Nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze w cią­ży to istot­ny pro­blem kli­nicz­ny, któ­ry wy­stę­pu­je w 6-10% wszyst­kich ciąż w Eu­ro­pie oraz Sta­nach Zjed­no­czo­nych i nadal sta­no­wi jed­ną z głów­nych przy­czyn śmier­tel­no­ści ma­tek i nie­na­ro­dzo­nych dzie­ci.

Do­dat­ko­wo w ostat­nich 2 de­ka­dach od­no­to­wa­no aż 25% wzrost czę­sto­ści wy­stę­po­wa­nia nad­ci­śnie­nia w cią­ży. Skąd ten wzrost? Au­to­rzy wie­lu ba­dań na­uko­wych po­da­ją zwią­zek z ob­ser­wo­wa­nym tren­dem w kie­run­ku póź­niej­sze­go ma­cie­rzyń­stwa (na nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze cho­ru­je tyl­ko 1-2% ko­biet w wie­ku 18-29 lat, ale już 5-22% ko­biet w wie­ku 30-39 lat) za­sto­so­wa­niem tech­nik wspo­ma­ga­ne­go roz­ro­du, na­kła­da­nie się czyn­ni­ków śro­do­wi­sko­wych jak epi­de­mia oty­ło­ści, brak wy­sił­ku fi­zycz­ne­go, zła die­ta itp.

Spis tre­ści:

1. Dla­cze­go w cią­ży roz­wi­ja się nad­ci­śnie­nie?
2. Po­dział nad­ci­śnie­nia
3. Ob­ja­wy nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go w cią­ży
4. Jak wy­kryć nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze?
5. Le­cze­nie nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go w cią­ży
6. Co po po­ro­dzie?
7. Nad­ci­śnie­nie i kar­mie­nie pier­sią
8. Za­gro­że­nie ży­cia

Dla­cze­go w cią­ży roz­wi­ja się nad­ci­śnie­nie?

Fi­zjo­lo­gicz­nie w prze­bie­gu „zdro­wej” cią­ży ci­śnie­nie tęt­ni­cze ule­ga ob­ni­że­niu – ci­śnie­nie skur­czo­we, czy­li po­tocz­nie mó­wiąc gór­ne ob­ni­ża się już na po­cząt­ku cią­ży, a ci­śnie­nie roz­kur­czo­we (po­tocz­nie dol­ne) ob­ni­ża się do II try­me­stru, po czym stop­nio­wo ro­śnie w III try­me­strze. Te zmia­ny nie dzie­ją się bez przy­czy­ny.

Ci­śnie­nie ob­ni­ża się, aby krew mo­gła ła­twiej prze­pły­wać przez ło­ży­sko. Re­ak­cja ta jest za­cho­wa­na rów­nież u ko­biet, któ­re cho­ro­wa­ły na nad­ci­śnie­nie przed cią­żą (ale mo­gły o tym nie wie­dzieć), dla­te­go u pa­cjen­tek zgła­sza­ją­cych się na pierw­szą wi­zy­tę po­łoż­ni­czą do 18. ty­go­dnia cią­ży ist­nie­je więk­sze praw­do­po­do­bień­stwo nie roz­po­zna­nia nad­ci­śnie­nia cią­żo­we­go, po­nie­waż w tym okre­sie z uwa­gi na fi­zjo­lo­gicz­ny spa­dek jego war­to­ści mogą być pra­wi­dło­we.

Dla­cze­go u zdro­wej ko­bie­ty bez nad­ci­śnie­nia w cią­ży roz­wi­ja się nad­ci­śnie­nie? Do­tych­czas nie uda­ło się w peł­ni tego wy­ja­śnić. Głów­ną rolę przy­pi­su­je się za­bu­rze­niom im­plan­ta­cji ło­ży­ska, a do­kład­nie za­bu­rze­niom w tzw. tęt­ni­cach spi­ral­nych. W zdro­wej cią­ży tęt­ni­ce spi­ral­ne zwięk­sza­ją kil­ku­krot­nie swo­ją śred­ni­ce i po­wo­du­ją, że prze­pływ krwi mię­dzy ma­ci­cą a ło­ży­skiem wzra­sta.

W sta­nie prze­drzu­caw­ko­wym tęt­ni­ce za­ni­ka­ją i zwę­ża­ją się pro­wa­dząc do spad­ku prze­pły­wu mię­dzy ma­ci­cą a ło­ży­skiem. To z ko­lei za­bu­rza rów­no­wa­gę mię­dzy wie­lo­ma czyn­ni­ka­mi, któ­re wpły­wa­ją na rów­no­wa­gę mię­dzy skur­czem a roz­kur­czem na­czyń, robi się re­ak­cja za­pal­na, ło­ży­sko funk­cjo­nu­je nie­pra­wi­dło­wo i to wszyst­ko jest od­po­wie­dzial­ne za wzrost ci­śnie­nia.

