Po­ród przed­wcze­sny to naj­bliż­szy i naj­le­piej mi zna­ny te­mat w ca­łym po­łoż­nic­twie i gi­ne­ko­lo­gii.

Wszyst­ko za­czę­ło się w 2010 roku w Lon­dy­nie, gdy zo­sta­łam wy­sła­na do po­rad­ni dla ko­biet za­gro­żo­nych po­ro­dem przed­wcze­snym.

Od tego cza­su to wła­śnie tym te­ma­tem po­sta­no­wi­łam się za­jąc na­uko­wo – by­łam wy­kła­dow­cą na wie­lu kon­fe­ren­cjach na­uko­wych, w koń­cu te­mat po­ro­du przed­wcze­sne­go jest te­ma­tem mo­je­go dok­to­ra­tu, któ­ry się pi­sze… chy­ba będę Was pro­si­ła o po­moc w ze­bra­niu da­nych, ale dziś nie o tym.

Pier­wot­nie po­ród przed­wcze­sny stał mi się bli­ski przy­pad­ko­wo, ale praw­da jest też taka, że sama je­stem dziec­kiem z cią­ży za­gro­żo­nej po­ro­dem przed­wcze­snym. Całe moje ży­cie moja mama mi opo­wia­da­ła jak 3 mie­sią­ce le­ża­ła w szpi­ta­lu pod kro­plów­ką „aby mnie do­no­sić” – na szczę­ście uro­dzi­łam się w 37. ty­go­dniu, ale dziś już wie­my, że na­wet gdy­by mama nie le­ża­ła i nie do­sta­wa­ła kro­pló­wek to by­ło­by tak samo. Prze­czy­taj wię­cej na te­mat le­że­nia i od­po­czy­wa­nia w cią­ży.

Od lat 80-tych na­stą­pił ogrom­ny prze­łom w „le­cze­niu” a tak na­praw­dę to w po­stę­po­wa­niu z ko­bie­ta­mi za­gro­żo­ny­mi po­ro­dem przed­wcze­snym – sło­wo le­cze­nie za­pi­sa­łam w cu­dzy­sło­wie, po­nie­waż o le­cze­niu po­ro­du przed­wcze­sne­go nie­ste­ty nie ma mowy. Po­ród przed­wcze­sny to wciąż naj­więk­sza enig­ma współ­cze­sne­go po­łoż­nic­twa.

Ta oso­ba, któ­ra wy­my­śli jak prze­wi­dy­wać, któ­ra ko­bie­ta uro­dzi przed­wcze­śnie lub jak w sku­tecz­ny spo­sób temu za­po­biec – bez dwóch zdań do­sta­nie na­gro­dę No­bla. Nie­ste­ty praw­do­po­dob­nie ta­kiej oso­by nie bę­dzie jesz­cze przez bar­dzo dłu­gi czas. Bo na­sza wie­dza o po­ro­dzie przed­wcze­snym od wie­lu – po­wiedz­my 20 lat – stoi w miej­scu.

Ko­lej­ne zda­nie to zda­nie, któ­rym za­czy­na­ją się wszyst­kie pra­ce na­uko­we na te­mat po­ro­du przed­wcze­sne­go… więc i w tym moim ar­ty­ku­le nie może go za­brak­nąć.

„Po­ród przed­wcze­sny a zwią­za­ne z nim wcze­śniac­two jest głów­ną przy­czy­ną śmier­ci i nie­peł­no­spraw­no­ści no­wo­rod­ków”.

Na­stęp­nie jest za­zwy­czaj kil­ka zdań na te­mat sta­ty­sty­ki – za­leż­nie od kra­ju i de­fi­ni­cji jaką przyj­mie­my w da­nej pra­cy ba­daw­czej po­ród przed­wcze­sny do­ty­czy od 3-12% po­ro­dów.

Spis tre­ści:

1. Co to jest po­ród przed­wcze­sny?
2. Ro­dza­je po­ro­du przed­wcze­sne­go
3. Przy­czy­ny po­ro­du przed­wcze­sne­go
4. Co zro­bić, aby uchro­nić się przed po­ro­dem przed­wcze­snym?

Co to jest po­ród przed­wcze­sny?

We­dług WHO po­ród przed­wcze­sny to taki, kie­dy ko­bie­ta ro­dzi przed skoń­czo­nym 37. ty­go­dniem cią­ży, ale po skoń­czo­nym 22 ty­go­dniu. We­dług tej de­fi­ni­cji mamy na świe­cie wła­śnie oko­ło 10-15% po­ro­dów przed­wcze­snych – to bar­dzo dużo. Nie ma in­nej „cho­ro­by” w po­łoż­nic­twie, któ­ra do­ty­ka ta­kie­go od­set­ka ko­biet.

