Ko­bie­ty pla­nu­ją­ce cią­żę i bę­dą­ce w cią­ży przy­wią­zu­ją co­raz więk­szą uwa­gę do spo­so­bu od­ży­wia­nia. Zda­ją so­bie spra­wę, że żyw­ność słu­ży do­star­cza­niu ener­gii i skład­ni­ków bu­dul­co­wych, ale też za­pew­nia nie­zbęd­ne związ­ki do pra­wi­dło­we­go funk­cjo­no­wa­nia or­ga­ni­zmu.

Dziś do­sko­na­le wie­my, że zbi­lan­so­wa­na die­ta ma duży wpływ na stan i roz­wój pło­du. Z ba­dań na­uko­wych prze­pro­wa­dzo­nych w Ame­ry­ce wy­ni­ka, że po su­ple­men­ty dla cię­żar­nych się­ga bli­sko 70-90% ko­biet, w Pol­sce po­ziom ten jest praw­do­po­dob­nie zbli­żo­ny.

Jed­nak zgod­nie z sta­no­wi­skiem WHO z 2016 r. i we­dług więk­szo­ści to­wa­rzystw na­uko­wych – ru­ty­no­we sto­so­wa­nie pre­pa­ra­tów wie­lo­wi­ta­mi­no­wych u wszyst­kich cię­żar­nych nie jest za­le­ca­ne. Do­brze zbi­lan­so­wa­na die­ta po­win­na sta­no­wić głów­ne źró­dło mi­kro­ele­men­tów i wi­ta­min dla ko­biet cię­żar­nych.

Pol­skie To­wa­rzy­stwo Gi­ne­ko­lo­gów i Po­łoż­ni­ków za­le­ca su­ple­men­ta­cję tyl­ko wy­bra­nych sub­stan­cji czyn­nych i tyl­ko w okre­ślo­nych przy­pad­kach u ko­biet cię­żar­nych.

Co na­le­ży su­ple­men­to­wać w cią­ży?

Do tych pod­sta­wo­wych ele­men­tów za­li­cza się:

• że­la­zo,
• kwas fo­lio­wy,
• wi­ta­mi­nę D,
• kwa­sy DHA,
• jod.

Poza wy­mie­nio­ny­mi sub­stan­cja­mi, nie ma wska­zań do sto­so­wa­nia pre­pa­ra­tów mul­ti­wi­ta­mi­no­wych u zdro­wych ko­biet, je­śli nie ma do tego okre­ślo­nych wska­zań me­dycz­nych.

Że­la­zo

Za­po­trze­bo­wa­nie na że­la­zo w cią­ży zwięk­sza się stop­nio­wo w cza­sie jej trwa­nia, od na po­cząt­ku o 1 mg dzien­nie wię­cej w I try­me­strze, a póź­niej o ok 7,5 mg wię­cej na dobę w III try­me­strze cią­ży.

Z po­wo­du więk­sze­go za­po­trze­bo­wa­nia cię­żar­nej na ten pier­wia­stek i czę­ste­go jego nie­do­bo­ru jest to naj­częst­sza przy­czy­na nie­do­krwi­sto­ści u cię­żar­nych. Wy­da­wać by się mo­gło, że roz­wią­za­niem tego pro­ble­mu jest po pro­stu su­ple­men­ta­cja że­la­za od I try­me­stru cią­ży. Dla­te­go też WHO za­le­ca su­ple­men­ta­cję że­la­za w nie­wiel­kich daw­kach u wszyst­kich cię­żar­nych i pla­nu­ją­cych cią­żę, aby zmniej­szyć ry­zy­ko po­wi­kłań oko­ło­po­ro­do­wych.

Jed­nak więk­szość to­wa­rzystw na­uko­wych skła­nia się ku te­zie, żeby po­da­wać że­la­zo tyl­ko w przy­pad­ku jego nie­do­bo­ru, gdyż po­ja­wi­ły się do­nie­sie­nia na­uko­we na te­mat po­ten­cjal­nie nie­ko­rzyst­ne­go wpły­wu nad­mia­ru że­la­za na prze­bieg cią­ży i wy­ni­ki po­łoż­ni­cze. Wska­za­no zbież­ność mię­dzy czę­sto­ścią wy­stę­po­wa­nia cu­krzy­cy i ry­zy­kiem wy­stą­pie­nia sta­nu prze­drzu­caw­ko­we­go, a nad­mier­ną ilo­ścią że­la­za zma­ga­zy­no­wa­ne­go w or­ga­ni­zmie.

Z tego po­wo­du PTGiP za­le­ca po­da­wa­nie że­la­za tyl­ko przy jego nie­do­bo­rze lub przy roz­po­zna­niu nie­do­krwi­sto­ści w cią­ży. Na­to­miast u ko­biet z pra­wi­dło­wy­mi wy­ni­ka­mi mor­fo­lo­gii krwi nie na­le­ży pro­fi­lak­tycz­nie po­da­wać du­żych da­wek że­la­za, zwłasz­cza w I try­me­strze cią­ży.

