We­dług róż­nych sza­cun­ków wnę­tro­stwo do­ty­ka ok. 4 proc. no­wo­na­ro­dzo­nych chłop­ców. Nie­zstą­pie­nie ją­der, brak ją­dra w mosz­nie to dla wie­lu ro­dzi­ców po­wód do trosk i zmar­twień. W związ­ku z tym chciał­bym opo­wie­dzieć Wam o tej jed­nej z naj­czę­ściej wy­stę­pu­ją­cych wad roz­wo­jo­wych u chłop­ców.

Wnę­tro­stwo – co to wła­ści­wie jest?

Naj­pro­ściej mó­wiąc jest to brak jed­ne­go lub obu ją­der w mosz­nie u chłop­ca. Po uro­dze­niu ją­dro może znaj­do­wać się w brzu­chu lub w ka­na­le pa­chwi­no­wym, co oczy­wi­ście nie jest pra­wi­dło­wym miej­scem jego wy­stę­po­wa­nia.

Ją­dra po­wsta­ją w ży­ciu pło­do­wym w ja­mie brzusz­nej, w oko­li­cy ne­rek. Na­stęp­nie do­cho­dzi do pro­ce­su zstę­po­wa­nia ją­der, któ­ry za­cho­dzi na trzech eta­pach.

1. Od 6. do 12. ty­go­dnia ży­cia pło­do­we­go ją­dra prze­miesz­cza­ją się z oko­li­cy za­otrzew­no­wej do pier­ście­nia ze­wnętrz­ne­go ka­na­łu pa­chwi­no­we­go.
2. Na­stęp­nie mię­dzy 3. a 7. mie­sią­cem ży­cia pło­do­we­go na­stę­pu­je roz­wój m.in. ka­na­łu pa­chwi­no­we­go.
3. W ostat­nim eta­pie na­stę­pu­je zstą­pie­nie ją­der do mosz­ny, dzie­je się to mię­dzy 24. a 35. ty­go­dniem ży­cia pło­do­we­go.

Wada ta jest naj­częst­szą wro­dzo­ną wadą u no­wo­rod­ków płci mę­skiej. W więk­szo­ści (15-30%) do­ty­czy wcze­śnia­ków. Po­nad 2 razy czę­ściej wy­stę­pu­je jed­no­stron­ne nie­zstą­pie­nie ją­dra, w 70% do­ty­czy to pra­we­go ją­dra.

Etio­lo­gia wnę­tro­stwa

Przy­czy­ny tej wady są wie­lo­czyn­ni­ko­we i nie do koń­ca zna­ne. Wpły­wa­ją na nią za­bu­rze­nia en­do­kry­no­lo­gicz­ne i ge­ne­tycz­ne. Li­te­ra­tu­ra wska­zu­ję iż wzrost ry­zy­ka wy­stą­pie­nia wnę­tro­stwa jest znacz­ny w sy­tu­acji wza­jem­ne­go od­dzia­ły­wa­nia na sie­bie czyn­ni­ków, ta­kich jak czyn­ni­ki:

• ana­to­micz­ne,
• dzie­dzicz­ne,
• hor­mo­nal­ne,
• śro­do­wi­sko­we.

Kla­sy­fi­ka­cja wnę­tro­stwa

Trud­no jest jed­no­znacz­nie skla­sy­fi­ko­wać cho­rych z wnę­tro­stwem. Naj­czę­ściej sto­su­je się sys­tem Ka­plan, któ­ry dzie­li wnę­tro­stwo na wy­czu­wal­ne i nie­wy­czu­wal­ne w ba­da­niu pal­pa­cyj­nym, przy czym w 80% przy­pad­ków ją­dra są do­stęp­ne w ba­da­niu pal­pa­cyj­nym.

W kon­tek­ście lo­ka­li­za­cji ją­dra, mo­że­my mó­wić o nie­zstą­pio­nym ją­drze:

• brzusz­nym,
• ka­na­ło­wym,
• prze­miesz­czo­nym,
• wę­dru­ją­cym.