Po­dział nad­ci­śnie­nia

Pra­wi­dło­we ci­śnie­nie w trak­cie cią­ży to po­ni­żej 140/90 mmHg. Nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze roz­po­zna­je­my, gdy w po­mia­rach stwier­dza­my ci­śnie­nie skur­czo­we ≥ 140 mmHg i/lub roz­kur­czo­we ≥ 90 mmHg. Do­dat­ko­wo nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze mo­że­my po­dzie­lić na:

• ła­god­ne – gdy w po­mia­rach war­to­ści nie prze­kra­cza­ją 140–159/90– –109 mm Hg,
• cięż­kie – gdy w war­to­ści w po­mia­rach wy­no­szą ≥ 160/110 mm Hg.

Po­dział nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go jest tro­chę umow­ny i jak uczu­łam się o nim na stu­diach to szcze­rze mó­wiąc wy­da­wał mi się tro­chę dziw­ny. (Mia­łam do­kład­nie tak samo – 😉 – Ni­co­le) Pa­trząc na inne cho­ro­by wi­kła­ją­ce cią­żę, np. cu­krzy­cę jest ja­sne, że jak po­ja­wią się w cią­ży to jest cią­żo­we, a z nad­ci­śnie­niem jest tak, że aż do 20 ty­go­dnia jest nie­zwią­za­ne z cią­żą. 😉

Nad­ci­śnie­nie uprzed­nio wy­stę­pu­ją­ce

Czy­li ci­śnie­nie, któ­re wy­stą­pi­ło przed zaj­ściem w cią­żę lub roz­wi­nę­ło się przed 20. ty­go­dniem cią­ży i utrzy­mu­je się po­wy­żej 6 ty­go­dni po po­ro­dzie.

Je­śli nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze roz­wi­ja się przed 20. ty­go­dniem cią­ży naj­czę­ściej ozna­cza to, że ist­nia­ło przed zaj­ściem w cią­żę, ale było nie­zdia­gno­zo­wa­ne. Je­śli ko­bie­ta wie, że cho­ru­je na nad­ci­śnie­nie i przyj­mu­je z tego po­wo­du leki, war­to by przed zaj­ściem w cią­żę omó­wi­ła ze swo­im le­ka­rzem mo­dy­fi­ka­cję le­cze­nia. Nie­któ­re leki ob­ni­ża­ją­ce ci­śnie­nie nie po­win­ny być sto­so­wa­ne w cią­ży, po­nie­waż dzia­ła­ją nie­ko­rzyst­nie na roz­wi­ja­ją­ce się dziec­ko.

Ko­bie­ty z roz­po­zna­nym nad­ci­śnie­niem po­win­ny mieć za­pew­nio­ne re­gu­lar­ne kon­tro­le le­kar­skie i po­łoż­ni­cze oraz ba­da­nia krwi i mo­czu, by za­wcza­su roz­po­znać ewen­tu­al­ny stan prze­drzu­caw­ko­wy. Każ­da ko­bie­ta z roz­po­zna­nym nad­ci­śnie­niem tęt­ni­czym któ­ra chce zajść w cią­że po­win­na (o ile nie zro­bi­ła tego wcze­śniej) zmie­nić swo­je na­wy­ki – wdro­żyć ak­tyw­ność fi­zycz­ną, rzu­cić pa­le­nie, zre­zy­gno­wać z al­ko­ho­lu, i unor­mo­wać masę cia­ła.

Nad­ci­śnie­nie wy­wo­ła­ne cią­żą

Roz­wi­ja się po 20. ty­go­dniu cią­ży i za­zwy­czaj ustę­pu­je w cią­gu 6 ty­go­dni po po­ro­dzie.

Czę­sto ła­god­ne, nie­wy­ma­ga­ją­ce włą­cze­nia le­ków. Waż­ne są sa­mo­dziel­ne po­mia­ry ci­śnie­nia w do­mo­wej kon­tro­li i czę­ste ba­da­nia ogól­ne krwi, a przede wszyst­kim mo­czu. Dla­cze­go mo­czu? Otóż to co uważ­nie ob­ser­wu­je­my w ba­da­niu mo­czu to biał­ko. Po­ja­wie­nie się biał­ka w du­żej ilo­ści ozna­cza, że roz­wi­ja się stan prze­drzu­caw­ko­wy (o nim ni­żej). Nad­ci­śnie­nie wy­wo­ła­ne cią­żą naj­czę­ściej prze­bie­ga bez biał­ko­mo­czu.

