Na­czy­nia­ki wcze­sno­dzie­cię­ce (skór­ne) to pro­blem dość po­wszech­ny i na szczę­ście w więk­szo­ści przy­pad­ków nie­groź­ny. Na­czy­nia­ki na­rzą­dów we­wnętrz­nych (np. wą­tro­by czy krta­ni) są po­ten­cjal­nie dużo po­waż­niej­sze, ale też zde­cy­do­wa­nie rzad­sze.

Ra­fał (mój sy­nek) miał kil­ka zmian na­czy­nio­wych, w tym je­den dość wy­raź­ny na­czy­niak wcze­sno­dzie­cię­cy na głów­ce. Pa­mię­tam, że czę­sto do­sta­wa­łam py­ta­nia: co to jest i co z tym zro­bi­my. W na­szym przy­pad­ku nie mu­sie­li­śmy dzia­łać, bo znik­nął sam. Mam na­dzie­ję, że po lek­tu­rze dwóch mo­ich ar­ty­ku­łów na ten te­mat zro­zu­mie­cie, dla­cze­go mo­głam so­bie na to po­zwo­lić.

Dziś wy­ja­śnię Wam pod­sta­wy, a w na­stęp­nej czę­ści opo­wiem Wam o le­cze­niu.

Czym są na­czy­nia­ki wcze­sno­dzie­cię­ce?

Na­czy­nia­ki wcze­sno­dzie­cię­ce (ang. in­fan­ti­le ha­eman­gio­ma) to naj­czę­ściej wy­stę­pu­ją­cy w tej gru­pie wie­ko­wej (bo na­wet u 2,6-4,5% nie­mow­ląt) typ guza. Ale nie bój­cie się tego sło­wa. W więk­szo­ści przy­pad­ków ustę­pu­ją bez le­cze­nia nie da­jąc po­wi­kłań (a już na pew­no prze­rzu­tów). Jed­nak w 5-10% pro­cen­tach mogą wy­stą­pić po­wi­kła­nia ta­kie jak owrzo­de­nie, stan za­pal­ny, ból czy krwa­wie­nie.

Są ro­dza­jem nie­pra­wi­dło­wo­ści na­czy­nio­wych ma­ni­fe­stu­ją­cych się na skó­rze pod po­sta­cią czer­wo­no-wi­śnio­wych guz­ków róż­ne­go kształ­tu i wiel­ko­ści. Mogą wy­stę­po­wać wszę­dzie, choć naj­czę­ściej lo­ka­li­zu­ją się na gło­wie. Za­zwy­czaj są po­je­dyn­cze, ale u 20% dzie­ci mogą być mno­gie (zwłasz­cza w gru­pie dzie­ci uro­dzo­nych z ciąż mno­gich). Ich wiel­kość może się zna­czą­co róż­nić – od kil­ku mm śred­ni­cy do wie­lu cen­ty­me­trów.

Dzie­li­my je na:

• po­wierz­chow­ne (naj­częst­sze),
• głę­bo­kie,
• mie­sza­ne.

Na­czy­nia­ki ce­chu­ją 2 fazy – pro­li­fe­ra­cji, czy­li wzro­stu (szyb­sza) i in­wo­lu­cji, czy­li za­ni­ka­nia (wol­niej­sza).

Kie­dyś wszyst­kie zmia­ny na­czy­nio­we na­zy­wa­no i trak­to­wa­no jak na­czy­nia­ki, dzie­ląc je na pła­skie i ja­mi­ste. Nie­ste­ty, mo­gło to skut­ko­wać ba­ga­te­li­zo­wa­niem da­nej zmia­ny. Na­to­miast od pew­ne­go cza­su zmie­nio­no po­dział nie­pra­wi­dło­wo­ści na­czy­nio­wych, na uwzględ­nia­ją­cy bar­dziej ce­chy bio­lo­gicz­ne, niż sam wy­gląd zmian. Po­dzie­lo­no je na guzy i wady na­czy­nio­we.

Wśród gu­zów na­czy­nio­wych zde­cy­do­wa­nie naj­częst­sze są wła­śnie na­czy­nia­ki wcze­sno­dzie­cię­ce.

Kie­dy na­czy­niak jest wi­docz­ny?

Ce­chą cha­rak­te­ry­stycz­ną na­czy­nia­ków wcze­sno­dzie­cię­cych jest to, że czę­sto nie są jesz­cze wi­docz­ne bez­po­śred­nio po uro­dze­niu, ale do­pie­ro w pierw­szych ty­go­dniach ży­cia. Ich po­ja­wie­nie się może być po­prze­dzo­ne tzw. ob­ja­wem pro­dro­mal­nym – bia­ła­wym prze­bar­wie­niem lub po­wierz­chow­ną zmia­ną przy­po­mi­na­ją­ca ukłu­cie, za­dra­pa­nie, te­le­an­giek­ta­zję.

