Jest taka za­sa­da, że le­karz orze­ka o sta­nie zdro­wia, za­le­ca ba­da­nia do­dat­ko­we i le­cze­nie, wy­da­je za­świad­cze­nia czy kie­ru­je do szpi­ta­la/spe­cja­li­sty na pod­sta­wie oso­bi­ste­go zba­da­nia dziec­ka/pa­cjen­ta (o czym bar­dzo czę­sto le­ka­rze w so­cial me­diach przy­po­mi­na­ją).

W przy­pad­ku na­rzą­dów płcio­wych naj­waż­niej­sza jest zgo­da na ba­da­nie. Ge­ne­ral­nie jest tak, że zgło­sze­nie się z dziec­kiem do le­ka­rza sta­no­wi zgo­dę do­mnie­ma­ną. Je­że­li więc pa­cjent nie zgła­sza sprze­ci­wu, ba­da­nie może się praw­nie od­być i może je prze­pro­wa­dzić każ­dy le­karz.

Wy­ją­tek sta­no­wi sy­tu­acja, w któ­rej po­dej­rze­wa­my, że mo­gło dojść prze­stęp­stwa w po­sta­ci mo­le­sto­wa­nia sek­su­al­ne­go, wte­dy ba­da­nie po­wi­nien prze­pro­wa­dzić: u dziew­czy­nek- gi­ne­ko­log, a u chłop­ców chi­rurg dzie­cię­cy we współ­pra­cy z gi­ne­ko­lo­giem.

Po­mi­mo, że zgo­da jest do­mnie­ma­na, to w przy­pad­ku tak in­tym­nej czę­ści cia­ła po­win­ni­śmy jed­nak: po pierw­sze wy­tłu­ma­czyć (o ile dziec­ko jest w sta­nie to zro­zu­mieć to dziec­ku, a je­śli jest za małe – to ro­dzi­co­wi) jak bę­dzie to ba­da­nie wy­glą­dać i co bę­dzie­my ba­dać, na­stęp­nie jed­nak je­stem za tym aby pa­cjen­ta spy­tać czy wy­ra­ża na to zgo­dę.

Je­śli nie wy­ra­ża, to za­pew­niam Was, że nikt nie bę­dzie 13-lat­ka siłą trzy­mał do ba­da­nia oko­li­cy kro­cza. Ja wte­dy tłu­ma­czę dla­cze­go to ba­da­nie jest istot­ne i je­śli chło­piec/ro­dzic za­uwa­ży co­kol­wiek nie­po­ko­ją­ce­go w da­nej oko­li­cy to po­wi­nien to le­ka­rzo­wi zgło­sić.

W trak­cie ba­da­nia, naj­le­piej je­śli dziec­ku to­wa­rzy­szy bli­ska oso­ba do­ro­sła, w mia­rę moż­li­wo­ści wska­za­na przez dziec­ko. Je­śli w trak­cie ba­da­nia w ga­bi­ne­cie są inne oso­by ta­kie jak pie­lę­gniar­ki czy stu­den­ci – za­rów­no pa­cjent jak i ro­dzic po­win­ni wy­ra­zić na to zgo­dę.

No­wo­rod­ki i nie­mow­lę­ta

Pierw­szej oce­ny do­ko­nu­je neo­na­to­log do 12 h po po­ro­dzie – iden­ty­fi­ku­je płeć dziec­ka i spraw­dza droż­ność od­by­tu, a tak­że obec­ność prze­tok ze­wnętrz­nych (prze­to­ki to ta­kie po­łą­cze­nie na­rzą­dów we­wnętrz­nych mię­dzy sobą – prze­to­ka we­wnętrz­na, lub ze skó­rą- prze­to­ka ze­wnętrz­na, bę­dą­ce wy­ni­kiem pro­ce­sów pa­to­lo­gicz­nych, ura­zów lub w nie­któ­rych sy­tu­acjach wy­ko­na­ne ce­lo­wo).

