W po­przed­nim ar­ty­ku­le wy­tłu­ma­czy­łam Wam czym są na­czy­nia­ki wcze­sno­dzie­cię­ce i ja­kie mają ce­chy kli­nicz­ne. Te­raz przy­szedł czas, by­ście po­zna­li me­to­dy ewen­tu­al­ne­go (bo nie za­wsze ko­niecz­ne­go) le­cze­nia na­czy­nia­ków.

Czy na­czy­nia­ki wcze­sno­dzie­cię­ce wy­ma­ga­ją le­cze­nia?

W więk­szo­ści przy­pad­ków nie. Znacz­na część z nich prę­dzej czy póź­niej sama za­cznie za­ni­kać. Wy­ją­tek sta­no­wią te na­czy­nia­ki, któ­re ze wzglę­du na swo­ją bu­do­wę lub lo­ka­li­za­cję dają więk­sze ry­zy­ko po­wi­kłań lub sta­no­wią duży de­fekt ko­sme­tycz­ny.

Co waż­ne, na­wet je­śli na­czy­niak po­cząt­ko­wo nie wy­ma­ga le­cze­nia, na­le­ży go sta­le ob­ser­wo­wać. Nie zdziw­cie się więc, kie­dy le­karz za­le­ci Wam po­stę­po­wa­nie, w li­te­ra­tu­rze zwa­ne ak­tyw­ną nie­in­ter­wen­cją (ang. ac­ti­ve no­nin­te­rven­sion). Wów­czas bar­dzo waż­ne jest re­gu­lar­ne ro­bie­nie zdjęć – bo to naj­ła­twiej­szy spo­sób po­rów­ny­wa­nia.

Dziad­ko­wie i ro­dzi­na pa­ni­ku­ją

Uświa­dom­cie naj­bliż­szych czym jest zmia­na, jaką ma dziec­ko i nie­ste­ty na­ucz­cie się od­po­wia­dać na nie­rzad­ko nie­mi­łe ko­men­ta­rze oto­cze­nia. Bądź­cie też szcze­rzy z Wa­szym ma­lu­chem. Wy­star­czy wy­tłu­ma­czyć mu, że zna­mię nie jest groź­ne i bę­dzie po­wo­li zni­kać, że waż­ne jest, by go nie dra­pać i nie obi­jać.

Oczy­wi­ście, nie­mow­lę może nie do koń­ca ro­zu­mieć na­sze wy­wo­dy, ale dla star­sze­go dziec­ko na pew­no bę­dzie to waż­ne.

Kie­dy le­cze­nie jest po­trzeb­ne?

Le­cze­nie na­le­ży roz­wa­żyć w przy­pad­ku du­żych i szyb­ko ro­sną­cych na­czy­nia­ków:

• na­czy­nia­ków oko­ło­gał­ko­wych,
• na­czy­nia­ków na twa­rzy, zwłasz­cza w oko­li­cy nosa, warg czy mał­żo­win usznych (oko­li­ce po­dat­ne na znie­kształ­ce­nia),
• mno­gich na­czy­nia­ków,
• po­wi­kła­nych na­czy­nia­ków,
• na­czy­nia­ków w lo­ka­li­za­cji po­dat­nej na uszko­dze­nia.

W ta­kich przy­pad­kach le­cze­nie po­win­no być włą­czo­ne jak naj­szyb­ciej, gdyż naj­więk­szą sku­tecz­ność ob­ser­wu­je­my u dzie­ci, u któ­rych roz­po­czę­to le­cze­nie jesz­cze w fa­zie roz­ro­stu, a naj­le­piej przed okre­sem naj­szyb­sze­go wzro­stu na­czy­nia­ka (5,5-7,5 ty­go­dnia).

Le­cze­nie na­czy­nia­ków

Ste­ry­dy do­pie­ro w okre­ślo­nych przy­pad­kach

Kie­dyś stan­dar­dem le­cze­nia było do­ust­ne sto­so­wa­nie ste­ry­dów, jed­nak ich sku­tecz­ność była ogra­ni­czo­na a do­dat­ko­wo sto­so­wa­nie obar­czo­ne ry­zy­kiem dzia­łań nie­po­żą­da­nych. Obec­nie le­cze­nie ste­ry­da­mi jest za­re­zer­wo­wa­ne głów­nie dla po­wi­kła­nych na­czy­nia­ków w ra­zie prze­ciw­ska­zań do sto­so­wa­nia le­cze­nia pierw­sze­go rzu­tu. Po­dob­nie jest ze sto­so­wa­niem win­kry­sty­ny czy in­ter­fe­ro­nu alfa.