Uży­łam po­now­nie sło­wa cho­ro­ba w cu­dzy­sło­wie – po­nie­waż we­dług mnie, ale nie tyl­ko mnie, jest to ra­czej zda­nie wiel­kie­go ba­da­cza po­ro­du przed­wcze­sne­go prof. Ro­ber­ta Ro­me­ro. Po­ród przed­wcze­sny to nie cho­ro­ba, po­ród przed­wcze­sny to ob­jaw. I wła­śnie dla­te­go, że pa­trzy­my na po­ród przed­wcze­sny jak na cho­ro­bę – z na­szy­mi po­czy­na­nia­mi na­uko­wy­mi sto­imy w miej­scu.

Pod­czas jed­nej z kon­fe­ren­cji po­zwo­li­łam so­bie po­rów­nać po­ród przed­wcze­sny do kasz­lu. Ka­szel jest ob­ja­wem – jego przy­czy­ną mogą być np. bak­te­ryj­ne za­pa­le­nie płuc, ast­ma oskrze­lo­wa, aler­gie, pa­le­nie pa­pie­ro­sów, prze­wle­kła ob­tu­ra­cyj­na cho­ro­ba płuc, guzy mó­zgu, rak płu­ca i wie­le in­nych cho­rób.

Po­dob­nie jest z po­ro­dem przed­wcze­snym – jest to ob­jaw a jego przy­czy­ną może być bar­dzo wie­le rze­czy, wy­mie­nię kil­ka, ale praw­da jest taka, że li­sta ta jest nie­skoń­czo­na, wła­śnie dla­te­go, że przez bar­dzo dłu­gi czas po­ród przed­wcze­sny był trak­to­wa­ny, jako jed­na cho­ro­ba – za­wsze le­czo­ny to­ko­li­zą (czy­li za­ha­mo­wa­niem skur­czów) na do­kład­kę z an­ty­bio­ty­ka­mi i szwem na szyj­kę.

Je­że­li pa­cjent kasz­le, bo ma guza w oko­li­cach ośrod­ka kasz­lu w mó­zgu, to że­by­ście mu dali naj­lep­szych an­ty­bio­tyk, to i tak go nie wy­le­czy­cie.

Tak samo jest z po­ro­dem przed­wcze­snym. Je­że­li za­szy­je­cie ko­bie­cie uj­ście szyj­ki ma­ci­cy i po­da­cie leki prze­ciw­skur­czo­we to i tak nie za­trzy­ma­cie po­ro­du przed­wcze­sne­go u więk­szo­ści pa­cjen­tek.

Ro­dza­je po­ro­du przed­wcze­sne­go

Na­le­ży je po­dzie­lić na trzy ka­te­go­rie:

1. Po­ród przed­wcze­sny tak zwa­ny ja­tro­gen­ny – czy­li pa­cjent­ka ro­dzi za wcze­śnie nie dla­te­go, że sama za­czę­ła ro­dzić, ale dla­te­go, że z in­nych przy­czyn po­łoż­ni­czych le­ka­rze zde­cy­do­wa­li się za­koń­czyć cią­żę wcze­śniej.
   • stan prze­drzu­caw­ko­wy,
   • cięż­ka hi­po­tro­fia pło­du,
   • za­ka­że­nie we­wnątrz­ma­cicz­ne,
   • po­wi­kła­ny kon­flikt se­ro­lo­gicz­ny,
   • cią­że mno­gie.

Po­ro­dy przed­wcze­sne ja­tro­gen­ne to oko­ło 25% wszyst­kich po­ro­dów przed­wcze­snych.

2. Po­ród przed­wcze­sny z przed­wcze­snym od­pły­nię­ciem pły­nu owo­dnio­we­go – wię­cej pi­sa­łam na ten te­mat tu. Sta­no­wi on ko­lej­ne 25% po­ro­dów przed­wcze­snych i tak na­praw­dę w więk­szo­ści przy­pad­ków nie zna­my jego przy­czy­ny. Przy­czy­ną może być za­ka­że­nie we­wnątrz­ma­cicz­ne, ale czę­sto – za­ka­że­nia nie ma a mimo tego płyn przed­wcze­śnie od­pły­wa (w li­te­ra­tu­rze na­uko­wej na­zy­wa się ten ro­dzaj po­ro­du przed­wcze­sne­go PPROM – pre­term pre­ma­tu­re rap­tu­re of mem­bra­nes).
3. Trze­ci ro­dzaj po­ro­du przed­wcze­sne­go jest naj­bar­dziej enig­ma­tycz­ny, jesz­cze bar­dziej niż PPROM. Na­zy­wa się go róż­nie „sa­mo­ist­ny po­ród przed­wcze­sny” „idio­pa­tycz­ny po­ród przed­wcze­sny” – po­le­ga on na roz­wi­nię­ciu się skur­czy i ak­cji po­ro­do­wej, któ­ra po­pro­wa­dzi do otwar­cia szyj­ki ma­ci­cy – za­nim cią­ża jest do­no­szo­na. Na do­miar złe­go, aby jesz­cze bar­dziej to skom­pli­ko­wać – owe skur­cze i owe skra­ca­nie szyj­ki mogą być bez­ob­ja­wo­we – to zna­czy ko­biet może ich na­wet nie za­uwa­żyć.