Kwas fo­lio­wy

Su­ple­men­ta­cja kwa­su fo­lio­we­go przed pla­no­wa­ną cią­żą, jak i w jej trak­cie to je­den z czę­ściej po­ru­sza­nych pro­ble­mów. Za­sad­ność po­da­wa­nia kwa­su fo­lio­we­go zo­sta­ła udo­wod­nio­na w wie­lu ba­da­niach na­uko­wych, na­to­miast daw­ka i czas jej po­da­wa­nia ule­ga­ła nie­wiel­kim mo­dy­fi­ka­cjom na prze­strze­ni lat.

Dość po­wszech­ną wie­dzą jest fakt, że nie­do­bór fo­lia­nów może pro­wa­dzić do po­wsta­wa­nia wad wro­dzo­nych pło­du, szcze­gól­nie wad cewy ner­wo­wej. Do za­my­ka­nia cewy ner­wo­wej do­cho­dzi w cią­gu 28 dni po za­płod­nie­niu, gdy część ko­biet na­wet nie wie lub do­pie­ro do­my­śla się, że jest w cią­ży.

Na­le­ży pa­mię­tać, że na­wet do 60% ciąż jest nie­pla­no­wa­nych. Dla­te­go też, to­wa­rzy­stwa na­uko­we ape­lu­ją o su­ple­men­to­wa­nie kwa­su fo­lio­we­go u wszyst­kich ko­biet zdol­nych zajść w cią­żę. Obec­nie kwas fo­lio­wy trze­ba przyj­mo­wać pod po­sta­cią ta­ble­tek, jed­nak ist­nie­je moż­li­wość for­ty­fi­ka­cji żyw­no­ści kwa­sem fo­lio­wym o co ape­lu­je PTGiP.

Na ten mo­ment każ­da ko­bie­ta w wie­ku roz­rod­czym po­win­na przyj­mo­wać dzien­nie kwas fo­lio­wy w daw­ce 0,4 mg jako uzu­peł­nie­nie na­tu­ral­nej, bo­ga­tej w fo­lia­ny die­ty. Na­to­miast w wy­bra­nych przy­pad­kach, u ko­biet z grup pod­wyż­szo­ne­go ry­zy­ka nie­do­bo­ru fo­lia­nów i wad cewy ner­wo­wej – daw­ka ta po­win­na być zwięk­szo­na do 0,8 mg na dobę.

Obej­mu­je to ko­bie­ty cho­ru­ją­ce na cu­krzy­cę typu I lub II przed cią­żą, przyj­mu­ją­ce leki prze­ciw­pa­dacz­ko­we lub me­to­trek­sat, sto­su­ją­ce używ­ki, cho­ru­ją­ce na nie­wy­dol­ność ne­rek lub wą­tro­by, ma­ją­ce cho­ro­by skut­ku­ją­ce za­bu­rze­nia­mi wchła­nia­nia z prze­wo­du po­kar­mo­we­go (np. ce­lia­kia, co­li­tis ulce­ro­sa) lub po pro­stu ma­ją­ce BMI >30 (oty­łość).

Daw­ka 4 mg kwa­su fo­lio­we­go na dobę za­re­zer­wo­wa­na jest dla ko­biet, któ­re mają do­dat­ni wy­wiad w kie­run­ku wad cewy ner­wo­wej, np. uro­dzi­ły wcze­śniej dziec­ko z wadą cewy ner­wo­wej.

Wi­ta­mi­na D3

Wi­ta­mi­na D3 do­star­cza­na jest do or­ga­ni­zmu wraz z po­ży­wie­niem oraz pro­du­ko­wa­na w skó­rze pod wpły­wem pro­mie­nio­wa­nia UV. W Pol­sce moż­li­wość za­pew­nie­nia pra­wi­dło­wej syn­te­zy wi­ta­mi­ny D pod wpły­wem słoń­ca jest moż­li­wa tyl­ko mię­dzy mar­cem a wrze­śniem.

Wy­ma­ga to spę­dza­nia co­dzien­nie co naj­mniej 30 mi­nut wy­sta­wia­jąc się na dzia­ła­nie pro­mie­ni sło­necz­nych. Z tego po­wo­du re­ko­men­do­wa­ne jest do­dat­ko­we su­ple­men­to­wa­nie wi­ta­mi­ny D3 w okre­sie je­sien­no-zi­mo­wym. Udo­wod­nio­no, że ni­ski po­ziom wi­ta­mi­ny D3 w or­ga­ni­zmie może sprzy­jać wy­stą­pie­niu sta­nu prze­drzu­caw­ko­we­go, cu­krzy­cy w cią­ży, ni­skiej masy uro­dze­nio­wej, a tak­że krwo­to­ku po­po­ro­do­we­go.