Za­zwy­czaj na­czy­niak sta­je się wi­docz­ny w 2.-4. ty­go­dniu ży­cia i po­cząt­ko­wo może ro­snąć, mniej wię­cej do 3.-5. mie­sią­ca ży­cia, aby na­stęp­nie stop­nio­wo się zmniej­szać i za­ni­kać. Pierw­szy­mi ob­ja­wa­mi za­ni­ku są nie­wiel­kie bled­nię­cie po­wierzch­ni, spłasz­cze­nie oraz zmniej­sze­nie kon­sy­sten­cji zmia­ny.

Z cza­sem na­czy­niak sta­je się co­raz mniej­szy, bled­szy, pła­ski i mięk­ki. Faza ta trwa dłu­go:

• 30% za­ni­ka do wie­ku 3 lat,
• 50% do 5 lat,
• 70% do 7 lat,
• u po­zo­sta­łych dzie­ci pro­ces in­wo­lu­cji trwa na­wet do wie­ku 10–12 lat.

Co waż­ne, nie­któ­re z nich za­ni­ka­ją zu­peł­nie bez śla­du, po in­nych może zo­stać ścień­cza­ła skó­ra, te­le­an­giek­ta­zje (po­tocz­nie zwa­ne „pa­jącz­ka­mi”) czy na­wet bli­zna. Ta ostat­nia po­zo­sta­je zwłasz­cza po na­czy­nia­kach po­wi­kła­nych owrzo­dze­niem.

Skąd się bio­rą na­czy­nia­ki wcze­sno­dzie­cię­ce?

Zna­ne są pew­ne czyn­ni­ki ry­zy­ka ich wy­stą­pie­nia. Do naj­waż­niej­szych na­le­żą:

• wcze­śniac­two i mała masa uro­dze­nio­wa (sza­cu­je się, że na każ­de 500 g mniej, ry­zy­ko wzra­sta o 40%),
• płeć (są pra­wie 3 razy częst­sze u dziew­czy­nek),
• wy­stę­po­wa­nie na­czy­nia­ków u krew­nych pierw­sze­go stop­nia (zwięk­sza ry­zy­ko 2-krot­nie),
• do­dat­ko­wy­mi czyn­ni­ka­mi ry­zy­ka wy­ka­za­ny­mi w ba­da­niach są: cią­ża mno­ga, star­szy wiek mat­ki, za­płod­nie­nie po­za­ustro­jo­we, stan prze­drzu­caw­ko­wy oraz wady/za­bu­rze­nia ło­ży­ska (tj. ło­ży­sko przo­du­ją­ce, przed­wcze­sne od­dzie­le­nie ło­ży­ska, nie­pra­wi­dło­wy przy­czep pę­po­wi­ny do ło­ży­ska).

W tym miej­scu chcia­ła­bym Wam tyl­ko przy­po­mnieć, że wy­stę­po­wa­nie czyn­ni­ków ry­zy­ka nie jest toż­sa­me z wy­stą­pie­niem da­nej cho­ro­by. Czyn­nik ry­zy­ka to coś, co zwięk­sza praw­do­po­do­bień­stwo wy­stą­pie­nia da­nej cho­ro­by, ce­chy czy wady. Im wię­cej czyn­ni­ków ry­zy­ka jest speł­nio­nych, tym więk­sze praw­do­po­do­bień­stwo, że dane zda­rze­nie wy­stą­pi. I na od­wrót – im mniej czyn­ni­ków ry­zy­ka, tym to praw­do­po­do­bień­stwo jest mniej­sze.

Je­śli cho­dzi na­to­miast o sam me­cha­nizm po­wsta­wa­nia na­czy­nia­ków wcze­sno­dzie­cię­cych, to nie jest on do koń­ca po­zna­ny. Ist­nie­je kil­ka hi­po­tez po­cząw­szy od mu­ta­cji w ge­nach ko­mó­rek ma­cie­rzy­stych na­czy­nia­ka, po­przez teo­rię iż jest to tkan­ka po­cho­dze­nia ło­ży­sko­we­go, na teo­rii zwią­za­nej z nie­do­tle­nie­niem tka­nek i na­stę­po­wym roz­ro­stem na­czyń skoń­czyw­szy. I choć ta ostat­nia jest obec­nie uzna­wa­na za chy­ba naj­bar­dziej praw­do­po­dob­ną, to tak na­praw­dę teo­rie te się nie wy­klu­cza­ją i może się kie­dyś oka­zać, że wszyst­kie są praw­dzi­we. A może ba­da­czom uda się zna­leźć jesz­cze inny pa­to­me­cha­nizm?

