukła­dy kur­czą­ce i roz­sze­rza­ją­ce na­czy­nia.

Roz­kład tłusz­czów i go­spo­da­ro­wa­nie li­pi­da­mi (po me­nu­pau­zie stę­że­nie złe­go chle­ste­ro­lu LDL wzra­sta 10-15%!) przez or­ga­nizm zmie­nia się, na­stę­pu­je zwięk­szo­ne od­kład­nie „tłusz­czów” w na­czy­niach, a to pro­wa­dzi do roz­wo­ju miaż­dży­cy.

Nie­do­bór es­tro­ge­nów po me­no­pau­zie pro­wa­dzi rów­nież do roz­wo­ju oty­ło­ści, szcze­gól­nie oty­ło­ści brzusz­nej. A jak wia­do­mo oty­łość jest jed­nym z czyn­ni­ków sprzy­ja­ją­cych wy­stę­po­wa­niu nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go. Nad­mier­ny roz­rost tkan­ki tłusz­czo­wej pro­wa­dzi tak­że do zja­wi­ska in­su­li­no­opor­no­sci, z któ­rej jest już tyl­ko pro­sta dro­ga do roz­wo­ju cu­krzy­cy. Za­tem me­cha­nizm wzro­stu ci­śnie­nia u ko­biet jest bar­dzo zło­żo­ny.

In­su­li­no­opor­ność to brak wraż­li­wo­ści tka­nek na in­su­li­nę – tkan­ki nie czu­ją wy­pro­du­ko­wa­nej przez trzust­kę in­su­li­ny, przez co z niej nie ko­rzy­sta­ją, tyl­ko dają sy­gnał, by pro­du­ko­wać jej wię­cej. Trzust­ka pro­du­ku­je jej wię­cej i wię­cej, aż wresz­cie mówi ba­sta, nie ro­bię, zmę­czy­łam się i już nie będę tyle pro­du­ko­wać.

Trzust­ka prze­sta­je pro­du­ko­wać in­su­li­nę, jej po­ziom robi się zbyt ni­ski, by na bie­żą­co spa­lać zja­da­ną przez or­ga­nizm glu­ko­zę i tak roz­wi­ja się cu­krzy­ca.

W kil­ku ba­da­niach na­uko­wych opi­sa­no też wpływ es­tro­ge­nów na ape­tyt. Przed­sta­wio­ne wy­ni­ki jed­no­znacz­nie wska­zu­ją, że im wię­cej es­tro­ge­nów, tym ape­tyt mniej­szy. To by tłu­ma­czy­ło, dla­cze­go w trak­cie owu­la­cji (kie­dy es­tro­ge­ny ro­sną) mamy zde­cy­do­wa­nie wię­cej ener­gii, na któ­rą wca­le nie po­trze­bu­je­my spo­ży­wać wię­cej ka­lo­rii.

Jak za­po­bie­gać wy­stą­pie­niu nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go po me­no­pau­zie?

Za­sa­dy są ta­kie same, jak w każ­dym in­nym wie­ku. Na­le­ży:

• zdro­wo się od­ży­wiać,
• ogra­ni­czyć sól w die­cie,
• wpro­wa­dzić re­gu­lar­ny wy­si­łek fi­zycz­ny,
• zrzu­cić zbęd­ne ki­lo­gra­my,
• po­rzu­cić na­ło­gi.

Zmia­na do­tych­cza­so­wych przy­zwy­cza­jeń ży­wie­nio­wych i więk­sza ilość ru­chu są bar­dzo waż­ne, cho­ciaż­by z uwa­gi na ła­twość, z jaką po me­no­pau­zie zy­sku­je­my nad­pro­gra­mo­we ki­lo­gra­my.

Ja­kie są ob­ja­wy nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go po me­no­pau­zie?

Ob­ja­wy nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go są nie­cha­rak­te­ry­stycz­ne, na­le­żą do nich bóle gło­wy, za­bu­rze­nia snu, ła­twiej­sze mę­cze­nie się, po­tli­wość, uczu­cie go­rą­ca. Nie­któ­re ob­ja­wy pod­wyż­szo­ne­go ci­śnie­nia przy­po­mi­na­ją lub wręcz są iden­tycz­ne jak ob­ja­wy wy­pa­do­we to­wa­rzy­szą­ce me­no­pau­zie.

• na­głe ude­rze­nia go­rą­ca,
• uczu­cie ko­ła­ta­nia ser­ca,
• uciąż­li­we bóle gło­wy,
• pro­ble­my z kon­cen­tra­cją,
• ob­ni­że­nie na­stro­ju,
• ob­ni­że­nie li­bi­do,
• uczu­cie lęku,
• zmien­ność na­stro­ju,
• bez­sen­ność,
• su­chość w po­chwie.

Ude­rze­nia go­rą­ca, za­czer­wie­nie­nie na twa­rzy i szyi, uczu­cie jak­by ogień spa­lał de­kolt i po­licz­ki, a do tego jesz­cze z każ­dym na­pa­dem pul­so­wa­nie i pa­le­nie w gło­wie i uczu­cie, jak­by za­raz miał w niej na­stą­pić ja­kiś wy­buch. Po­nad­to jesz­cze bez­sen­ne noce, prze­pla­ta­ne na­pa­da­mi go­rą­ca i po­tów.

Brzmi strasz­nie? To ob­ja­wy me­no­pau­zy, ale nig­dy nie moż­na wy­klu­czyć na­ło­żo­ne­go na nie nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go. Dla­te­go war­to wy­ko­ny­wać po­mia­ry ci­śnie­nia w domu lub przy oka­zji kon­tro­l­nych wi­zyt le­kar­skich, by wcze­śnie roz­po­znać cho­ro­bę i wdro­żyć od­po­wied­nie le­cze­nie.