Każ­da cię­żar­na z nad­ci­śnie­niem tęt­ni­czym po­win­na mieć rów­nież prze­pro­wa­dza­ne re­gu­lar­ne ba­da­nia USG, by mo­ni­to­ro­wać:

• jak dziec­ko ro­śnie,
• ob­ję­tość wód pło­do­wych i prze­pły­wy krwi do ło­ży­ska, czy­li tak zwa­ny USG Dop­pler.

Stan prze­drzu­caw­ko­wy (pre­eklamp­sja)

To po­ja­wie­nie się nad­ci­śnie­nia wy­wo­ła­ne­go cią­żą z du­żym biał­ko­mo­czem (po­wy­żej 0,3 g na dobę). Stan prze­drzu­caw­ko­wy może wy­stą­pić za­rów­no u ko­biet z nad­ci­śnie­niem roz­po­zna­nym przed cią­żą, jak i nad­ci­śnie­niem po raz pierw­szy roz­po­zna­nym w cią­ży. Zwy­kle po­ja­wia się po 20. ty­go­dniu i mija w cią­gu 6 ty­go­dni od po­ro­du. Jest to rzad­kie, ale zda­rza się, że stan prze­drzu­caw­ko­wy i rzu­caw­ka mogą po­ja­wić się rów­nież po raz pierw­szy do czte­rech ty­go­dni po po­ro­dzie!

Stan prze­drzu­caw­ko­wy to tak na­praw­dę nie tyl­ko nad­ci­śnie­nie z biał­kiem w mo­czu, ale po­waż­ne za­bu­rze­nie wie­lo­na­rzą­do­we (ne­rek, wą­tro­by, ukła­du krzep­nię­cia), mo­gą­ce po­wo­do­wać kom­pli­ka­cje za­rów­no dla mat­ki, jak i dla dziec­ka. Czę­sto, je­śli cho­ro­ba po­stę­pu­je i le­ka­rzom nie uda­je się do­raź­nie le­ka­mi sta­bi­li­zo­wać sta­nu mat­ki, je­dy­nym spo­so­bem sku­tecz­ne­go le­cze­nia sta­nu prze­drzu­caw­ko­we­go jest po­ród.

Do in­nych sta­nów kli­nicz­nych zwią­za­nych z nad­ci­śnie­niem na­le­żą:

• Nad­ci­śnie­nie bia­łe­go far­tu­cha – pod­wyż­szo­ne war­to­ści ci­śnie­nia na wi­zy­cie w ga­bi­ne­cie naj­czę­ściej wy­ni­ka­ją­ce z emo­cji. W ta­kim przy­pad­ku wy­ni­ki po­mia­rów w domu są pra­wi­dło­we. Jed­nak wy­ka­za­no, że ten­den­cja to wy­so­kich ci­śnień w ga­bi­ne­cie zwięk­sza ry­zy­ko wy­stą­pie­nia sta­nu prze­drzu­caw­ko­we­go.
• Nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze ukry­te -to z ko­lei jest od­wrot­nie, na wi­zy­cie wy­stę­pu­ją pra­wi­dło­we war­to­ści ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go, a w do­mo­wych po­mia­rach albo w 24 go­dzin­nym za­pi­sie ci­śnień wy­stę­pu­ją pod­wyż­szo­ne war­to­ści.
• Ist­nie­ją jesz­cze wtór­ne for­my nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go do­ty­czą oko­ło 0,2% wszyst­kich ciąż i są roz­po­zna­wa­ne u 2-5% ko­biet z nad­ci­śnie­niem tęt­ni­czym. Mogą one wy­ni­kać z przy­czy­ny ner­ko­wych (kłę­busz­ko­we za­pa­le­nie ne­rek, śród­miąż­szo­we za­pa­le­nie ne­rek, wie­lo­tor­bie­lo­wa­tość ne­rek), dys­pla­zja włók­ni­sto mię­śnio­wa tęt­nic ner­ko­wych, przy­czy­ny nad­ner­czo­we (pier­wot­ny hi­per­al­do­ste­ro­nizm, phe­ochro­mo­cy­to­wa), ko­ark­ta­cja aor­ty itp. Za­zwy­czaj wtór­nych przy­czyn po­szu­ku­je­my (o ile nie zo­sta­ły wy­kry­te przed cią­żą) jak nad­ci­śnie­nie w cią­ży nie od­po­wia­da na le­cze­nie.

