Mo­gło­by się wy­da­wać, że o cie­miącz­ku nie ma co opo­wia­dać, ale po­nie­waż sama prze­szłam tro­chę stre­su zwią­za­ne­go z jed­ną z jego pa­to­lo­gii, chcia­ła­bym Wam o nich tro­chę opo­wie­dzieć.

Spis tre­ści:

1. Co to jest cie­miącz­ko?
2. Do cze­go słu­ży cie­mię?
3. Przed­wcze­sne za­ra­sta­nie cie­miacz­ka
4. Opóź­nio­ne za­ra­sta­nie cie­miącz­ka
5. Za­bu­rze­nia na­pię­cia cie­miącz­ka
6. Czy cie­miącz­ko moż­na do­ty­kać?

Co to jest cie­miącz­ko?

Cie­miącz­ko to prze­strzeń po­mię­dzy ko­ść­mi czasz­ki, rom­bo­idal­ne­go kształ­tu, po­kry­ta łącz­not­kan­ko­wą bło­ną. Moż­na je wy­czuć jako ta­kie mięk­kie miej­sce w głów­ce nie­mow­la­ka.

No­wo­ro­dek za­zwy­czaj ro­dzi się z dwo­ma cie­miącz­ka­mi – przed­nim, więk­szym i mniej­szym tyl­nym. Cza­sem u wcze­śnia­ków mogą też wy­stę­po­wać bocz­ne, jed­nak zda­rza się to rzad­ko, gdyż naj­czę­ściej za­ra­sta­ją jesz­cze w wie­ku pło­do­wym.

To, któ­re ro­dzi­ce za­zwy­czaj ko­ja­rzą, to cie­mię przed­nie. Po uro­dze­niu może mieć bar­dzo zróż­ni­co­wa­ne wy­mia­ry, w pierw­szych mie­sią­cach ży­cia może się jesz­cze po­więk­szać, a na­stęp­nie ma­le­je aż do cał­ko­wi­te­go za­ro­śnię­cia. Choć cie­miącz­ka są cza­sem okre­śla­ne jako „duże” lub „małe” nie ma ści­słych norm ich wiel­ko­ści w za­leż­no­ści od wie­ku. Na­to­miast „duże” po uro­dze­niu cie­miącz­ka mogą, ale nie mu­szą, za­ra­stać póź­niej niż te „małe”.

Do cze­go słu­ży cie­miącz­ko?

Cie­miącz­ko słu­ży przede wszyst­kim do po­ro­du. Ko­ści głów­ki dziec­ka nie są w chwi­li na­ro­dzin sztyw­no po­łą­czo­ne. Obec­ność nie za­ro­śnię­tych cie­mią­czek oraz szwów czasz­ko­wych po­zwa­la na ich prze­su­wa­nie się wzglę­dem sie­bie. Uła­twia to prze­ci­ska­nie się głów­ki – naj­więk­szej czę­ści no­wo­rod­ka, przez ka­nał rod­ny.

Po uro­dze­niu cie­mię moż­na wy­ko­rzy­stać do ob­ra­zo­wa­nia mó­zgo­wia przy po­mo­cy ul­tra­so­no­gra­fii (tzw. USG prze­zcie­miącz­ko­we), ale to już nie za­mysł Mat­ki Na­tu­ry :).

Cie­mię tyl­ne za­ra­sta dość szyb­ko – po­mię­dzy 6. a 16. ty­go­dniem ży­cia. Przed­nie za­ra­sta zwy­kle mię­dzy 10. mie­sią­cem ży­cia (wg nie­któ­rych au­to­rów 9.) a 18. mie­sią­cem ży­cia dziec­ka. Rzad­ko kie­dy jako tę gór­ną gra­ni­cę po­da­je się wiek 2 lat. Za­rów­no zbyt szyb­kie (na­wet przed 6. mies.), jak i póź­niej­sze jego za­ra­sta­nie może wy­stę­po­wać u zu­peł­nie zdro­wych dzie­ci. Ale może też być ob­ja­wem cho­ro­by i o tym będę chcia­ła opo­wie­dzieć.