Wpływ hor­mo­nal­nej te­ra­pii me­no­pau­zal­nej na ci­śnie­nie i le­cze­nie nad­ci­śnie­nia

Hor­mo­nal­na te­ra­pia me­no­pau­zy, po­le­ga na su­ple­men­ta­cji hor­mo­nów płcio­wych. Pre­pa­ra­ty za­wie­ra­ją es­tro­gen lub kom­bi­na­cje es­tro­ge­nu i pro­ge­ste­ro­nu. Wska­za­niem do jej włą­cze­nia jest obec­ność wspo­mnia­nych już wy­żej na­si­lo­nych ob­ja­wów wy­pa­do­wych.

Sto­so­wa­nie hor­mo­nal­nej te­ra­pii me­no­pau­zy tyl­ko jako ochro­ny przed cho­ro­ba­mi ser­co­wo-na­czy­nio­wy­mi bez wy­stę­po­wa­nia ob­ja­wów me­no­pau­zy jest dys­ku­syj­ne, ale co­raz czę­ściej sto­so­wa­ne.

Ostat­nie ana­li­zy da­nych opu­bli­ko­wa­ne przez Eu­ro­pej­skie To­wa­rzy­stwo Kar­dio­lo­gicz­ne po­da­ją, że włą­cze­nie hor­mo­nal­nej te­ra­pii me­no­pau­zy w cią­gu 10 lat od jej wy­stą­pie­nia zmniej­sza ry­zy­ko wstą­pie­nia np. za­wa­łu ser­ca.

Na­le­ży pod­kre­ślić, że nie ma prze­ciw­wska­zań do włą­cze­nia hor­mo­nal­nej te­ra­pii u ko­biet z roz­po­zna­nym nad­ci­śnie­niem tęt­ni­czym, o ile jest ono do­brze kon­tro­lo­wa­ne za po­mo­cą le­ków ob­ni­ża­ją­cych ci­śnie­nie.

Na­to­miast u ko­biet z roz­po­zna­ną już cho­ro­ba wień­co­wą, po uda­rze, po za­wa­le ser­ca, z cu­krzy­cą, za­krze­pi­cą, no­wo­two­rem pier­si lub u ko­biet z du­żym ry­zy­kiem wy­stą­pie­nia cho­rób ser­co­wo-na­czy­nio­wych hor­mo­nal­na te­ra­pia me­no­pau­zy nie po­win­na być sto­so­wa­na.

Włą­cze­nie hor­mo­nal­nej te­ra­pii me­no­pau­zy za­wsze wy­ma­ga in­dy­wi­du­la­ne­go po­dej­ścia do ko­bie­ty z do­kład­nym okre­śle­niem ko­rzy­ści i za­gro­żeń ja­kie przy­nie­sie za­sto­so­wa­ne le­cze­nie.

Nie ma ja­kie­goś szcze­gól­ne­go leku ob­ni­ża­ją­ce­go ci­śnie­nie i prze­zna­czo­ne­go tyl­ko dla ko­biet. Le­karz wy­bie­ra­jąc le­cze­nie far­ma­ko­lo­gicz­ne kie­ru­je się wy­ni­ka­mi ba­dań, wy­ni­ka­mi do­mo­wych po­mia­rów ci­śnie­nia i ewen­tu­al­ny­mi do­dat­ko­wy­mi cho­ro­ba­mi, któ­re ma ko­bie­ta z nad­ci­śnie­niem.

Le­cze­nie nad­ci­śnie­nia jest ko­niecz­ne, po­nie­waż prze­dłu­ża ży­cie i zmniej­sza ry­zy­ko wy­stą­pie­nia in­nych cho­rób do­ty­ka­ją­cych ko­bie­ty w okre­sie prze­kwi­ta­nia np. cho­ro­by wień­co­wej i uda­ru mó­zgu.

Za­tem, ko­bie­ta w okre­sie oko­ło­me­no­pau­zal­nym i po me­no­pau­zie z uwa­gi na zmia­ny za­cho­dzą­ce w or­ga­ni­zmie po­win­na szcze­gól­nie za­trosz­czyć się o swo­je zdro­wie. Kon­tro­l­ne wi­zy­ty le­kar­skie, re­gu­lar­ne ba­da­nia krwi, po­mia­ry ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go krwi i tęt­na po­win­ny stać się zdro­wym ry­tu­ałem, by w ko­lej­nych la­tach móc cie­szyć się do­brym zdro­wiem.

Źró­dła:

• 2018 ESC/ESH Gu­ide­li­nes for the ma­na­ge­ment of ar­te­rial hy­per­ten­sion;

• Maas AH, Fran­ke HR. Wo­men’she­alth in me­no­pau­se with a focus on hy­per­ten­sion. Ne­th­He­art J. 2009;17(2):68-72;

• Maas AHEM, Ro­sa­no G, Cif­ko­va R, et al. Car­dio­va­scu­lar he­alth after me­no­pau­se trans­i­tion, pre­gnan­cy di­sor­ders, and other gy­na­eco­lo­gic con­di­tions: a con­sen­sus do­cu­ment from Eu­ro­pe­an car­dio­lo­gi­sts, gy­na­eco­lo­gi­sts, and en­do­cri­no­lo­gi­sts. Eur He­art J. 2021;42(10):967-984. doi:10.1093/eur­he­artj/ehaa1044.