Brzusz­ne (in­a­czej praw­dzi­we) – ją­dro nie jest wy­czu­wal­ne w ba­da­niu pal­pa­cyj­nym, cho­ciaż nie­kie­dy przy na­pię­ciu tłocz­ni brzusz­nej jest wy­czu­wal­ne nie­da­le­ko pier­ście­nia we­wnętrz­ne­go ka­na­łu pa­chwi­no­we­go. Moż­na je za to zlo­ka­li­zo­wać bez pro­ble­mu w ba­da­niu USG, to­mo­gra­fii kom­pu­te­ro­wej czy la­pa­ro­sko­pii zwia­dow­czej (ro­dzaj za­bie­gu eks­plo­ra­cyj­ne­go wy­ko­ny­wa­ne­go w celu od­na­le­zie­nia ją­dra).

Ka­na­ło­we – mó­wi­my o nim, kie­dy ją­dro za­trzy­mu­je się na pra­wi­dło­wej dro­dze zstę­po­wa­nia po­mię­dzy pier­ście­niem we­wnętrz­nym i ze­wnętrz­nym ka­na­łu pa­chwi­no­we­go. W prze­ci­wień­stwie do ją­dra brzusz­ne­go, ją­dro ta­kie da się wy­czuć w ba­da­niu, ale nie moż­na go prze­mie­ścić w dół do mosz­ny. Waż­nym aspek­tem tej po­sta­ci nie­zstą­pio­ne­go ją­dra, jest czę­ste współ­wy­stę­po­wa­nie nie­zro­śnię­te­go wy­rost­ka po­chwo­we­go otrzew­nej lub prze­pu­kli­ny pa­chwi­no­wej.

Prze­miesz­czo­ne (ek­to­picz­ne) – ją­dro w tej po­zy­cji usta­wia się, kie­dy pod­czas pra­wi­dło­we­go zstę­po­wa­nia zba­cza z dro­gi. Ją­dro ta­kie za­zwy­czaj ma pra­wi­dło­wą bu­do­wę i jest od­po­wied­niej wiel­ko­ści. Wy­róż­nić moż­na prze­miesz­cze­nia: kro­czo­we, udo­we, do prze­strze­ni nad­ło­no­wej, do prze­ciw­nej stro­ny mosz­ny oraz naj­czę­ściej wy­stę­pu­ją­ce, do po­wierz­chow­ne­go za­chył­ka ka­na­łu pa­chwi­no­we­go.

Wę­dru­ją­ce – jest to ją­dro, któ­re da się spro­wa­dzić do mosz­ny, ale ma ono ten­den­cję do co­fa­nia się do ka­na­łu pa­chwi­no­we­go.

Dia­gno­sty­ka

Każ­dy no­wo­ro­dek po­wi­nien zo­stać ob­li­ga­to­ryj­nie prze­ba­da­ny w kie­run­ku obec­no­ści ją­der w mosz­nie. Je­śli le­karz nie stwier­dzi w mosz­nie ją­der, ko­niecz­ne jest po­wtó­rze­nie ba­da­nia w 6 i 12 mie­sią­cu ży­cia.

W dia­gno­sty­ce nie­zstą­pio­ne­go ją­dra naj­waż­niej­sze jest pra­wi­dło­wo wy­ko­na­ne ba­da­nie uro­lo­gicz­ne. Rów­nie istot­ne są wa­run­ki, w ja­kich le­karz prze­pro­wa­dza ba­da­nie – po­wi­nien wy­ko­ny­wać je spo­koj­nie, do­kład­nie i w cie­płym po­miesz­cze­niu, cie­pły­mi rę­ko­ma, cza­sa­mi ko­niecz­ne jest uży­cie środ­ka na­wil­ża­ją­ce­go. Je­śli dziec­ko już sie­dzi, po­moc­ne może oka­zać się uło­że­nie go w po­zy­cji „żab­ki” (jak w sia­dzie tu­rec­kim, ale bez sple­cio­nych nó­żek). Nie­kie­dy le­karz musi ba­da­nie wy­ko­nać w róż­nych po­zy­cjach, np. na sto­ją­co i na le­żą­co. Jest to nie­zbęd­ne do usta­le­nia wła­ści­we­go le­cze­nia. Pod­czas ba­da­nia le­karz oce­nia wiel­kość, kształt i kon­sy­sten­cję ją­dra, ewen­tu­al­nie wy­stę­po­wa­nie prze­pu­kli­ny czy wod­nia­ka ją­dra.