Ob­ja­wy nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go w cią­ży

Naj­czę­ściej nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze (ła­god­ne i śred­nie) w cią­ży nie daje żad­nych ob­ja­wów. Dla­te­go wła­śnie re­gu­lar­ne po­mia­ry po­win­ny być prze­pro­wa­dza­ne na każ­dej wi­zy­cie u le­ka­rza i po­łoż­nej.

Po­nad­to na­le­ży re­gu­lar­nie kon­tro­lo­wać mocz, by moż­li­wie wcze­śnie roz­po­znać stan prze­drzu­caw­ko­wy. Jed­nak, gdy ci­śnie­nie za­czy­na gwał­to­wa­nie wzra­stać lub roz­wi­ja się biał­ko­mocz, któ­re­go nie je­ste­śmy świa­do­me, po­ja­wia­ją się ob­ja­wy alar­mu­ją­ce. Wów­czas na­le­ży pil­nie zgło­sić się do le­ka­rza lub po­łoż­nej, by prze­pro­wa­dzić pil­ną dia­gno­sty­ką.

Ob­ja­wy alar­mu­ją­ce

• sil­ne, nie­ustę­pu­ją­ce bóle gło­wy, nie­re­agu­ją­ce na środ­ki prze­ciw­bó­lo­we,
• za­bu­rze­nia wi­dze­nia – nie­wy­raź­ne wi­dze­nie, bły­ski, pla­my,
• nud­no­ści i wy­mio­ty po­ja­wia­ją­ce się w za­awan­so­wa­nej cią­ży,
• ból brzu­cha – cha­rak­te­ry­stycz­ny dla sta­nu prze­drzu­caw­ko­we­go jest ból w gór­nej czę­ści brzu­cha, naj­czę­ściej po pra­wej stro­nie,
• osła­bio­ne lub nie­wy­czu­wal­ne ru­chy dziec­ka,
• ogól­ne bar­dzo złe sa­mo­po­czu­cie,
• obrzę­ki – na­gle po­ja­wia­ją­ce się obrzę­ki twa­rzy i dło­ni.

Je­śli cho­dzi o obrzę­ki szcze­gól­nie stóp, dło­ni i twa­rzy to jest to bar­dzo czę­sta do­le­gli­wość w cią­ży. I zde­cy­do­wa­na więk­szość obrzę­ków nie ma nic wspól­ne­go ze sta­nem prze­drzu­caw­ko­wym. Ja sama bę­dąc w dwóch cią­żach by­łam spuch­nię­ta jak ba­lon. Do tego stop­nia, że pod ko­niec cią­ży do pra­cy cho­dzi­łam tyl­ko w crocks’ach, bo nie mo­głam za­ło­żyć żad­nych in­nych bu­tów! (na szczę­ście było cie­pło). I oczy­wi­ście nie były to obrzę­ki zwią­za­ne z nad­ci­śnie­niem cią­żo­wym lub roz­wi­ja­ją­cym się sta­nem prze­drzu­caw­ko­wym.

W tych na­głych obrzę­kach bar­dziej cho­dzi o szyb­kość ich na­ra­sta­nia – nie było obrzę­ków i na­gle się po­ja­wi­ły lub były umiar­ko­wa­ne, a w cią­gu na przy­kład jed­ne­go dnia sta­ły się bar­dzo duże.

Jak wy­kryć nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze?

Po­mia­ry ci­śnie­nia

Roz­po­zna­nie nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go opie­ra się głów­nie na po­mia­rach wy­ko­na­nych na wi­zy­cie, a je­śli te wyj­dą pod­wyż­szo­ne to za­le­ca się do­mo­we po­mia­ry ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go- 2 po­mia­ry 2 razy dzien­nie. Za­sa­dy po­mia­ru ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go opi­sa­łam Wam w ar­ty­ku­le „Co każ­dy po­wi­nien wie­dzieć o nad­ci­śnie­niu tęt­ni­czym”.

Ca­ło­do­bo­wa re­je­stra­cja ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go (ABPM)

Czy­li tzw. Hol­ter ci­śnie­nio­wy. Ba­da­nie to jest po­le­ca­ne dla ko­biet z nad­ci­śnie­niem bia­łe­go far­tu­cha, z po­dej­rze­niem nad­ci­śnie­nia ukry­te­go, jak wy­ni­ki po­mia­rów do­mo­wych są nie­spój­ne, u ko­biet z cu­krzy­ca lub cho­ro­ba­mi ne­rek