Przed­wcze­sne za­ra­sta­nie cie­miącz­ka

Za­cznę od przed­wcze­sne­go za­ra­sta­nia cie­miącz­ka. Nie­mow­lę­ta <10. miesiąca życia z zamkniętym lub zarastającym już ciemieniem przednim powinny być pod stałą opieką pediatry. Co to znaczy? Pediatra powinien regularnie, czyli co 1–2 ty­go­dnie, mie­rzyć ob­wód gło­wy dziec­ka, a wy­nik po­mia­ru na­no­sić na siat­kę cen­ty­lo­wą, uwzględ­nia­jąc przy tym masę cia­ła dziec­ka.

Do­dat­ko­wo na­le­ży oce­nić w ba­da­niu pal­pa­cyj­nym szwy czasz­ko­we i kształt czasz­ki, a raz na mie­siąc dziec­ko po­win­no być oce­nio­ne pod ką­tem neu­ro­lo­gicz­ne­go roz­wo­ju dziec­ka. Więk­szość dzie­ci z szyb­ko za­ra­sta­ją­cym cie­miącz­kiem, o ile nie ma żad­nych in­nych ob­ja­wów (ze stro­ny czasz­ki czy ukła­du ner­wo­we­go) nie ma wska­zań do pil­nej kon­sul­ta­cji spe­cja­li­stycz­nej ani wy­ko­ny­wa­nia do­dat­ko­wych ba­dań.

A już na pew­no nie wy­ma­ga ru­ty­no­we­go od­sta­wia­nia wi­ta­mi­ny D3. Żeby od­sta­wić nie­mow­lę­ciu wi­ta­mi­nę D3 trze­ba naj­pierw oce­nić całą go­spo­dar­kę wap­nio­wo-fos­fo­ra­no­wą. Nie za­wsze przy­czy­ną za­ra­sta­nia jest zbyt wy­so­kie stę­że­nie wi­ta­mi­ny D3. Je­śli na­to­miast od­sta­wi­my ją bez­pod­staw­nie mo­że­my na­ra­zić dziec­ko na po­ja­wie­nie się ob­ja­wów jej nie­do­bo­ru.

Tak na­praw­dę tę do­dat­ko­wą dia­gno­sty­kę ra­dio­lo­gicz­ną oraz kon­sul­ta­cje spe­cja­li­stycz­ne (en­do­kry­no­lo­gicz­na, neu­ro­lo­gicz­na, neu­ro­chi­rur­gicz­na, oku­li­stycz­na lub chi­rur­ga pla­sty­ka) po­win­no się zle­cić tyl­ko dziec­ku, któ­re ma do­dat­ko­we ob­ja­wy ta­kie jak:

• spo­wol­nie­nie wzro­stu ob­wo­du gło­wy,
• de­for­ma­cje czasz­ki,
• ob­ja­wy neu­ro­lo­gicz­ne,
• opóź­nie­nie roz­wo­ju psy­cho­ru­cho­we­go,
• pa­dacz­ka,
• cho­ro­by ne­rek,
• cho­ro­by en­do­kry­no­lo­gicz­ne,
• za­bu­rze­nia me­ta­bo­licz­ne.

Zwy­kle jed­nak pe­dia­trzy kie­ru­ją nie­mow­lę­ta na ba­da­nia lub do po­rad­ni spe­cja­li­stycz­nej na­wet je­śli nie jest to do koń­ca uza­sad­nio­ne. Jed­nak je­śli Was, jako ro­dzi­ców, nie­po­koi małe lub za­ra­sta­ją­ce cie­miącz­ko to po­win­ni­ście skon­sul­to­wać się z pe­dia­trą, któ­ry Was uspo­koi albo po­kie­ru­je da­lej.

Nie­ste­ty, fak­tycz­nie przed­wcze­sne za­ra­sta­nie cie­miącz­ka może przy­czy­nić się do wzro­stu ci­śnie­nia śród­czasz­ko­we­go, za­bu­rzeń neu­ro­lo­gicz­nych czy de­for­ma­cji czasz­ki. Dla­te­go war­to być uważ­nym.