Samo sło­wo idio­pa­tycz­ny jest bar­dzo cie­ka­we i kie­dyś je­den mą­dry pro­fe­sor na stu­diach wy­tłu­ma­czył mi je tak: „Idio­pa­tycz­ny to taki, że je­ste­śmy na tyle idio­ta­mi, że nie zna­my przy­czy­ny.”

Moż­li­we przy­czy­ny po­ro­du przed­wcze­sne­go

Jest jed­nak kil­ka przy­czyn, ja­kie kla­sy­fi­ku­je­my przy idio­pa­tycz­nym czy in­a­czej sa­mo­ist­nym po­ro­dzie przed­wcze­snym:

• nie­wy­dol­ność cie­śnio­wo-szyj­ko­wą – u czę­ści ko­biet zwią­za­na z za­bie­ga­mi wy­ko­ny­wa­ny­mi na szyj­ce za­nim były w cią­ży np. Ko­ni­za­cja szyj­ki przy dys­pla­zji. Jed­nak u więk­szo­ści ko­biet co z tego, że stwier­dzi­my nie­wy­dol­ność cie­śnio­wo-szyj­ko­wą jak nie wie­my dla­cze­go ko­bie­ta ją ma,
• za duże roz­cią­gnię­cie ma­ci­cy – przy wie­lo­wo­dziu lub cią­ży mno­giej,
• za­bu­rze­nia hor­mo­nal­ne – za ni­ski po­ziom lub nie­pra­wi­dło­wa to­le­ran­cja pro­ge­ste­ro­nu,
• za­ka­że­nie we­wnątrz­ma­cicz­ne,
• za­ka­że­nia w in­nych czę­ściach cia­ła – np. za­awan­so­wa­na próch­ni­ca,
• za­bu­rze­nia im­mu­no­lo­gicz­ne – „od­rzu­ca­nie dziec­ka przez ma­ci­cę”.

Przy­czyn sa­mo­ist­ne­go po­ro­du przed­wcze­sne­go moż­na by wy­mie­niać jesz­cze wię­cej – ale nie ma to w „ży­cio­wym” prze­ło­że­niu więk­sze­go zna­cze­nia – po­nie­waż u po­nad 90% ko­biet nie mamy po­ję­cia, któ­ra z przy­czyn była tą wy­bra­ną przy­czy­ną.

No i te­raz wi­dzi­cie pro­blem. Jak mamy „coś” le­czyć, jak nie wie­my jaka jest przy­czy­na? Jak mamy cze­muś za­po­bie­gać, jak nie wie­my, któ­re ko­bie­ty są na to na­ra­żo­ne?

Oczy­wi­ście nie mo­że­my też stać bez­czyn­nie – obec­ne „le­cze­nie” po­ro­du przed­wcze­sne­go jest w du­żej mie­rze le­cze­niem ob­ja­wo­wym. Czy­li sto­su­je­my je do­pie­ro jak mamy już pierw­sze prze­słan­ki, że coś się dzie­je nie tak. Tym „czymś nie tak” w kon­tek­ście po­ro­du przed­wcze­sne­go jest skró­ce­nie się szyj­ki ma­ci­cy.

Nie jest to ide­al­ny mar­ker – po­nie­waż aż 2/3(!!) ko­biet, któ­re uro­dzą przed­wcze­śnie nie mają skró­co­nej szyj­ki ma­ci­cy w po­ło­wie cią­ży – ale lep­sze­go mar­ke­ra po­ro­du przed­wcze­sne­go na dzień dzi­siej­szy po pro­stu nie mamy.

Aby cho­ciaż wy­kryć tą 1/3 ko­biet, u któ­rych jest ry­zy­ko po­ro­du przed­wcze­sne­go – ba­da­nie szyj­ki ma­ci­cy musi od­być się w bar­dzo ści­słe okre­ślo­nych wa­run­kach:

• po­miar szyj­ki ma­ci­cy po­wi­nien być mię­dzy 18.-22. ty­go­dniem cią­ży,
• po­wi­nien być zro­bio­ny w USG,
• ba­da­nie USG po­win­no być prze­zpo­chwo­we,
• pod­czas ba­da­nia pę­cherz mo­czo­wy po­wi­nien być pu­sty.

Tyl­ko tak wy­ko­na­ne ba­da­nie jest uwa­ża­ne za mia­ro­daj­ne i tyl­ko wy­ni­ki ta­kie­go po­mia­ru moż­na da­lej in­ter­pre­to­wać zgod­nie z pra­ca­mi na­uko­wy­mi.