Beta-blo­ke­ry

Duży prze­łom w le­cze­niu wnio­sły beta-blo­ke­ry, przede wszyst­kim pro­pra­no­lol. Jego dzia­ła­nie po­le­ga na ha­mo­wa­niu wzro­stu i re­gre­sji na­czy­nia­ków wcze­sno­dzie­cię­cych. Obec­nie jest to lek I rzu­tu.

Jed­nak po­mi­mo tego, że jest to lek I rzu­tu, to po­wi­nien być włą­cza­ny do le­cze­nia tyl­ko przez le­ka­rzy z do­świad­cze­niem w jego sto­so­wa­niu (po­rad­niach spe­cja­li­stycz­nych, nie w POZ). War­to też do­dać, że jest to lek z gru­py „kar­dio­lo­gicz­nych” i bar­dzo waż­ne jest, by przed włą­cze­niem go do le­cze­nia, oce­nić stan pa­cjen­ta. W za­leż­no­ści od wska­zań i ośrod­ka zo­sta­nie Wam za­pro­po­no­wa­ne, by zro­bić to w wa­run­kach szpi­tal­nych lub am­bu­la­to­ryj­nych.

Za­kres ba­dań jest do­bie­ra­ny przez le­ka­rza pro­wa­dzą­ce­go, w nim może zna­leźć się EKG, ECHO ser­ca, USG jamy brzusz­nej czy prze­zcie­miącz­ko­we, ba­da­nia la­bo­ra­to­ryj­ne z krwi, po­mia­ry ci­śnie­nia.

Daw­ko­wa­nie leku jest usta­la­ne in­dy­wi­du­al­nie i może się zmie­niać w trak­cie le­cze­nia. Ze wzglę­du na ry­zy­ko hi­po­gli­ke­mii, lek na­le­ży przyj­mo­wać bez­po­śred­nio po kar­mie­niu.

Jako ro­dzi­ce po­win­ni­ście być po­in­for­mo­wa­ni przez le­ka­rza pro­wa­dzą­ce­go, na ja­kie ewen­tu­al­ne ob­ja­wy nie­po­żą­da­ne po­win­ni­ście zwra­cać uwa­gę np.:

• spa­dek ci­śnie­nia i tęt­na,
• świsz­czą­cy od­dech,
• hi­po­gli­ke­mia (po­ce­nie się, draż­li­wość, si­ni­ca, trud­no­ści w kar­mie­niu, ob­ni­że­nie tem­pe­ra­tu­ry, ospa­łość).

Waż­ne by w trak­cie le­cze­nia dziec­ko mia­ło re­gu­lar­ne kon­tro­le u le­ka­rza pro­wa­dzą­ce­go, któ­ry oce­ni nie tyl­ko sku­tecz­ność le­cze­nia, ale i jego dłu­gość (zwy­kle 6-12 mie­się­cy). Pierw­szych wy­raź­nych efek­tów mo­że­cie się spo­dzie­wać po oko­ło 3-4 mie­sią­cach le­cze­nia.

U 14-25% ma­łych pa­cjen­tów może dojść do na­wro­tu po od­sta­wie­niu pro­pra­no­lo­lu. W tych wy­pad­kach le­karz może za­le­cić sto­so­wa­nie leku miej­sco­wo lub po­wtó­rze­nie te­ra­pii do­ust­ną.

Le­cze­nie miej­sco­we

Miej­sco­wa far­ma­ko­te­ra­pia jest sto­so­wa­na przede wszyst­kim w le­cze­niu ma­łych lub po­wierz­chow­nych na­czy­nia­ków nie­mow­lę­cych. Nie jest wska­za­na do le­cze­nia po­wi­kła­nych zmian. Nie­ste­ty dane do­ty­czą­ce sku­tecz­no­ści miej­sco­wych te­ra­pii, w tym miej­sco­wych beta-ad­re­no­li­ty­ków, kor­ty­ko­ste­ro­idów i imi­kwi­mo­du są nadal ogra­ni­czo­ne.