Opóź­nio­ne za­ra­sta­nie cie­miącz­ka

A co z opóź­nio­nym za­ra­sta­niem cie­miącz­ka? Jak wspo­mnia­łam wcze­śniej, może wy­stę­po­wać u zu­peł­nie zdro­wych dzie­ci, może być zwią­za­ne z nie­do­bo­rem wi­ta­mi­ny D3 (ob­jaw krzy­wi­cy). Może mieć też zu­peł­nie inną przy­czy­nę jak np. ge­ne­tycz­nie uwa­run­ko­wa­ne za­bu­rze­nia kost­nie­nia, za­bu­rze­nia hor­mo­nal­ne (np. nie­do­czyn­ność tar­czy­cy) czy wzrost ci­śnie­nia śród­czasz­ko­we­go i wo­do­gło­wie.

To, co w tym przy­pad­ku może za­nie­po­ko­ić to oczy­wi­ście:

• za­bu­rze­nia neu­ro­lo­gicz­ne,
• duży przy­rost ob­wo­du gło­wy,
• roz­mię­ka­nie po­ty­li­cy,
• wzmo­żo­na po­tli­wość,
• za­bu­rze­nia łak­nie­nia,
• za­par­cia,
• nie­któ­re zmia­ny skór­ne.

Dla­te­go, je­śli Wa­sze dziec­ko ma skoń­czo­ne 1,5 roku i nie­za­ro­śnię­te cie­miącz­ko, to war­to skon­sul­to­wać się z Wa­szym pe­dia­trą – oce­ni on wy­stę­po­wa­nie po­ten­cjal­nych czyn­ni­ków i ry­zy­ka i w ra­zie po­trze­by zle­ci do­dat­ko­we ba­da­nia czy kon­sul­ta­cje. I zde­cy­do­wa­nie na­nie­ście po­mia­ry ob­wo­du gło­wy Wa­sze­go dziec­ka na do­stęp­ne w ksią­żecz­kach zdro­wia siat­ki cen­ty­lo­we ob­wo­du gło­wy (o ile Wasz pe­dia­tra tego nie zro­bił).

Je­śli za­uwa­ży­cie, że ob­wód gło­wy zbyt szyb­ko ro­śnie (na­gle zmie­nia ka­na­ły cen­ty­lo­we „pnąc się w górę”, np. z 25.-50. na 75.-90.) wte­dy pil­nie zgło­ście się do pe­dia­try. A! I jesz­cze jed­no – dbaj­cie o pra­wi­dło­wą po­daż wi­ta­mi­ny D3 (przy­po­mi­nam, że po ukoń­cze­niu roku dzie­ci też po­win­ny ją do­sta­wać, w okre­sie od wrze­śnia do kwiet­nia – wię­cej in­for­ma­cji w ar­ty­ku­le o wi­ta­mi­nie D) ale nie zmie­niaj­cie sami jej da­wek bez kon­sul­ta­cji z le­ka­rzem.

Za­bu­rze­nia na­pię­cia cie­miącz­ka

Chcia­ła­bym też na­pi­sać parę słów o za­bu­rze­niach na­pię­cia cie­miącz­ka, bo to co pe­dia­tra oce­nia w trak­cie ba­da­nia głów­ki dziec­ka to nie tyl­ko sam wy­miar cie­miącz­ka ale i jego na­pię­cie. Czy jest pra­wi­dło­we, czy jest wy­skle­pio­ne po­wy­żej a może po­ni­żej ko­ści czasz­ki?

Je­śli cie­mię jest za­pad­nię­te (wi­dać taki „do­łek” w głów­ce) i wiot­kie – może to być ob­jaw od­wod­nie­nia. Choć ob­ser­wu­je się to też u zdro­wych dzie­ci po pio­ni­za­cji zwłasz­cza, je­śli mają duże cie­mię.

Z ko­lei cie­miącz­ko wy­pu­kłe i bar­dzo na­pię­te może być ob­ja­wem wzro­stu ci­śnie­nia śród­czasz­ko­we­go – czy­li po­waż­nym ob­ja­wem. Czę­sto rów­nież jako groź­ny ob­jaw po­da­je się tęt­nią­ce cie­mię. Trze­ba jed­nak pa­mię­tać, że praw­dzi­wie tęt­nią­ce cie­mię to też cie­mię trwa­le wy­pu­kłe i na­pię­te.