Ba­da­nia la­bo­ra­to­ryj­ne

Dia­gno­zu­jąc nad­ci­śnie­nie na­le­ży wy­ko­nać pod­sta­wo­we ba­da­nia la­bo­ra­to­ryj­ne: mor­fo­lo­gię krwi ob­wo­do­wej z oce­ną he­ma­to­kry­tu, ak­tyw­ność en­zy­mów wą­tro­bo­wych, stę­że­nie sodu, po­ta­su, TSH, glu­ko­zy na czczo, stę­że­nie kre­aty­ni­ny w su­ro­wi­cy oraz stę­że­nie kwa­su mo­czo­we­go w su­ro­wi­cy. W ostat­nich la­tach od­kry­wa­ne są tzw. Bio­mar­ke­ry któ­re słu­żą do prze­wi­dy­wa­nia ry­zy­ka wy­stą­pie­nia sta­nu prze­drzu­caw­ko­we­go. Do ta­kich bio­mar­ke­rów na­le­ży m.in PIGF (czyn­nik wzro­stu ło­ży­ska), sFlt-1 (roz­pusz­czal­na fms-po­dob­na ki­na­za ty­ro­zy­no­wa 1) i biał­ko PAPP-A

U każ­dej cię­żar­nej na­le­ży re­gu­lar­nie mo­ni­to­ro­wać wy­stę­po­wa­nie biał­ko­mo­czu (to wła­śnie dla­te­go w cią­ży co chwi­le od­da­je się mocz do ba­da­nia)

EKG

Ba­da­nie Ekg wy­ko­nu­je­my we wstęp­nej dia­gno­sty­ce nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go. Je­śli le­karz zo­ba­czy, że w ba­da­niu obec­ne są ce­chy prze­ro­stu mię­śnia ser­ca to skie­ru­je cię­żar­ną na ba­da­nie echo­kar­dio­gra­ficz­ne

Ba­da­nie echo­kar­dio­gra­ficz­ne

Jest ba­da­niem pre­fe­ro­wa­nym w cią­ży w dia­gno­sty­ce cho­rób ser­co­wo-na­czy­nio­wych z uwa­gi na brak szko­dli­wo­ści. Po­zwa­la oce­nić bu­do­wę i funk­cję róż­nych ele­men­tów ser­ca. Je­śli w ba­da­niu po­twier­dzi się prze­rost mię­śnia le­wej ko­mo­ry ser­ca, to cię­żar­ną kwa­li­fi­ku­je do na­tych­mia­sto­we­go roz­po­czę­cia le­cze­nia ob­ni­ża­ją­ce­go ci­śnie­nie.

Usg ne­rek i ba­da­nie dop­ple­row­skie tęt­nic ner­ko­wych

Ba­da­nie wy­ko­nu­je­my przede wszyst­kim przy po­dej­rze­niu wtór­nych przy­czyn nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go

Ba­da­nia ra­dio­lo­gicz­ne

W dia­gno­sty­ce nad­ci­śnie­nia wy­ko­ny­wa­ne rzad­ko, ale to o czym wspo­mnę, bo czę­sto bu­dzi to Wa­sze oba­wy to re­zo­nans ma­gne­tycz­ny jest ba­da­niem bez­piecz­nym w cią­ży. Obec­nie uwa­ża się rów­nież, że to­mo­gra­fia kom­pu­te­ro­wa do daw­ki pro­mie­nio­wa­nia 100mGy też jest bez­piecz­na (a za­zwy­czaj daw­ka pro­mie­nio­wa­nia w cza­sie ba­da­nia to 35-50mGy). Na­to­miast środ­ki kon­tra­sto­we na ba­zie ga­do­li­nu uzna­ne są za nie­bez­piecz­ne i nie po­win­ny być sto­so­wa­ne w cią­ży.

Le­cze­nie nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go w cią­ży

Oprócz le­ków, waż­ne są też me­to­dy nie­far­ma­ko­lo­gicz­ne ta­kie jak:

• zdro­wa zbi­lan­so­wa­na die­ta,
• wy­eli­mi­no­wa­nie z ży­cia pa­pie­ro­sów i al­ko­ho­lu,
• uni­ka­nie bar­dzo so­lo­nej żyw­no­ści (ale nie ma za­le­ceń, by nie prze­kra­czać w die­cie 5 g soli na dobę, tak jak to jest za­le­ca­ne u ko­biet nie­bę­dą­cych w cią­ży, a z roz­po­zna­nym nad­ci­śnie­niem tęt­ni­czym).

To co waż­ne – w przy­pad­ku oty­łych ko­biet za­le­ca­ne jest zwięk­sze­nie masy cia­ła w cią­ży mak­sy­mal­nie o 7 kg. Nie na­le­ży prze­sa­dzać z na­po­ja­mi za­wie­ra­ją­cy­mi ko­fe­inę – nie wię­cej niż 200mg/dzień (w por­cji kawy może znaj­do­wać się od 50- 160 mg ko­fe­iny). Je­śli cię­żar­na do­brze kon­tro­lu­je ci­śnie­nie, a przed cią­żą była ak­tyw­na fi­zycz­nie to w cią­ży jak naj­bar­dziej za­le­ca się kon­ty­nu­owa­nie umiar­ko­wa­nej ak­tyw­no­ści fi­zycz­nej.