Nie­pra­wi­dło­we na­rzą­dy płcio­we ze­wnętrz­ne u no­wo­rod­ka sta­no­wią ob­jaw alar­mo­wy. Naj­częst­szą pa­to­lo­gią ta­kich nie­pra­wi­dło­wo­ści jest wro­dzo­ny prze­rost nad­ner­czy (WPN, nad­ner­cza pro­du­ku­ją nad­miar an­dro­ge­nów, czy­li mę­skich hor­mo­nów płcio­wych), a w 75% do­dat­ko­wo do­cho­dzi do ze­spo­łu utra­ty soli i za­bu­rzeń elek­tro­li­to­wych u dziec­ka, któ­re sta­no­wią stan za­gro­że­nia zdro­wia i ży­cia. W kie­run­ku WPN wy­ko­nu­je się ba­da­nie prze­sie­wo­we ra­zem z ba­da­niem na wro­dzo­ną nie­do­czyn­ność tar­czy­cy, fe­ny­lo­ke­to­nu­rię i mu­ko­wi­scy­do­zę.

U no­wo­rod­ków płci żeń­skiej zda­rza się, że po po­ro­dzie wy­stę­pu­ją upła­wy lub nie­wiel­kie krwa­wie­nie z dróg rod­nych. U ro­dzi­ców wzbu­dza to wie­le nie­po­ko­ju. I cięż­ko się dzi­wić. Jest to jed­nak fi­zjo­lo­gicz­na re­ak­cja or­ga­ni­zmu na na­gły spa­dek hor­mo­nów cią­żo­wych, któ­re przez 9 mie­się­cy od­dzia­ły­wa­ły na dziec­ko.

U dziew­czy­nek mo­że­my mieć też do czy­nie­nia z sy­ne­chią czy­li skle­je­niem warg sro­mo­wych mniej­szych. Ist­nie­je wte­dy ry­zy­ko upo­śle­dze­nia wy­pły­wu mo­czu i na­wra­ca­ją­cych sta­nów za­pal­nych w tej oko­li­cy w tym za­ka­żeń ukła­du mo­czo­we­go. Ana­lo­gicz­nie u chłop­ców po­dob­ne po­wi­kła­nia moż­na za­ob­ser­wo­wać, gdy wy­stę­pu­je stu­lej­ka znacz­ne­go stop­nia.

Na tym eta­pie nie po­win­ny wy­stę­po­wać żad­ne ce­chy su­ge­ru­ją­ce roz­po­czy­na­ją­ce się doj­rze­wa­nie – po­więk­sze­nie ją­der/prą­cia, wy­stę­po­wa­nie owło­sie­nia ło­no­we­go, ciem­ne za­bar­wie­nie mosz­ny i warg sro­mo­wych będą więc ob­ja­wa­mi nie­pra­wi­dło­wy­mi wy­ma­ga­ją­cy­mi kon­sul­ta­cji z en­do­kry­no­lo­giem.

Wcze­sne dzie­ciń­stwo – okres przed doj­rze­wa­niem (przed­po­kwi­ta­nio­wy)

Do 8. roku ży­cia u dziew­czy­nek i 9. roku ży­cia u chłop­ców nie spo­dzie­wa­my się żad­nych cech doj­rze­wa­nia. Go­na­dy (czy­li jaj­ni­ki u dziew­czy­nek i ją­dra u chłop­ców) są uśpio­ne. W ba­da­niu na­rzą­dów płcio­wych ze­wnętrz­nych ozna­cza to że za­bar­wie­nie ślu­zó­wek przed­sion­ka po­chwy i bło­ny dzie­wi­czej jest bla­do­ró­żo­we, a skó­ra oko­li­cy ło­no­wej ma ko­lor zbli­żo­ny do skó­ry po­zo­sta­łych oko­lic. U chłop­ców ob­ję­tość ją­der jest nie­wiel­ka <4ml a moszna ma ten sam kolor co skóra pozostałych okolic.

Do czę­stych pa­to­lo­gii tego wie­ku obej­mu­ją­cych tę oko­li­cę są u dziew­czy­nek prze­wle­kłe sta­ny za­pal­ne przed­sion­ka po­chwy, a u chłop­ców wod­nia­ki ją­der, prze­pu­kli­ny pa­chwi­no­we scho­dzą­ce do mosz­ny i stu­lej­ka. Rza­dziej wy­stę­pu­je przed­wcze­sne po­ja­wie­nia się owło­sie­nia ło­no­we­go, po­więk­sze­nie na­rzą­dów płcio­wych, zmia­na za­bar­wie­nia skó­ry mosz­ny czy warg sro­mo­wych. Prze­wle­kłe za­par­cia mogą pro­wa­dzić do uszko­dzeń od­by­tu i krwa­wień.