To nor­mal­ne, że pod­czas pła­czu może się wy­brzu­szać i wra­cać do pier­wot­nej for­my gdy dziec­ko się uspo­koi. Rów­nież sil­ne emo­cje, in­ten­syw­ne ssa­nie czy mo­ment kie­dy nie­mow­lę­ciu jest zbyt go­rą­co mogą po­wo­do­wać lek­kie pul­so­wa­nie. Nie po­win­no to bu­dzić obaw. War­to dla­te­go ob­ser­wo­wać swo­je dziec­ko, żeby w ra­zie cho­ro­by wie­dzieć czy taka sy­tu­acja mia­ła miej­sce w prze­szło­ści czy po­ja­wi­ła się do­pie­ro pierw­szy raz w trak­cie wy­so­kiej go­rącz­ki.

Czy cie­miącz­ko moż­na do­ty­kać?

Po­zwo­lę so­bie jesz­cze oba­lić pe­wien mit – cie­miącz­ko moż­na do­ty­kać! Nie wiem skąd się wzię­ło dość po­wszech­ne prze­ko­na­nie, że cie­miącz­ka nie wol­no do­ty­kać. Mo­że­cie je do­ty­kać, gła­skać, myć dziec­ku gło­wę i cze­sać w miej­scu, w któ­rym wy­stę­pu­je. Oczy­wi­ście, nie każę Wam go wci­skać pal­cem, ale nor­mal­ny de­li­kat­ny do­tyk jest zu­peł­nie bez­piecz­ny.

Na ko­niec na­to­miast chcia­ła­bym się po­dzie­lić pew­nym spo­strze­że­niem ja­kie mnie na­szło pod­czas prze­glą­da­nia py­tań za­da­nych po po­ga­dan­ce na In­sta­gra­mie na ten te­mat.

Do­sta­łam mnó­stwo za­py­tań o to jak pie­lę­gno­wać cie­miącz­ko, czy ole­jo­wać i wy­cze­sy­wać, czy sto­so­wać pre­pa­ra­ty z ap­te­ki czy to chwyt mar­ke­tin­go­wy. Po­cząt­ko­wo nie wie­dzia­łam do koń­ca o co cho­dzi po czym uświa­do­mi­łam so­bie, że wie­le osób myli cie­miącz­ko z… cie­mie­niu­chą. Dla­te­go jesz­cze raz to pod­kre­ślam.

Cie­mię to mó­wiąc ko­lo­kwial­nie i być może bar­dziej ob­ra­zo­wo niż w pierw­szym aka­pi­cie to dziu­ra w czasz­ce wy­peł­nio­na bło­ną. Jest ona po­kry­ta skó­rą, któ­rą pie­lę­gnu­je­my jak resz­tę skó­ry gło­wy. Cza­sem na tej skó­rze może wy­stą­pić cie­mie­niu­cha, czy­li in­a­czej tzw. cze­piec ko­ły­sko­wy – ła­god­na po­stać ło­jo­to­ko­we­go za­pa­le­nia skó­ry zlo­ka­li­zo­wa­na na owło­sio­nej skó­rze gło­wy choć może się też po­ja­wić w środ­ko­wej czę­ści twa­rzy (np. na brwiach), klat­ce pier­sio­wej czy w oko­li­cy kro­cza. Jej przy­czy­ną jest nad­mier­ne wy­dzie­la­nie łoju po­bu­dza­ne przez hor­mo­ny mamy. I fak­tycz­nie, w jej le­cze­niu za­zwy­czaj sto­su­je się de­li­kat­ne wy­cze­sy­wa­nie łu­ski po wcze­śniej­szym jej roz­mięk­cze­niu oliw­ką lub prze­zna­czo­nym do tego ap­tecz­nym apa­ra­tem. Je­śli to nie po­ma­ga lub zmia­ny są na­si­lo­ne, są­czą­ce cza­sem ko­niecz­ne jest sil­niej­sze le­cze­nie i kon­sul­ta­cja der­ma­to­lo­gicz­na.

To by było chy­ba na tyle. Dziś wy­jąt­ko­wo krót­ko, ale i te­mat ma­lut­ki, bo do­słow­nie kil­ku­cen­ty­me­tro­wy 🙂