• Do le­ków sto­so­wa­nych miej­sco­wo na­le­żą przede wszyst­kim beta-blo­ke­ry.

Po­mysł ta­kie­go ich za­sto­so­wa­nia był zwią­za­ny z wy­so­ką sku­tecz­no­ścią le­cze­nia do­ust­ne­go. Sto­su­je się je głów­nie na ma­łych, cien­kich na­czy­nia­kach jako al­ter­na­ty­wę dla czuj­nej ob­ser­wa­cji, albo w za­po­bie­ga­niu na­wro­tom po le­cze­niu do­ust­nym.

• W Pol­sce nie mamy jesz­cze za­re­je­stro­wa­nych ma­ści z beta-blo­ke­ra­mi, więc czę­sto sto­su­je się kro­ple do oczu z ty­mo­lo­lem.

Mimo wszyst­ko chcę Wam do­star­czyć kom­ple­tu in­for­ma­cji ­– bez­pie­czeń­stwo tego le­cze­nia (miej­sco­wo pro­pra­no­lo­lu i ty­mo­lo­lu) nie jest jesz­cze bar­dzo do­brze po­zna­ne, jed­nak w do­tych­cza­so­wych ba­da­niach było ono do­brze to­le­ro­wa­ne. Ob­ja­wy nie­po­żą­da­ne ob­ser­wo­wa­no u nie­wiel­kie­go od­set­ka dzie­ci, głów­nie pod po­sta­cią miej­sco­wych po­wi­kłań.

• Je­śli cho­dzi o miej­sco­we le­cze­nie ste­ry­da­mi – od cza­su wej­ścia ty­mo­lo­lu rów­nież w tej for­mie są obec­nie bar­dzo rzad­ko sto­so­wa­ne ze wzglę­du na ogra­ni­czo­ną sku­tecz­ność i ry­zy­ko skut­ków ubocz­nych.
• Imi­kwi­mod jest miej­sco­wym mo­dy­fi­ka­to­rem od­po­wie­dzi im­mu­no­lo­gicz­nej. Nie ma ba­dań z ran­do­mi­za­cją oce­nia­ją­cych jego sku­tecz­ność w le­cze­niu na­czy­nia­ków wie­ku dzie­cię­ce­go, a wy­ni­ki ba­dań ob­ser­wa­cyj­nych i opi­sy przy­pad­ków są sprzecz­ne

Co poza le­ka­mi?

Oprócz le­ków ogól­no­ustro­jo­wych i miej­sco­wych, opcje te­ra­peu­tycz­ne obej­mu­ją rów­nież la­se­ro­te­ra­pię i za­bie­gi chi­rur­gicz­ne. Inne, jak kau­te­ry­za­cja, na­pro­mie­nia­nie i krio­te­ra­pia mogą po­wo­do­wać wię­cej blizn niż nie­le­czo­ne zmia­ny i dla­te­go nie są ogól­nie za­le­ca­ne.

La­se­ro­te­ra­pia

Za­sto­so­wa­nie la­se­ro­te­ra­pii jest ogra­ni­czo­ne m.in. przez głę­bo­kość pe­ne­tra­cji la­se­ra do 1,2 mm. Naj­bar­dziej ak­cep­to­wa­nym za­sto­so­wa­niem la­se­ro­te­ra­pii w le­cze­niu na­czy­nia­ków jest le­cze­nie owrzo­dzeń i zmian reszt­ko­wych po okre­sie za­ni­ku.

Małe, cien­kie, po­wierz­chow­ne na­czy­nia­ki krwio­no­śne we wcze­snej fa­zie roz­ro­stu mogą być rów­nież le­czo­ne la­se­ro­te­ra­pią, jed­nak to nadal dys­ku­syj­ne, któ­re na­czy­nia­ki od­no­szą naj­więk­sze ko­rzy­ści z jej za­sto­so­wa­nia i ja­kie są opty­mal­ne usta­wie­nia la­se­ra.

