Czy czy­ta­cie in­for­ma­cje po­da­wa­ne na ulot­ce do­łą­czo­nej do leku? A czy wie­cie, że pro­du­cen­ci mają obo­wią­zek po­in­for­mo­wać nas w ten spo­sób nie tyl­ko o dzia­ła­niach da­nej sub­stan­cji, ale tak­że o skut­kach ubocz­nych pre­pa­ra­tów do­pusz­czo­nych do ob­ro­tu?

Oczy­wi­ście pa­mię­taj­cie, że ta­kie skut­ki ubocz­ne mogą, co ozna­cza że nie mu­szą wy­stą­pić, za to na ulot­ce moż­na zna­leźć rów­nież in­for­ma­cje z ja­kim praw­do­po­do­bień­stwem może wy­stą­pić dany nie­po­żą­da­ny efekt.

Dla­cze­go leki wy­ka­zu­ją dzia­ła­nia nie­po­żą­da­ne?

Po­nie­waż naj­czę­ściej dzia­ła­ją nie tyl­ko w jed­nym miej­scu w na­szym or­ga­ni­zmie (na je­den na­rząd). Ce­lem przy­ję­cia da­ne­go pre­pa­ra­tu jest le­cze­nie kon­kret­nej cho­ro­by lub zła­go­dze­nie wy­stę­pu­ją­ce­go ob­ja­wu, ale na­le­ży pa­mię­tać o tym, że jed­no­cze­śnie lek może wpły­wać rów­nież na inne pro­ce­sy za­cho­dzą­ce w or­ga­ni­zmie.

Na przy­kład, w mo­men­cie, gdy przyj­mu­je­my śro­dek prze­ciw­bó­lo­wy – pre­pa­rat za­dzia­ła uśmie­rza­ją­co, ale gdy­by­śmy jed­no­cze­śnie mie­li go­rącz­kę, zre­du­ko­wał­by nie tyl­ko ból, ale rów­nież ob­ni­żył tem­pe­ra­tu­rę.

To samo dzie­je się w przy­pad­ku le­cze­nia po­wszech­nych scho­rzeń. Oprócz do­bro­czyn­ne­go wpły­wu leku na dany pro­blem zdro­wot­ny, przyj­mo­wa­nie go obar­czo­ne jest skut­ka­mi ubocz­ny­mi w róż­nej po­sta­ci. Mogą to być bóle np. gło­wy czy brzu­cha, za­wro­ty gło­wy, pro­ble­my ga­strycz­ne, gor­sze sa­mo­po­czu­cie czy za­bu­rze­nie kon­cen­tra­cji.

Uby­tek masy cia­ła

Ta­kim skut­kiem ubocz­nym bywa rów­nież uby­tek masy cia­ła. Dla­cze­go to sku­tek ubocz­ny, sko­ro czę­sto bywa tak, że jest to efekt po­żą­da­ny przez nie­któ­rych pa­cjen­tów? Czy to nie by­ło­by cu­dow­nie, le­czyć daną cho­ro­bę i jed­no­cze­śnie chud­nąć?

Zda­rza się tak, że nie­któ­re sub­stan­cje opra­co­wy­wa­ne są z my­ślą o le­cze­niu da­nej cho­ro­by, ale na eta­pie ba­dań lub już pod­czas sto­so­wa­nia ich u pa­cjen­tów, oka­zu­je się, że wy­ka­zu­ją rów­nież istot­ny wpływ na inne po­zy­tyw­ne zmia­ny w or­ga­ni­zmie.

Ta­kim przy­kła­dem jest np. li­ra­glu­tyd – lek sto­so­wa­ny w le­cze­niu cu­krzy­cy, któ­ry w póź­niej­szym cza­sie zo­stał rów­nież za­re­je­stro­wa­ny do le­cze­nia oty­ło­ści.

Mó­wi­my tu jed­nak o efek­tach, któ­re mia­ły po­ten­cjał, aby stać się ce­lem dzia­ła­nia kon­kret­ne­go pre­pa­ra­tu. Do­pusz­cze­nie leku in­ne­go prze­zna­cze­nia do np. le­cze­nia oty­ło­ści wią­że się nie tyl­ko z no­wy­mi, licz­ny­mi ba­da­nia­mi, ale rów­nież z usta­le­niem no­we­go daw­ko­wa­nia, tak jak ma to miej­sce w przy­pad­ku li­ra­glu­ty­du. Jest to pro­ces kon­tro­lo­wa­ny.

Kie­dy uby­tek masy cia­ła daje nie­ko­rzyst­ny efekt?

Tak jak już wspo­mnia­łam, w le­kach, któ­re nie są prze­zna­czo­ne do le­cze­nia oty­ło­ści, ewen­tu­al­ny uby­tek masy cia­ła może być wy­ni­kiem po­śred­nim dzia­ła­nia tego pre­pa­ra­tu. Wbrew temu, co może nam się wy­da­wać – nie jest to wca­le po­żą­da­ny oraz ko­rzyst­ny efekt. Ja­kie me­cha­ni­zmy mogą za to od­po­wia­dać?