Leki

W przy­pad­ku, gdy war­to­ści ci­śnie­nia sta­le prze­kra­cza­ją 140/90 a we­dług wy­tycz­nych Eu­ro­pej­skie­go To­wa­rzy­stwa Kar­dio­lo­gicz­ne­go 150/95 mmHg wy­ma­ga­ne jest włą­cze­nie le­cze­nia do­ust­ne­go.

Do le­ków pierw­sze­go wy­bo­ru na­le­żą: me­tyl­do­pa, la­be­ta­lol i ni­fe­dy­pi­na o prze­dłu­żo­nym uwal­nia­niu. Leki te mogą być sto­so­wa­ne po­je­dyn­czo lub wszyst­kie na raz, gdy kon­tro­lą ci­śnie­nia jest nie­za­do­wa­la­ją­ca. La­be­ta­lol i ni­fe­dy­pi­na są nie­do­stęp­ne w Pol­sce, aby móc je sto­so­wać na­le­ży je spro­wa­dzić na tzw. Im­port do­ce­lo­wy. Wów­czas wnio­sek o im­port wy­peł­nia le­karz pro­wa­dzą­cy.

Do in­nych le­ków uzna­wa­nych za bez­piecz­ne i do­pusz­czo­nych do te­ra­pii nad­ci­śnie­nia w cią­ży na­le­żą: we­ra­pa­mil, me­to­pro­lol, pra­zo­sy­na, hy­dra­la­zy­na (też nie­do­stęp­na w Pol­sce) i klo­ni­dy­na. Jed­nak naj­czę­ściej sto­so­wa­nym le­kiem jest me­tyl­do­pa.

Za­po­bie­ga­nie

W za­po­bie­ga­niu sta­no­wi prze­drzu­caw­ko­we­mu u ko­biet obar­czo­nych du­żym ry­zy­kiem jego wy­stą­pie­nia, za­le­ca­ne jest sto­so­wa­nie kwa­su ace­ty­lo­sa­li­cy­lo­we­go (aspi­ry­ny) w daw­ce 100-150 mg na dobę od 12. ty­go­dnia cią­ży (ale nie póź­niej niż od 16 ty­go­dnia) do 36. ty­go­dnia cią­ży.

Sto­so­wa­nie kwa­su ace­ty­lo­sa­li­cy­lo­we­go na­le­ży roz­wa­żyć u ko­biet z gru­py tzw. umiar­ko­wa­ne­go ry­zy­ka sta­nu prze­drzu­caw­ko­we­go. Prze­czy­taj wię­cej o pro­fi­lak­ty­ce kwa­sem ace­ty­lo­sa­li­cy­lo­wym w cią­ży.

Z wy­so­kim ry­zy­kiem sta­nu prze­drzu­caw­ko­we­go wią­że się:

• nad­ci­śnie­nie we wcze­śniej­szej cią­ży,
• prze­wle­kła cho­ro­ba ne­rek,
• cho­ro­ba au­to­im­mu­no­lo­gicz­na, taka jak to­czeń ru­mie­nio­wa­ty ukła­do­wy lub ze­spół an­ty­fos­fo­li­pi­do­wy,
• cu­krzy­ca typu 1 lub 2,
• prze­wle­kłe nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze.

Z umiar­ko­wa­nym ry­zy­kiem sta­nu prze­drzu­caw­ko­we­go wią­że się wy­stę­po­wa­nie wię­cej niż 1 z na­stę­pu­ją­cych sy­tu­acji:

• pierw­sza cią­ża,
• wiek ≥ 40 lat,
• od­stęp mię­dzy cią­ża­mi po­nad 10 lat,
• BMI ≥ 35 kg/m2 pod­czas 1. wi­zy­ty,
• stan prze­drzu­caw­ko­wy w wy­wia­dach ro­dzin­nych,
• cią­ża mno­ga.

Oczy­wi­ście de­cy­zja o wska­za­niach do włą­cze­nia leku po­win­na być pod­ję­ta po kon­sul­ta­cji z gi­ne­ko­lo­giem pro­wa­dzą­cym cią­żę.

Co po po­ro­dzie?