Co zro­bić, gdy za­uwa­żysz na­czy­niak wcze­sno­dzie­cię­cy u swo­je­go dziec­ka?

Przede wszyst­kim skon­sul­tuj się z le­ka­rzem pierw­sze­go kon­tak­tu. Wasz pe­dia­tra na pod­sta­wie wy­wia­du i ba­da­nia przed­mio­to­we­go stwier­dzi, czy na pew­no jest to na­czy­niak wcze­sno­dzie­cię­cy, czy może inna zmia­na na­czy­nio­wa. Do­dat­ko­wo oce­ni ko­niecz­ność kon­sul­ta­cji w po­rad­ni spe­cja­li­stycz­nej i ewen­tu­al­ne­go le­cze­nia.

W Pol­sce le­cze­niem na­czy­nia­ków zaj­mu­ją się za­rów­no on­ko­lo­dzy, jak i chi­rur­dzy dzie­cię­cy, rza­dziej der­ma­to­lo­dzy (wszyst­ko za­le­ży od ośrod­ka, cza­sem po pro­stu po­rad­nia na­zy­wa się „po­rad­nią le­cze­nia na­czy­nia­ków”).

Jed­nak nie każ­de dziec­ko z na­czy­nia­kiem musi być pod opie­ką spe­cja­li­stycz­ną. Przy ma­łych, nie­bu­dzą­cych wąt­pli­wo­ści co do swej na­tu­ry zmia­nach, wy­star­czy ob­ser­wa­cja przez pe­dia­trę. Z ko­lei na­czy­nia­ki duże, mno­gie (>5 na­czy­nia­ków skór­nych wzra­sta ry­zy­ko ist­nie­nia rów­nież na­czy­nia­ków we­wnątrz­na­rzą­do­wych), w spe­cy­ficz­nych lo­ka­li­za­cjach (np. na­czy­nia­ki oko­li­cy lę­dź­wio­wej mogą wią­zać się z wro­dzo­ny­mi wa­da­mi, a na­czy­nia­ki oko­li­cy pie­lusz­ko­wej są bar­dziej na­ra­żo­ne na po­wi­kła­nia miej­sco­we, na­czy­nia­ki na twa­rzy) wy­ma­ga­ją kon­sul­ta­cji i ewen­tu­al­nej opie­ki w po­rad­ni spe­cja­li­stycz­nej.

Prze­czy­taj wię­cej o le­cze­niu na­czy­nia­ków wcze­sno­dzie­cię­cych.

---

Źró­dła:

• Smi­thers C.J., Fi­sh­man S.J.: Va­scu­lar ano­ma­lies. W: Hol­comb G., Mur­phy P. (edit.): Ash­craft’s pe­dia­tric sur­ge­ry wyd. 5. Saun­ders El­se­vier, 2010: 982–996;

• Dr n. med. A. Ta­cza­now­ska-Niem­czuk, dr n. med. S. Szy­mik-Kan­to­ro­wicz, prof. dr hab. n. med. A.I. Pro­ku­rat: Nie­pra­wi­dło­wo­ści na­czy­nio­we u dzie­ci, mp.pl;

• Chin­na­du­rai S, Fon­nes­beck C, Sny­der KM i wsp. Phar­ma­co­lo­gic In­te­rven­tions for In­fan­ti­le He­man­gio­ma: A Meta-ana­ly­sis. Pe­dia­trics 2016.01.15 pii:peds.2015-3896;

• Léau­té-La­brèze C, Har­per JI, Ho­eger PH. In­fan­ti­le ha­eman­gio­ma. Lan­cet 2017; 390:85;

• Bruck­ner AL, Frie­den IJ. He­man­gio­mas of in­fan­cy. J Am Acad Der­ma­tol 2003; 48:477;

• Kilc­li­ne C, Frie­den IJ. In­fan­ti­le he­man­gio­mas: how com­mon are they? A sys­te­ma­tic re­view of the me­di­cal li­te­ra­tu­re. Pe­diatr Der­ma­tol 2008; 25:168;
• Dar­row DH, Gre­ene AK, Man­ci­ni AJ, et al. Dia­gno­sis and Ma­na­ge­ment of In­fan­ti­le He­man­gio­ma: Exe­cu­ti­ve Sum­ma­ry. Pe­dia­trics 2015; 136:786.