Mię­dzy in­ny­mi:

1. Upo­śle­dze­nie sma­ku – m.in. nie­któ­re leki sto­so­wa­ne w le­cze­niu nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go (in­hi­bi­to­ry ACE) i dny mo­cza­no­wej, nie­któ­re leki prze­ciw­dr­gaw­ko­we.
2. Zmniej­sze­nie ape­ty­tu – nie­któ­re leki: prze­ciw­dr­gaw­ko­we, sto­so­wa­ne w cho­ro­bie Par­kin­so­na, opio­ido­we środ­ki prze­ciw­bó­lo­we, w le­cze­niu nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go (in­hi­bi­to­ry ACE).
3. Su­chość w ja­mie ust­nej – nie­któ­re leki: prze­ciw­dr­gaw­ko­we, mo­czo­pęd­ne, sto­so­wa­ne w cho­ro­bie Par­kin­so­na, leki sto­so­wa­ne w le­cze­niu nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go, prze­ciw­de­pre­syj­ne i prze­ciw­lę­ko­we.
4. Nud­no­ści i wy­mio­ty – nie­któ­re leki: prze­ciw­de­pre­syj­ne, an­ty­bio­ty­ki, w le­cze­niu nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go (blo­ke­ry ka­na­łu wap­nio­we­go), w le­cze­niu cho­ro­by Par­kin­so­na, w le­cze­niu dny mo­cza­no­wej.

Czy mo­że­my sto­so­wać leki nie­prze­zna­czo­ne do le­cze­nia oty­ło­ści, aby schud­nąć?

Ab­so­lut­nie nie. Nig­dy nie po­win­ni­śmy na wła­sną rękę się­gać po leki, bez kon­sul­ta­cji z le­ka­rzem, a już na pew­no nie sto­so­wać ich do ce­lów, do któ­rych nie są prze­zna­czo­ne. To bar­dzo nie­bez­piecz­ne.

Je­że­li cho­ru­je­my na nad­wa­gę/oty­łość to na­sze le­cze­nie po­win­no być ce­lo­wa­ne, a więc je­śli wska­za­ne jest wspar­cie far­ma­ko­lo­gicz­ne, to po­win­ni­śmy przyj­mo­wać lek, któ­re­go prze­zna­cze­niem jest le­cze­nie nad­mier­nej masy cia­ła, a nie inny pre­pa­rat, któ­ry może, ale nie musi przy­czy­nić się do ubyt­ku wagi, a w do­dat­ku przy oka­zji może wy­wo­łać nie­bez­piecz­ne dla zdro­wia i/lub ży­cia skut­ki ubocz­ne. Każ­dy lek po­wi­nien być do­bra­ny in­dy­wi­du­al­nie do pa­cjen­ta przez le­ka­rza.

Kom­plek­so­we le­cze­nie to pod­sta­wa

War­to pa­mię­tać, że ża­den lek czy su­ple­ment die­ty nie za­stą­pi kom­plek­so­we­go le­cze­nia nad­wa­gi i oty­ło­ści, czy­li wpro­wa­dze­nia no­wych, zdro­wych na­wy­ków ży­wie­nio­wych, re­gu­lar­nej ak­tyw­no­ści fi­zycz­nej i ewen­tu­al­nej far­ma­ko­te­ra­pii za­pro­po­no­wa­nej przez le­ka­rza. Tyl­ko ca­ło­ścio­we, mą­dre i zdro­we po­dej­ście do re­duk­cji masy cia­ła może za­pew­nić trwa­ły efekt.

Au­tor­ką tek­stu jest le­kar­ka w trak­cie spe­cja­li­za­cji z me­dy­cy­ny ro­dzin­nej, die­te­tycz­ka, psy­cho­die­te­tycz­ka Do­ro­ta Święch (@le­kar­ka.psy­cho­die­te­tycz­ka).

Źró­dła:

• Me­di­ca­tions As­so­cia­ted with Unin­ten­tio­nal We­ight Loss https://fpno­te­bo­ok.com/Endo/Pharm/Mdctn­sA­sct­dW­thUnt­ntnlW­gh­tLs.htm
• Ko­rze­niow­ska K., Jan­kow­ski J.,Cie­śle­wicz A., Ja­błec­ka A., Po­le­ko­we za­bu­rze­nia i utra­ta sma­ku, Drug-in­du­ced di­sor­ders and loss of ta­ste, Za­kład Far­ma­ko­lo­gii Kli­nicz­nej, Uni­wer­sy­tet Me­dycz­ny im. K. Mar­cin­kow­skie­go w Po­zna­niu, s. 105 -107 https://www.aka­de­mia­me­dy­cy­ny.pl/wp-con­tent/uplo­ads/2017/02/Far­ma­cja_3_2016_01.pdf
• „Far­ma­ko­lo­gia i tok­sy­ko­lo­gia. Pod­ręcz­nik” – Ernst Mut­schler, Gerd Ge­is­slin­ger, Heyo K. Kro­emer – opra­wa twar­da – Wy­daw­nic­two URBAN & PART­NER, 2013 r.