Ko­bie­tę w cią­ży z nad­ci­śnie­niem u któ­rej nie wy­stę­pu­ją żad­ne po­wi­kła­nia kwa­li­fi­ku­je się do po­ro­du po­mię­dzy 37. a 39. ty­go­dniem cią­ży. Na­to­miast wy­bór dro­gi po­ro­du (czy si­ła­mi na­tu­ry czy przez ce­sar­skie cię­cie) u ko­biet z nad­ci­śnie­niem za­le­ży od na­si­le­nia ob­ja­wów sta­nu prze­drzu­caw­ko­we­go, ty­go­dnia cią­ży, wy­wia­du po­łoż­ni­cze­go.

Cza­sem zda­rza się rów­nież tak że nad­ci­śnie­nie nie ustę­pu­je mimo za­sto­so­wa­nia sil­nej te­ra­pii ob­ni­ża­ją­cej ci­śnie­nie, stan ten za­gra­ża ży­ciu mat­ki i/lub dziec­ka wów­czas na­tych­mia­sto­we roz­wią­za­nie cią­ży jest je­dy­nym sku­tecz­nym spo­so­bem le­cze­nia nad­ci­śnie­nia.

W pierw­szym ty­go­dniu po po­ro­dzie mogą utrzy­my­wać się jesz­cze pod­wyż­szo­ne war­to­ści ci­śnie­nia.

Zda­rza się rów­nież, że nad­ci­śnie­nie po­ja­wi się do­pie­ro w po­ło­gu i wte­dy jest ob­ja­wem alar­mu­ją­cym i nie po­win­no być ba­ga­te­li­zo­wa­ne!

Do peł­nej nor­ma­li­za­cji ci­śnień po­win­no dojść w cią­gu 6 ty­go­dni (je­śli roz­po­zna­no nad­ci­śnie­nie spo­wo­do­wa­ne cią­żą). Po po­ro­dzie nie ma prze­ciw­wska­zań do przyj­mo­wa­nia le­ków hi­po­ten­syj­nych, któ­re były za­bro­nio­ne w cią­ży. Do­brze też od­sta­wić (zmie­nić pod kon­tro­lą le­ka­rza na inny lek) sto­so­wa­ną w trak­cie cią­ży me­tyl­do­pę, po­nie­waż udo­wod­nio­no, że po­wo­du­je lub na­si­la de­pre­sję po­po­ro­do­wą.

Czy nad­ci­śnie­nie prze­by­te w cią­ży wpły­wa na dal­sze ży­cie?

W ostat­nich la­tach ro­śnie za­in­te­re­so­wa­nie wy­stę­po­wa­niem po­wi­kłań ser­co­wo-na­czy­nio­wych u ko­biet po sta­nach nad­ci­śnie­nio­wych wy­wo­ła­nych cią­żą. We­dług do­nie­sień ry­zy­ko roz­wo­ju nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go, uda­ru mó­zgu i cho­ro­by nie­do­krwien­nej ser­ca w póź­niej­szym okre­sie ży­cia jest zwięk­szo­ne. Uwa­ża się rów­nież, że wzra­sta czę­stość roz­wo­ju cu­krzy­cy i za­bu­rzeń li­pi­do­wych, Dla­te­go za­le­ca się co­rocz­ne wi­zy­ty u le­ka­rza pod­sta­wo­wej opie­ki zdro­wot­nej w celu oce­ny ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go i wy­ko­na­nia kon­tro­l­nych ba­dań.

Nad­ci­śnie­nie i kar­mie­nie pier­sią

Kar­mie­nie pier­sią nie po­wo­du­je wzro­stu ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go. A nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze nie jest prze­ciw­wska­za­niem do kar­mie­nia pier­sią. Wszyst­kie leki ob­ni­ża­ją­ce ci­śnie­nie prze­cho­dzą do mle­ka, ale ich stę­że­nie jest mi­ni­mal­ne i nie za­gra­ża dziec­ku. Jest to też dość nowe do­nie­sie­nie i ostat­nich la­tach wie­le się w tym te­ma­cie zmie­ni­ło. Prze­czy­taj wię­cej o le­kach w trak­cie lak­ta­cji.

Za­gro­że­nie ży­cia

Na ko­niec na­pi­sze Wam jesz­cze o dwóch bar­dzo po­waż­nych (i za­gra­ża­ją­cych ży­ciu) sta­nach zwią­za­nych z nad­ci­śnie­niem tęt­ni­czym w cią­ży. Pierw­szy z nich to rzu­caw­ka (cały czas pi­szę o sta­nie prze­drzu­caw­ko­wym, więc w koń­cu gdzieś musi się po­ja­wić rzu­caw­ka).