Chi­rur­gia

Wy­cię­cie chi­rur­gicz­ne jest rów­nież za­re­zer­wo­wa­ne głów­nie dla reszt­ko­wych zmian za­ni­ko­wych. Cza­sem pro­po­nu­je się je we wcze­snej fa­zie, kie­dy le­cze­nie far­ma­ko­lo­gicz­ne jest z ja­kie­goś po­wo­du nie­do­stęp­ne lub nie­opty­mal­ne, a mały pa­cjent (a w za­sa­dzie Wy ro­dzi­cie) ak­cep­tu­je ewen­tu­al­nie po­wsta­łą bli­znę.

Na­czy­nia­ki po­wi­kła­ne owrzo­dze­nia­mi

Od­dziel­nym te­ma­tem jest le­cze­nie na­czy­nia­ków po­wi­kła­nych owrzo­dze­niem. Pa­mię­taj­cie ta­kie zmia­ny nig­dy nie po­win­ny być le­czo­ne przez ro­dzi­ców na wła­sną rękę! Na­le­ży się skon­tak­to­wać z le­ka­rzem pro­wa­dzą­cym, a w ra­zie bra­ku ta­kiej moż­li­wo­ści przy­najm­niej z pe­dia­trą.

Poza wy­mie­nio­ny­mi wy­żej me­to­da­mi le­cze­nia, ko­niecz­ne może być za­sto­so­wa­nie an­ty­bio­ty­ków, le­ków przy­spie­sza­ją­cych ziar­ni­no­wa­nie lub spe­cjal­nych opa­trun­ków.

---

Wiem, że po­wsta­ło nam tu małe kom­pen­dium wie­dzy o le­cze­niu na­czy­nia­ków, ale wierz­cie mi, że re­dak­to­rzy i tak skró­ci­li mnó­stwo in­for­ma­cji np. o ba­da­niach ran­do­mi­zo­wa­nych, do­ty­czą­cych każ­dej me­to­dy le­cze­nia. Mam jed­nak na­dzie­ję, że uda­ło mi się po­ka­zać Wam, jak czę­sto na­czy­nia­ki wcze­sno­dzie­cię­ce nie wy­ma­ga­ją le­cze­nia (tak jak u mo­je­go syna Ra­fał­ka), ale że w ra­zie cze­go do­star­czy­łam też po­trzeb­nej wie­dzy o moż­li­wo­ściach le­cze­nia.

---

Źró­dła:

• Smi­thers C.J., Fi­sh­man S.J.: Va­scu­lar ano­ma­lies. W: Hol­comb G., Mur­phy P. (edit.): Ash­craft’s pe­dia­tric sur­ge­ry wyd. 5. Saun­ders El­se­vier, 2010: 982–996;

• Dr n. med. A. Ta­cza­now­ska-Niem­czuk, dr n. med. S. Szy­mik-Kan­to­ro­wicz, prof. dr hab. n. med. A.I. Pro­ku­rat: Nie­pra­wi­dło­wo­ści na­czy­nio­we u dzie­ci, mp.pl;

• Chin­na­du­rai S, Fon­nes­beck C, Sny­der KM i wsp. Phar­ma­co­lo­gic In­te­rven­tions for In­fan­ti­le He­man­gio­ma: A Meta-ana­ly­sis. Pe­dia­trics 2016.01.15 pii:peds.2015-3896;

• Léau­té-La­brèze C, Har­per JI, Ho­eger PH. In­fan­ti­le ha­eman­gio­ma. Lan­cet 2017; 390:85;

• Bruck­ner AL, Frie­den IJ. He­man­gio­mas of in­fan­cy. J Am Acad Der­ma­tol 2003; 48:477;

• Kilc­li­ne C, Frie­den IJ. In­fan­ti­le he­man­gio­mas: how com­mon are they? A sys­te­ma­tic re­view of the me­di­cal li­te­ra­tu­re. Pe­diatr Der­ma­tol 2008; 25:168;
• Dar­row DH, Gre­ene AK, Man­ci­ni AJ, et al. Dia­gno­sis and Ma­na­ge­ment of In­fan­ti­le He­man­gio­ma: Exe­cu­ti­ve Sum­ma­ry. Pe­dia­trics 2015; 136:786.