Okres doj­rze­wa­nia

U dziew­czy­nek ce­chy doj­rze­wa­nia po­win­ny po­ja­wić się mię­dzy 8. a 13. ro­kiem ży­cia, na­to­miast u chłop­ców mię­dzy 9. a 14. ro­kiem ży­cia. Do obiek­tyw­nej oce­ny po­stę­pu i za­awan­so­wa­nia doj­rze­wa­nia sto­su­je­my pię­cio­stop­nio­wą ska­lę Tan­ne­ra. U dziew­czy­nek oce­nia ona roz­wój pier­si oraz owło­sie­nia ło­no­we­go, na­to­miast u chłop­ców po­więk­sze­nie ją­der i prą­cia oraz owło­sie­nie ło­no­we. Za­bu­rze­nia doj­rze­wa­nia są wska­za­niem do dia­gno­sty­ki hor­mo­nal­nej.

Kie­dy dy­żu­ro­wa­łam w Noc­nej i Świą­tecz­nej Po­mo­cy Le­kar­skiej (tzw. NPL lub NŚPL) to ro­dzi­ce przed­szko­la­ków i dzie­ci star­szych za każ­dym ra­zem byli zdzi­wie­ni (a co za tym idzie dzie­ci też) kie­dy pro­si­łam o zdję­cie bie­li­zny do ba­da­nia, abym mo­gła oce­nić oko­li­cę kro­cza. U nie­mow­ląt za­glą­da­nie w pie­lu­chę wy­da­je się dość na­tu­ral­ne więc z ta­ki­mi pa­cjen­ta­mi pro­ble­mu nig­dy nie było. Na­to­miast ro­dzi­ce „star­sza­ków” nie do koń­ca wie­dzie­li co też so­bie wy­my­śli­łam, aby ba­dać na­rzą­dy płcio­we jak dziec­ko przy­szło z go­rącz­ką.

Tu­taj dużą za­le­tą (w mo­jej opi­nii) NPL-ów czy od­dzia­łu szpi­tal­ne­go jest fakt, że nie mia­łam nig­dy ogra­ni­czeń cza­so­wych na pa­cjen­ta, czy­li mo­głam spę­dzić z nim tyle cza­su ile uwa­ża­łam za po­trzeb­ne, naj­wy­żej póź­niej kła­dłam się spać…

W POZ nie jest tak ła­two, 15-20 min na pa­cjen­ta pe­dia­trycz­ne­go to bar­dzo nie­wie­le. Bywa, że le­ka­rze są zmu­sze­ni re­zy­gno­wać z nie­któ­rych czę­ści ba­da­nia, albo le­ka­rze nie chcą wpro­wa­dzać w za­kło­po­ta­nie na­sto­let­nich pa­cjen­tów. W ta­kich mo­men­tach w gło­wie za­wsze od­zy­wa się głos pro­fe­so­ra Kli­ni­ki He­ma­to­lo­gii i On­ko­lo­gii Dzie­cię­cej na­sze­go szpi­ta­la, któ­ry na wy­kła­dzie dla stu­den­tów kie­run­ku le­kar­skie­go na V roku opo­wia­dał hi­sto­rię na­sto­let­nie­go chłop­ca, któ­ry przy­cho­dził z róż­ny­mi nie­spe­cy­ficz­ny­mi ob­ja­wa­mi: in­fek­cyj­ny­mi, osła­bie­niem itp. do swo­jej pe­dia­try – mło­dej pani dok­tor. Ona nie chcąc za­wsty­dzać doj­rze­wa­ją­ce­go chłop­ca nie ba­da­ła mu oko­li­cy kro­cza. A chło­piec na każ­dą ko­lej­ną wi­zy­tę za­kła­dał co­raz bar­dziej ska­te’owskie spodnie… Taka była moda. Po pew­nym cza­sie jed­nak oka­za­ło się, że chło­piec miał no­wo­twór ją­dra. Ro­sną­cy guz nie mie­ścił się w węż­sze spodnie. Za każ­dym ra­zem jak chce da­ro­wać ja­kie­muś chłop­cu to ba­da­nie to mam przed ocza­mi ten ob­raz. Nie ro­bię tego ba­da­nia ze zło­śli­wo­ści, a wy­łącz­nie ma­jąc na wzglę­dzie zdro­wie i bez­pie­czeń­stwo pa­cjen­tów.

Au­tor ar­ty­ku­łu – lek. Mo­ni­ka Mil­cza­rek – pro­fil na In­sta­gra­mie @pe­dia­tric_mama