Rzu­caw­ka jest cięż­kim po­wi­kła­niem sta­nu prze­drzu­caw­ko­we­go. Cha­rak­te­ry­zu­je się na­pa­da­mi ata­ków drgaw­ko­wych ta­kich jak w pa­dacz­ce. Jest sta­nem bar­dzo nie­bez­piecz­nym za­rów­no dla ży­cia mat­ki jak i dziec­ka.

Ze­spół HELLP jest ko­lej­nym za­gra­ża­ją­cym ży­ciu po­wi­kła­niem cią­ży, zwy­kle uwa­ża­nym za wa­riant sta­nu prze­drzu­caw­ko­we­go. Na­zwa po­cho­dzi od pierw­szych li­ter ele­men­tów skła­da­ją­cych się na za­bu­rze­nia wy­stę­pu­ją­ce w tym ze­spo­le – za­bu­rzeń wą­tro­by, krwi i ukła­du krzep­nię­cia.

(H-he­mo­ly­sis EL-ele­va­ted li­ver en­zy­mes LP-low pla­te­let co­unt). Naj­czę­ściej wy­stę­pu­je mię­dzy 27. a 37. ty­go­dniem cią­ży, cho­ciaż zda­rza­ją się też przy­pad­ki po­po­ro­do­we. Cza­sem jest trud­ny do zdia­gno­zo­wa­nia, po­nie­waż nie za­wsze wy­stę­pu­je z nad­ci­śnie­niem tęt­ni­czym i biał­ko­mo­czem. OB­JA­WY ALAR­MU­JĄ­CE opi­sa­ne wy­żej są rów­nież ob­ja­wa­mi ze­spo­łu HELLP.

Za­rów­no w rzu­caw­ce, jak i w ze­spo­le HELPP czę­sto je­dy­nym sku­tecz­nym spo­so­bem le­cze­nia jest za­koń­cze­nie cią­ży.

Co nie rzad­ko jest przy­czy­ną przed­wcze­sne­go po­ro­du. Przed­wcze­sne­go po­ro­du, któ­ry nie jest sa­mo­ist­ny, tyl­ko wy­wo­ła­ny przez le­ka­rzy (fa­cho­wo na­zy­wa się to ja­tro­gen­nych) – co praw­da mo­gło by się wy­da­wać po­gar­sza ro­ko­wa­nie dla dziec­ka, ale tak na­praw­dę jest za­bie­giem ra­tu­ją­cym ży­cie mat­ki, a sko­ro mat­ki cię­żar­nej to też pło­du.

Pod­su­mo­wu­jąc, nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze w cią­ży u więk­szo­ści ko­biet ma prze­bieg ła­god­ny – jed­nak taka cią­ża po­win­na być pod więk­szym nad­zo­rem, bo może się ono prze­isto­czyć w bar­dzo po­waż­ny stan cho­ro­bo­wy za­rów­no mamy jak i dziec­ka.

Nad­ci­śnie­nie tęt­ni­cze nie­rzad­ko jest przy­czy­ną mniej­szej lub więk­szej nie­wy­dol­no­ści ło­ży­ska, a co za tym idzie gor­sze­go wzra­sta­nia dzie­ciąt­ka, dla­te­go mo­ni­to­ro­wa­nie wzra­sta­nia i do­bro­sta­nu dziec­ka na pod­sta­wie re­gu­lar­nych ba­dań USG oraz KTG jest klu­czo­we. Nie ma jed­no­znacz­nych wy­tycz­nych jak czę­sto i od kie­dy po­win­ny być te ba­da­nia wy­ko­ny­wa­ne, bo bę­dzie to za­le­ża­ło od tego ja­kie war­to­ści ci­śnie­nia ma mama oraz tego ja­kie są po­przed­nie wy­ni­ki ba­dań – czę­sto­tli­wość do­sto­su­je le­karz do po­trzeb każ­dej pa­cjent­ki.

Źró­dła:

Prej­bisz A., Do­bro­wol­ski P., Ko­siń­ski P. et al.: Ma­na­ge­ment of hy­per­ten­sion in pre­gnan­cy – pre­ven­tion, dia­gno­sis, tre­at­ment and lon­g‑term pro­gno­sis. A po­si­tion sta­te­ment of the Po­lish So­cie­ty of Hy­per­ten­sion, Po­lish Car­diac So­cie­ty and Po­lish So­cie­ty of Gy­ne­co­lo­gi­sts and Ob­ste­tri­cians. Kar­dio­lo­gia Pol­ska, 2019; 77: 757‑806. doi: 10.33963/KP.1490

2018 ESC/ESH Gu­ide­li­nes for the ma­na­ge­ment of ar­te­rial hy­per­ten­sion

2018 ESC Gu­ide­li­nes for the ma­na­ge­ment of car­dio­va­scu­lar di­se­ases du­ring pre­gnan­cy