Kon­se­kwen­cje wnę­tro­stwa

• Przede wszyst­kim wnę­tro­stwo może po­wo­do­wać za­bu­rze­nia płod­no­ści.
• Jest też czyn­ni­kiem wzro­stu ry­zy­ka po­wsta­wa­nia no­wo­two­rów ją­der (sza­cu­je się, że ry­zy­ko wy­stą­pie­nia no­wo­two­ru w przy­pad­ku nie­zstą­pie­nia ją­dra jest 40 razy więk­sze niż w po­zo­sta­łej czę­ści po­pu­la­cji), a ok. 10% wszyst­kich no­wo­two­rów ją­dra wy­da­je się wy­ni­kać wła­śnie z wnę­tro­stwa.
• Do­dat­ko­wo pro­wa­dzi ono do częst­sze­go wy­stę­po­wa­nia skrę­tu ją­dra.

Spo­so­by le­cze­nia wnę­tro­stwa

Przy usta­le­niu me­to­dy le­cze­nia waż­ne jest prze­pro­wa­dze­nie sze­ro­kie­go wy­wia­du i ba­da­nia przed­mio­to­we­go. Wy­wiad taki po­wi­nien za­wie­rać in­for­ma­cje o wcze­śniac­twie, prze­bie­gu cią­ży, te­ra­pii ste­ry­da­mi, wy­stę­po­wa­niu wnę­tro­stwa w ro­dzi­nie dziec­ka i in­nych cho­rób to­wa­rzy­szą­cych.

Zło­tym stan­dar­dem w le­cze­niu wnę­tro­stwa jest or­chi­do­pek­sja – czy­li ope­ra­cyj­ne le­cze­nie wnę­tro­stwa po­przez jego ufik­so­wa­nie (przy­szy­cie) w mosz­nie. Do­dat­ko­wo sto­su­je się te­ra­pię hor­mo­nal­ną, któ­ra ma ko­rzyst­ny wpływ na płod­ność i bu­do­wę hi­sto­lo­gicz­ną ją­der, jest jed­nak obar­czo­na skut­ka­mi ubocz­ny­mi.

W le­cze­niu chi­rur­gicz­nym o me­to­dzie wy­ko­na­nia za­bie­gu de­cy­du­je się osta­tecz­nie po znie­czu­le­niu, wów­czas na­le­ży po­now­nie zba­dać pal­pa­cyj­nie chłop­ca, a w 18% przy­pad­ków ją­dra wcze­śniej nie­ba­dal­ne wten­czas sta­ją się do­stęp­ne pal­pa­cyj­nie.

Je­śli ją­dro nie­zstą­pio­ne jest wy­czu­wal­ne w ba­da­niu pal­pa­cyj­nym, wy­ko­nu­je się otwar­tą pa­chwi­no­wą or­chi­do­pek­sję.

W dia­gno­sty­ce i le­cze­niu za­bie­go­wym ją­der nie­do­stęp­nych w ba­da­niu pal­pa­cyj­nym wy­ko­rzy­stu­je się la­pa­ro­sko­pię. Me­to­da ta daje po­nad 95% sku­tecz­no­ści w lo­ka­li­za­cji ją­der. Głów­nym prze­ciw­ska­za­niem do wy­ko­rzy­sta­nia tej me­to­dy są prze­by­te ope­ra­cje brzusz­ne, któ­re ro­dzi ry­zy­ko istot­nych zro­stów we­wnątrz jamy brzusz­nej.

Od­no­śnie moż­li­wych po­wi­kłań za­bie­gu la­pa­ro­sko­po­we­go, to za­li­cza­my do nich: uszko­dze­nia du­żych na­czyń, per­fo­ra­cja je­li­ta lub pę­che­rza mo­czo­we­go.

Au­to­rem ar­ty­ku­łu jest dr Ste­fan W. Czar­niec­ki – spe­cja­li­sta uro­log, spe­cja­li­sta uro­log, FEBU Or­dy­na­tor Od­dzia­łu Uro­lo­gii Dy­rek­tor ds. In­no­wa­cji HIFU CLI­NIC Szpi­tal Św. Elż­bie­ty. Pro­fil na In­sta­gra­mie – @drczar­niec­ki.