Jaka jest za­tem ta in­ter­pre­ta­cja?

Szyj­ka ma­ci­cy po­win­na mieć po­wy­żej 25 mm, wte­dy nie sto­su­je­my żad­nej pro­fi­lak­ty­ki i ry­zy­ko po­ro­du przed­wcze­sne­go jest uwa­ża­ne za 1%. Je­że­li szyj­ka ma mniej niż 25 mm po­win­ni­śmy pa­cjent­ce za­pro­po­no­wać jed­ną z trzech moż­li­wych „me­tod pro­fi­lak­tycz­nych”.

• Za naj­bar­dziej sku­tecz­ny jest obec­nie uwa­ża­ny pro­ge­ste­ron – za­zwy­czaj po­da­wa­ny do­po­chwo­wo – któ­ry we­dług róż­nych ba­dań zmniej­sza ry­zy­ko po­ro­du przed­wcze­sne­go u ko­biet ze zwięk­szo­nym ry­zy­kiem o oko­ło po­ło­wę.

• Kil­ka lat temu bar­dzo „mod­ne” było za­kła­da­nie pes­sa­rów szyj­ko­wych. W ostat­nich la­tach uka­za­ło się kil­ka ba­dań któ­ra dają bar­dzo sprzecz­ne wy­ni­ki. Jed­ne mó­wią, że pes­sar znacz­nie, na­wet do 75%, zmniej­sza ry­zy­ko po­ro­du przed­wcze­sne­go, a inne mó­wią, że pes­sar zu­peł­nie nie po­ma­ga. Szcze­rze, obec­nie po pro­stu nie wie­my czy za­ło­że­nie pes­sa­ra jest ko­rzyst­ne czy nie. Czę­sto za­kła­da­my pes­sar na za­sa­dzie – „nie za­szko­dzi, a nuż po­mo­że”

• Trze­cią – naj­rza­dziej już sto­so­wa­ną me­to­dą pro­fi­lak­ty­ki po­ro­du przed­wcze­sne­go jest szew szyj­ko­wy. Kie­dyś sto­so­wa­ny ru­ty­no­wo, obec­nie szew szyj­ko­wy za­le­ca się tyl­ko u ko­biet z jed­nym lub wię­cej po­ro­da­mi przed­wcze­sny­mi w wy­wia­dzie – oraz jako tak zwa­ny szew ra­tun­ko­wy u ko­biet z znacz­nie skró­co­ną szyj­ka ma­ci­cy w dru­gim try­me­strze. Co to zna­czy znacz­nie? Każ­dy le­karz może to in­a­czej in­ter­pre­to­wać – we­dług mnie jest to szyj­ka krót­sza niż 15mm.

Na ko­niec jed­nak chce na­pi­sać coś opty­mi­stycz­ne­go. Czę­sto ko­bie­ty sły­szą od le­ka­rza, że mają skró­co­ną szyj­kę – przez te sło­wa mają przed ocza­mi naj­gor­sze wi­zje uro­dze­nia wcze­śnia­ka.

Niech po­niż­sza sta­ty­sty­ka was po­cie­szy 🙂

• Szyj­ka po­wy­żej 25 mm w po­ło­wie cią­ży– ry­zy­ko po­ro­du przed­wcze­sne­go 1%,
• Szyj­ka 16-25 mm w po­ło­wie cią­ży – ry­zy­ko po­ro­du przed­wcze­sne­go 4%,
• Szyj­ka 15-10 mm – ry­zy­ko po­ro­du przed­wcze­sne­go 25%,
• Szyj­ka po­ni­żej 10 mm w po­ło­wie cią­ży – ry­zy­ko po­ro­du przed­wcze­sne­go 90%.

Skró­ce­nie szyj­ki ma­ci­cy po­ni­żej 10 mm w po­ło­wie cią­ży – zda­rza się bar­dzo rzad­ko – oso­bi­ście wi­dzę taką pa­cjent­kę praw­do­po­dob­nie raz na kil­ka mie­się­cy.

Co zro­bić, aby uchro­nić się przed po­ro­dem przed­wcze­snym?

Re­gu­lar­nie cho­dzić do gi­ne­ko­lo­ga w cią­ży – wy­ko­ny­wać wszyst­kie za­le­co­ne ba­da­nia.
Nie wiem czy wie­cie ale w Pol­sce, ze wzglę­du na bar­dzo do­brą opie­kę nad ko­bie­tą cię­żar­ną (oczy­wi­ście poza ja­ki­miś skraj­ny­mi wy­jąt­ka­mi) – mamy je­den z naj­niż­szych współ­czyn­ni­ków po­ro­dów przed­wcze­snych w Eu­ro­pie!