Do­tych­czas nie stwier­dzo­no nie­ko­rzyst­nych efek­tów sto­so­wa­nia wi­ta­mi­ny D3 w cią­ży do daw­ki 4000 IU/ml na dobę. Re­ko­men­da­cje mó­wią, aby u ko­biet w okre­sie cią­ży i lak­ta­cji, bez de­fi­cy­tów wi­ta­mi­ny D i pra­wi­dło­wym BMI sto­so­wać daw­kę 1500-2000 IU/ml wi­ta­mi­ny D na dobę.

DHA

DHA, czy­li kwas do­ko­za­hek­sa­eno­wy, czę­sto też wy­mie­nia­ny jako je­den z kwa­sów ome­ga 3, jest ma­te­ria­łem bu­dul­co­wym do two­rze­nia błon ko­mór­ko­wych w or­ga­ni­zmie ludz­kim, przez co od­po­wied­nia po­daż DHA jest nie­zbęd­na do pra­wi­dło­we­go roz­wo­ju na po­zio­mie ko­mór­ko­wym i neu­ro­no­wym.

Udo­wod­nio­no jego ko­rzyst­ny wpływ na ostrość wi­dze­nia pło­du oraz pra­wi­dło­wy roz­wój psy­cho­mo­to­rycz­ny dziec­ka. U mat­ki zmniej­sza ry­zy­ko wy­stą­pie­nia de­pre­sji, sta­nu prze­drzu­caw­ko­we­go oraz po­ro­du przed­wcze­sne­go. Po­win­no się dzien­nie spo­ży­wać co naj­mniej 200 mg DHA. Na­tu­ral­nym źró­dłem DHA są ryby, algi i inne owo­ce mo­rza.

Ko­bie­ty, któ­re spo­ży­wa­ją mało ryb, mogą roz­wa­żyć przyj­mo­wa­nie więk­szej ilo­ści DHA, po­nie­waż wia­do­mo, że su­ple­men­ta­cja DHA w daw­kach do 2100 mg/d nie wią­że się z ne­ga­tyw­ny­mi skut­ka­mi dla ko­bie­ty cię­żar­nej i pło­du.

Jod

Za­po­trze­bo­wa­nie na jod w trak­cie cią­ży zwięk­sza się. Jest to spo­wo­do­wa­ne jego utra­tą przez ner­ki. Duży nie­do­bór jodu może być przy­czy­ną nie­do­czyn­no­ści tar­czy­cy u cię­żar­nej, ale też u pło­du. Może pro­wa­dzić do uszko­dze­nia ośrod­ko­we­go ukła­du ner­wo­we­go, ale też spo­wo­do­wać wzrost ry­zy­ka po­ro­nie­nia i po­ro­du przed­wcze­sne­go.

Pro­duk­ty spo­żyw­cze bo­ga­te w jod to na­biał, jaj­ka, ryby i jo­do­wa­na sól. Z dru­giej stro­ny nie moż­na prze­sa­dzić z ilo­ścią jodu, po­nie­waż jego nad­miar wią­że się tak­że z za­bu­rze­nia­mi funk­cji tar­czy­cy, może wy­wo­łać za­bu­rze­nia żo­łąd­ko­wo-je­li­to­we i za­bu­rze­nia ak­cji ser­ca. Dla­te­go też ofi­cjal­ne wy­tycz­ne po­da­ją, że u wszyst­kich cię­żar­nych bez cho­rób tar­czy­cy po­win­no się su­ple­men­to­wać 150-200 µg jodu na dobę. Na­to­miast u ko­biet z cho­ro­ba­mi tar­czy­cy po­win­no się to od­by­wać pod kon­tro­lą stę­że­nia hor­mo­nów tar­czy­cy i prze­ciw­ciał prze­ciw­tar­czy­co­wych.

Pod­su­mo­wu­jąc naj­waż­niej­szy w cią­ży, ale też poza nią, jest zdro­wy tryb ży­cia. W czym za­wie­ra się zbi­lan­so­wa­na, bo­ga­ta w mi­kro­ele­men­ty i wi­ta­mi­ny die­ta. Dba­jąc o pra­wi­dło­we na­wy­ki ży­wie­nio­we nie ma wska­zań do ru­ty­no­we­go przyj­mo­wa­nia przez wszyst­kie cię­żar­ne pre­pa­ra­tów wie­lo­wi­ta­mi­no­wych. Su­ple­men­ta­cja po­win­na być ukie­run­ko­wa­na i do­sto­so­wa­na do po­trzeb da­nej ko­bie­ty, jej cho­rób prze­wle­kłych, ogól­ne­go sta­nu zdro­wia, masy cia­ła i sty­lu ży­cia.

Źró­dło:

Re­ko­men­da­cje Pol­skie­go To­wa­rzy­stwa Gi­ne­ko­lo­gów i Po­łoż­ni­ków